“Als we impact willen maken, moeten we initiatieven blijven nemen”

© FruitmastersTholen - In de directiekamer van Adriaan Vis van FruitMasters hangt een Ajax-shirt ingelijst. Misschien een subtiele verwijzing naar de Amsterdamse daadkracht die de directeur verweeft met de rijke fruittraditie van de Betuwe. "We proberen het beste van beide te combineren, want de wereld is groter dan de Betuwe en ook groter dan Amsterdam."

De directeur gaat bij een toelichting op de jaarcijfers van 2024 dan ook graag in op de prestaties, projecten en plannen. Allereerst de cijfers. Na het recordjaar 2023, waarin FruitMasters de hoogste omzet ooit realiseerde, bleef de omzet in 2024 nagenoeg gelijk. Wel kwam het nettoresultaat vanwege een eenmalige afschrijving van het digitale systeem negatief uit op ruim 5 miljoen euro. De efficiencyverbeteringen die de afgelopen jaren zijn doorgevoerd, hebben geresulteerd in een stijging van de EBITDA met 14% tot 9,3 miljoen euro.

In 2024 heeft FruitMasters verder gebouwd aan de fundamenten van de een jaar eerder ingezette 'Gezonde Groei 2030 strategie'. In 2023 is gestart met het ambitieuze nieuwbouwproject om bestaande productiefaciliteiten te moderniseren en verdere groei te bewerkstelligen. In 2024 kreeg het uiteindelijke gebouw steeds meer vorm en in mei van dit jaar wordt het nieuwe sorteer- en pakstation officieel geopend.

Naast de nieuwbouw worden er ook efficiencyslagen in de organisatie gemaakt. In het voorjaar van 2024 zijn de productgroepen appels en peren samengevoegd tot één afdeling. Begin 2025 volgt de samenvoeging van de operationele afdelingen appels en peren tot één operationele afdeling hardfruit. De locatie in Margraten zal zich gaan focussen op haar rol als koellocatie voor Zuid-Limburg en ook werd de overzeese importtak FruitMasters Duitsland volledig geïntegreerd in de organisatie. Begin 2024 werd BioMasters volledig geïntegreerd in FruitMasters om ook in het biologische assortiment te voorzien.

Ben je tevreden over de jaarcijfers?
Als ik kijk naar onze omzetontwikkeling van de afgelopen jaren, dan ben ik daar zeker niet ontevreden over. Het resultaat uit de bedrijfsvoering is de laatste jaren fors gegroeid. Dat betekent dat we 'in control' zijn en ons er ook bewust van zijn dat we naast een coöperatie ook een 'normaal' bedrijf zijn. Er heerst rondom de coöperaties nog weleens de opvatting dat die geen geld moeten verdienen, maar dat is natuurlijk een complete misvatting. Wij moeten als coöperatie geld verdienen voor onze leden. Dat doen we elke dag met de uitbetaalprijs, maar we moeten ook geld verdienen om collectief als coöperatie verder te kunnen ontwikkelen om te investeren. Enerzijds via de teelt, zoals in het ondersteunen en faciliteren van de techniek en variëteiten, maar ook de investeringen die we gedaan hebben in ons nieuwe pakstation die we daarom de Smart Fruit Hub noemen. De zorg en de uitdaging die we hebben is dat de kwaliteit van de omzet, met alles wat er wereldwijd speelt, ook goed blijft.

Met alle weersextremen komt de beschikbaarheid van product steeds meer in gedrang. Ook hebben we te maken met de demografische ontwikkelingen bij de teeltbedrijven, waarbij de opvolging niet meer zo vanzelfsprekend is. Het Nederlandse appelareaal is in Nederland gekrompen en ook het perenareaal daalt. Alleen het zachtfruitareaal is iets gegroeid. We zijn dan ook in al onze productgroepen in staat om te groeien aan de klantzijde en kijken dan ook volop naar samenwerking, in welke vorm dan ook, zowel in Nederland als daarbuiten. Als we een jaarrond leverancier willen zijn, dan moeten we ook zorgen dat we daaraan kunnen voldoen en dat betekent dat we daar met buitenlandse bronpositie invulling aan moeten geven.

Jullie hebben fusiegesprekken gevoerd met Coöperatie Hoogstraten. Waar is dat op spaak gelopen?
We hebben hele interessante gesprekken gevoerd. Maar uiteindelijk kom je op het moment waarop je tegen elkaar moet zeggen hoe je de samenwerking vorm wilt geven en op welke termijn. Daarin konden we elkaar niet vinden. Dat was jammer, want ik vind Hoogstraten nog steeds een prachtig bedrijf en we hebben er nog steeds een goede verstandhouding mee, alleen konden we wat we uiteindelijk met elkaar gehoopt hadden, niet realiseren. Dat is jammer, maar we hebben er veel van geleerd en dan is het misschien wel een beetje mijn Amsterdamse inborst die zegt van 'kop omhoog, borst naar voren en verder.'

Zijn jullie nog nadrukkelijk op zoek naar bundeling van afzet?
We hebben hier in elk geval een open blik voor. Ik vind ook dat we dat verplicht zijn aan onszelf als je kijkt naar de ontwikkelingen aan de afzetkant, met de retail die zich internationaal bundelt en investeringspartijen die posities nemen in de teelt. Ook wij zullen daarom op enigerlei wijze onze afzet moeten bundelen. En nu hebben we als FruitMasters nog de mogelijkheid om daar in alle rust en gedegenheid naar te kijken. Maar we mogen tegelijkertijd onze ogen niet sluiten voor de waan van de dag, want dat brengt je tot een soort van dynamische stilstand die je niet moet willen. Ik vind dat je in deze tijd in elk geval niet te groot moet zijn om partijen uit te sluiten. Dagelijks hoor je aankondigingen van nieuwe samenwerkingen in uiteenlopende sectoren. Soms combinaties die we ons misschien nooit voor mogelijk hadden gehouden. Ik kan me heel goed voorstellen dat wij met onze beschikking van het product en omvang voor veel partijen een aantrekkelijke partner zouden kunnen zijn, maar dat is natuurlijk vooral aan die partners om dat te beoordelen.

Wat betekent de impact van de Europese inkoopbundeling concreet voor jullie?
Het is in de markt niet onbekend dat wij al jarenlang leverancier zijn van Jumbo, dat zich nu heeft aangesloten bij Everest. Wij spreken inmiddels met Everest voor de klant Jumbo. Dat betekent dat er een schakel tussen komt die niet alleen anderstalig is, maar ook een ander doel voor ogen heeft. Dat betekent voor ons dat we ons moeten herpakken, leren en bouwen aan de relatie met elkaar om ervoor te zorgen dat zowel de klant als de klant van de klant tevreden is over onze performance.

Hoe kijk je terug op de sluiting van de klok eind 2022?
Dat besluit was vooral een uitvloeisel van de wijze waarop wij als FruitMasters zijnde met de klok omgingen. Op dat moment diende de klok namelijk meer onze concullega's op de markt dan onszelf. Maar wij zijn volstrekt niet tegen het principe van klokveilen. Alleen de wijze waarop wij dat uitvoerden vonden wij niet toekomstbestendig. Maar zeg nooit 'nooit'. Er is in drie jaar tijd zoveel gebeurd in de markt dat ik zeker niet zal uitsluiten dat er ooit iets vergelijkbaars komt als methodiek voor onze afzet.

Wat zijn jullie verwachtingen van de nieuwe Sonrosa-aardbei?
De introductie van de zaadveredelde Sonrosa samen met veredelaar Limgroup markeert een belangrijke mijlpaal in de sector en een grote stap voorwaarts in de verduurzaming van de aardbeienketen. De verwachtingen zijn dan ook groot. Het voordeel van deze introductie is dat we met dit hybride aardbeienras de groeicyclus van twee jaar naar zestien weken kunnen verkorten dankzij een baanbrekend zaadveredelingsproces. Dit eerste jaar stevenen onze telers af op een oogst van driekwart miljoen kilo en we merken erg veel interesse in de markt van allerlei partijen. Ook telers zijn enthousiast. Onze teler Jan van den Elzen gaf aan dat hij nog nooit een aardbei had gehad die vanaf de start zo constant en uniform produceert. Dat valt gewoon simpelweg te verklaren doordat er geen aardbeienplanten uit de koeling moeten komen, dus dat zorgt meteen voor een vitale productie vanaf de groei. De ontwikkeling van dit ras past ook perfect in ons streven om zoveel mogelijk grip te hebben op de prognoses. Dat hebben we met onze clubrassen in het hardfruit ook gedaan en die concepten hebben zich inmiddels bewezen.

Hoe staan de verschillende clubconcepten ervoor?
Het Kanzi-concept bestaat inmiddels twintig jaar en is uitgegroeid tot tweede appelmerk van de wereld. Iedereen kent Kanzi. Daar hebben we hard voor moeten werken, maar het merk staat als een huis. De Migo-peer is als een goede wijn. Je moet het kennen alvorens te waarderen. Het buitenland biedt voor deze peer kansrijke afzetmarkten. Tessa hebben we vijf jaar geleden gelanceerd en dat ras telen we dedicated voor Jumbo en Picnic in Nederland, terwijl ook in Azië de afzet groeit. Dat ras maakt qua volume de groei door die we gepland hebben en ook de pack-out is zeer goed, dus daar zijn we erg tevreden over. De samenwerking met de Morgana-appel en Superunie beleeft eveneens een goed seizoen. De Bloss-appel hebben we vorig jaar tijdens Fruit Logistica geïntroduceerd en ook dit ras wordt door de telers als beloftevol ervaren vanwege de robuuste teelttechnische eigenschappen.

Hoe verloopt de perenexport naar China en wat zijn andere potentiële markten op de verre bestemmingen?
Met de peren naar China hebben we enorme stappen gezet, maar tegelijkertijd ook in de gehele Aziatische oostkust. Daar hebben we de afgelopen jaren door alle dynamiek in de wereld weer een hoop geleerd als organisatie. Denk aan de geopolitieke omstandigheden die daarin een grote rol spelen. Niet alle gangbare zeevrachtroutes waren het afgelopen jaar begaanbaar. Maar we zijn heel blij met deze export en de groei die we de afgelopen jaren hebben doorgemaakt. We denken ook een aantal rassen beschikbaar te hebben die hier erg geschikt voor zijn.

Waar de markt voor biologisch fruit vaak als erg lastig wordt gezien, hebben jullie fors ingezet op de start van BioMasters. Zien jullie bio als een belangrijke groeimarkt?
Op basis van de klantvraag die we krijgen zijn we hier ingestapt en we zijn supertevreden hoe we deze start hebben kunnen realiseren. Want als we impact willen maken, moeten we initiatief blijven nemen. Eind maart hebben we voor het eerst een bio-symposium georganiseerd en daar was iedereen die een rol heeft in de keten vertegenwoordigd. Dat is in AGF-land – en zeker op dit onderwerp – een unicum. Op deze manier proberen we ten aanzien van de biologische markt impact te maken. Dat is wellicht een weg van lange adem, maar we zijn ten aanzien van de aanwas en bereidheid voor omschakeling van conventionele telers hier tevreden over. En natuurlijk blijft het conventionele fruit onze hoofdactiviteit, maar we vinden dat bio ook een plek verdient. Daarbij gaat ook een groot compliment naar onze bio-man Peter van der Schoot, die daar vol energie aan trekt, ondanks de uitdagingen waar je in de biologische sector weleens tegenaan loopt. Maar de nieuwe aanwas onder de bio-telers en verruiming van de afzet biedt kansen.

Wat staan jullie voor met de samenwerking met Yespers?
We kijken naar de maximale verwaarding van al het product van onze telers. Dit is weer een initiatief dat daaraan bijdraagt en nieuwe toepassingen bedenkt. Vroeger was het 'goed of kroet' en nu zijn er alternatieven. In het kader van duurzaamheid is dat natuurlijk prachtig en naast het verdienmodel is het maatschappelijk gezien ook goed om een bijdrage te leveren aan het werk van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dat spreekt me persoonlijk hierin erg aan.

Hoe proberen jullie de jonge generatie telers klaar te stomen voor de toekomst?
Dat doen we onder meer via Young Fruit Pro, waar de Fruit Tech Campus onder meer excursies voor organiseert. Maar ook proberen we juist de jongere telers te enthousiasmeren voor productadviescommissies en bijvoorbeeld de Raad van Commissarissen. Ook nu is er weer een jonge teler toegetreden. Ik denk wel dat dit de manier is om ze erbij te betrekken en ook goed te luisteren waar juist zij behoefte aan hebben.

Voel je je als coöperatie door de politiek en overheid gesteund als coöperatie?
Absoluut niet. Ik ervaar vooral dat de fruitsector economisch als te klein wordt ervaren en daarom weinig support en aandacht krijgt. Daarbij gaat men totaal voorbij aan de impact die AGF heeft op zaken als gezondheid. De hele btw-discussie is daar een voorbeeld van. Onze sector wordt vaak als vervuilend neergezet, terwijl alle stappen die de sector neemt onderbelicht blijven. Maar als je naar de ander wijst, wijzen er ook drie vingers naar jezelf. Misschien zit het ook wel een beetje in onze aard om hier zo rustig op te ageren. De boeren reden met hun trekker de provinciedeur eruit. Daar sprak de ene schande van en de ander zijn waardering voor uit, maar zij hebben hun problematiek wel op de agenda gekregen. Ik gun de boeren het allerbeste, maar als we niet uitkijken gaan we als AGF-sector de visserij achteraan en komen we achteraf tot de conclusie dat we als Nederlandse fruitteelt toch wel impact maakten op de Nederlandse economie, de gezondheid en het Nederlands landschap.

Wat zie je als grootste uitdaging voor de komende jaren?
De grootste uitdaging is om voor onze leden een toekomstperspectief te schetsen op tal van facetten. Denk aan verduurzaming, arbeid, technologische ontwikkelingen, maar ook de consolidatie in de keten. Waarbij bovenaan staat dat het uiteindelijk moet leiden tot een bepaald rendement voor onze telers, want we zijn geen charitatieve instelling. De grootste uitdaging voor FruitMasters is om haar plek te houden, te borgen en mee te veranderen, daar stappen we elke dag ons bed voor uit. Dat heeft wel consequenties, want dat betekent dat we moeten doen wat we als mens vaak het minst leuk vinden, namelijk veranderen. Want als we altijd maar de houding van 'eerst zien, dan geloven' aannemen, dan ben je op een gegeven moment echt te laat. Die houding zit wel een beetje ingesloten in de sector. Maar de waan van de dag moet niet bepalend zijn voor het beleid dat je voert. Als het vandaag mooi weer is, betekent het niet dat het goed gaat. Met alle klimatologische veranderingen van de laatste jaren kun je niet meer zeggen dat de uitwassen incidenten zijn. En we zijn ook gewoon een prachtige coöperatie, waar we best een beetje trots op mogen zijn.

Toch iets meer Amsterdamse bluf in de bescheiden Betuwe…
Tsja, wellicht wel. In de fruitteelt moeten we vaak acteren in het hier en nu en is iedere fruitteler druk in de weer met het runnen van zijn bedrijf. Maar de wereld is groter en dat moet ons geen angst geven, maar juist enthousiasme geven dat we veel meer mogelijkheden hebben. Ik wil niet arrogant zijn, maar ik ken geen vergelijkend voorbeeld van wat wij hier aan het doen zijn. Je kunt alles als een bedreiging op je af zien komen, maar je kunt ook denken wat er allemaal aan mogelijkheden ontstaan met bijvoorbeeld ons geautomatiseerde hoogbouwmagazijn met gesloten koelketen, waar fruit wordt gesorteerd op basis van Artificial Intelligence. Daar wil je toch bij horen! Maar de prins op het witte paard komt niet vanzelf langs. Want aan de woorden 'hadden we' heb ik een broertje dood. Als we impact willen creëren, dan zullen we initiatieven moeten blijven nemen en de mentaliteit hebben om dingen te proberen, zeker niet rücksichtslos, maar weloverwogen. En dan gaan er ook dingen lukken!"