Tijdens het recente Tomeet-congres, georganiseerd door Rijk Zwaan in Almería, analyseerde Carmen Cabrera van bankinstelling Fundación Cajamar de tomatenteelt in het Middellandse Zeegebied en de ontwikkelingen van de afgelopen 50 jaar. Almería speelt hierin een sleutelrol; de provincie dankt momenteel 40% van haar bbp aan de tuinbouw. In 2023/24 werd er op 33.600 hectare kasteelt 3,8 miljoen ton groenten geoogst, met een verkoopwaarde van €3 miljard.
© Marta del Mooral Arroyo
In de jaren '70 begon de intensieve kasteelt in Almería. De teeltomstandigheden en het zoute water maakten tomaten al snel tot het belangrijkste gewas. Na decennia van groei kwam er in 2016 een omslagpunt; de tomatenteelt nam in areaal af en verloor zijn toppositie. In 50 jaar tijd daalde het aandeel van tomaten in het areaal van 50% naar 20%.
© Marta del Mooral Arroyo
Carmen noemde meerdere oorzaken voor deze ontwikkeling. Enerzijds zijn er de stijgende kosten, zoals de verhoging van het minimumloon en de groeiende bedrijven die meer arbeidskrachten nodig hebben. Daarnaast brengen gespecialiseerde teelten extra uitgaven met zich mee. Anderzijds speelt de toenemende concurrentie op de markt een grote rol. Zo liet ze zien dat Nederland, dat in 2002 nog achter Spanje stond in de export naar andere EU-landen, nu de tomatenmarkt in de EU leidt.
© Marta del Mooral Arroyo
De afgelopen 50 jaar heeft Marokko zijn tomatenteelt opgevoerd tot het niveau van Spanje. "Hoewel Marokko niet de grootste producent is, exporteert het 45,6% van zijn oogst. Sinds 1986 is de Marokkaanse tomatenexport vervijfvoudigd. Turkije is evenwel de onbetwiste leider in de mediterrane tomatenteelt met bijna 13 miljoen ton per jaar. Opvallend is dat het slechts 5% daarvan exporteert. Toch is dat geringe aandeel in absolute cijfers bijna net zoveel als de export van Spanje of Marokko."
© Marta del Mooral ArroyoDia van de presentatie
Tot 2015 ging meer dan 60% van de Turkse export naar Rusland. Na 2016 diversifieerde Turkije naar Oost-Europese landen, maar de export naar Rusland herstelt zich langzaam. "Ondanks de grote interne markt zou Turkije, gezien de huidige geopolitieke situatie, meer naar Europa kunnen kijken."
© Marta del Mooral Arroyo
"Egypte kende in 2009 een productiepiek, gevolgd door een daling, mogelijk door interne omstandigheden. Momenteel exporteert Egypte slechts 1,2% van zijn tomaten, maar het zou in de toekomst de exportmarkt kunnen verrassen."
"De Spaanse tomatensector staat voor groeiende concurrentie en moet zijn concurrentievermogen vergroten. Dit kan door hogere productiviteit, kostenreductie, nieuwe markten aanboren en innovatieve producten ontwikkelen, maar vooral door in te spelen op de marktbehoeften. Nieuwe technologieën zijn hierbij een grote steun. Efficiënter beheer kan kosten verlagen en automatisering kan de behoefte aan arbeidskrachten verminderen. Arbeid vertegenwoordigt momenteel 45% van de totale teeltkosten. Het gaat niet om banen schrappen, maar om arbeid te richten op waardevollere activiteiten, wat gepaard kan gaan met hogere lonen en het aantrekken van gekwalificeerde jongeren. Opleiding, investeringen en innovatie zijn cruciaal voor de toekomst van de tomatenteelt", besloot Carmen.