In oktober 2024 deed het Hof van Justitie van de Europese Unie twee belangrijke uitspraken die handelsovereenkomsten met Marokko over land- en tuinbouwproducten ongeldig verklaarden. Het Hof argumenteert dat er geen instemming was van de bevolking van de Westelijke Sahara, wat het besluit baseerde op het gebrek aan zelfbeschikkingsrecht voor de regio. Als gevolg hiervan vereisten de uitspraken dat producten die uit de Westelijke Sahara komen duidelijk als zodanig worden geëtiketteerd. Er werd een periode van twaalf maanden vastgesteld voordat de decreten in werking zouden treden.
De reacties op dit besluit zijn gemengd. Verschillende Marokkaanse exporteurs beschouwen de uitspraak als een poging om een embargo op producten uit de Westelijke Sahara in te stellen, met name in Frankrijk. Franse vakbonden en politieke activisten hebben zich verenigd in een "alliantie van omstandigheden" en richten hun inspanningen op het opsporen van producten afkomstig uit de regio. Ze doen dit door bijvoorbeeld te letten op het GlobalGAP Number (GGN), dat gebruikt wordt om producten te identificeren, of door de vermelding van de oorsprong van het product in supermarkten. In deze tijd van het jaar is bijvoorbeeld de Cantaloupe uit Dakhla, een stad in Westelijke Sahara, het enige product dat beschikbaar is, wat het voor activisten makkelijk maakt om deze te identificeren.
Er zijn meldingen dat vakbondsleden en activisten in Frankrijk transporten blokkeren, geïmproviseerde demonstraties houden en zelfs importeurs bedreigen om de invoer van producten uit de regio te ontmoedigen. Aan de andere kant kunnen telers in Dakhla hun producten, zoals groenten en fruit, zonder administratieve of juridische belemmeringen exporteren. Ze ontvangen de benodigde fytosanitaire en EUR1-certificaten en kunnen hun zendingen onder normale omstandigheden door de douane laten gaan. Desondanks blijkt uit berichten uit de Marokkaanse handel dat importeurs en retailers liever geen zaken willen doen met de demonstranten, wat heeft geleid tot een embargo op producten uit de regio in Frankrijk.
© Ronstik | Dreamstime
Een meloenenteler uit Dakhla getuigt van de huidige situatie: "We staan tegenover een zorgvuldig gepland seizoen, bedoeld om Marokkaanse telers schade toe te brengen, geleid door separatistische activisten met een politieke agenda, die samenwerken met Franse vakbondsleden die van de situatie profiteren om de import van Marokkaanse groenten en fruit te beperken."
De teler vervolgt: "Het vooropgezette karakter van dit seizoen werd duidelijk toen de eerste vrachtwagen met Cantaloupe in Frankrijk arriveerde, maar vervolgens werd geblokkeerd door een ontvangstcomité van activisten. De lading is nooit op de bestemming aangekomen. Dit gebeurde ook met tomaten, meloenen en watermeloenen. Deze mensen volgen de producten tot op de markten en schappen, vernietigen ze en voeren actie om zowel importeurs als consumenten te intimideren. Helaas geven veel importeurs aan deze intimidatie toe."
Een andere teler, die tomaten teelt in Dakhla: "De sfeer is echt vergiftigd. Sommige vakbondslieden in Frankrijk gebruiken misdadige methoden en bedreigen verkopers met represailles als ze producten uit de Westelijke Sahara importeren. Het is geen eerlijke concurrentie meer als er politieke kaarten worden gespeeld en sabotage wordt toegepast. We zitten nu vast, omdat we nooit zullen accepteren dat onze tomaten een ander etiket krijgen dan 'Made in Morocco'. De mensen achter deze acties moeten beseffen dat ze een gevaarlijk spel spelen door onze nationale en territoriale eenheid te misbruiken voor politieke doeleinden."
Volgens professionele bronnen proberen sommige exporteurs aan de controle te ontsnappen door de seizoensgebondenheid van hun producten te veranderen. Een exporteur legt uit: "Sommige meloen- en watermeloentelers in Dakhla hebben hun oogst uitgesteld, zodat het fruit tegelijkertijd aankomt met dat uit andere regio's zoals Marrakech. Ook geven importeurs in Frankrijk de plaats van verpakking op in plaats van de plaats van teelt om de aandacht van de demonstranten af te leiden. Dit zijn individuele oplossingen, maar we hebben een gezamenlijke en eenduidige aanpak nodig om deze chaos te beëindigen. Veel kleinschalige telers van tomaten, meloenen en watermeloenen kunnen dit seizoen niet exporteren. Anderen die er wel in slagen, raken uitgeput van de noodzaak om dergelijke methoden te gebruiken."
"Onze regering moet snel handelen", zegt een vertegenwoordiger van Marokkaanse exporteurs. "De vakbonden gebruiken echter alle middelen om de land- en tuinbouw te dwarsbomen. De Marokkaanse overheid en diplomatie moeten nu aan de slag, want de situatie wordt alleen maar erger, en we weten niet hoe ver dit kan gaan."