Tholen - Een groep Nederlandse bedrijven heeft de handen ineengeslagen om een integraal alternatief voor de gasgestookte WKK te ontwikkelen, waarbij betaalbare stroom, warmte en CO2 beschikbaar blijven. Voltiris en TNO nemen het initiatief. Met hulp van een MOOI-subsidie gaan de bedrijven de komende drie jaar samen aan de slag. Het doel? De toekomstige energievoorziening van de glastuinbouw vormgeven.
De afkorting MOOI staat voor Missiegedreven Onderzoek, Ontwikkeling en Innovatie (MOOI). Kaz Vermeer van Voltiris legt uit dat het Nederlands-Zwitserse bedrijf, dat een speciaal systeem met zonnepanelen in een kas ontwikkelde, kansen zag voor een tuinbouwproject in deze breder opengestelde subsidieregeling.
De regeling is er om strategisch belangrijke innovaties te ondersteunen. Om in aanmerking te komen voor subsidie moet een project binnen één van de innovatiethema's passen. In het geval van het Voltiris-project is dat 'Meervoudig ruimtegebruik bij hernieuwbare elektriciteitsproductie op land'.
© Kaz Vermeer
De projectpartners bij de kick-off
De zon volgen
Voltiris heeft een systeem ontwikkeld waarbij de zonnepanelen niet op het kasdek liggen, maar in de kas zijn geïnstalleerd. Het systeem bestaat uit kleine zonnepanelen en spectrale filters die bovenin de kas worden geplaatst. De filters zorgen ervoor dat het PAR-licht wordt doorgelaten om de plant te laten groeien en de overige frequenties, waaronder infrarood, worden gereflecteerd en geconcentreerd op de fotovoltaïsche panelen. De plant wordt zodoende niet alleen beschermd tegen overmatige stralingswarmte, maar deze paneeltjes produceren ook energie. Er ontstaat geen schaduw omdat het PAR-licht wordt doorgelaten. De installatie beweegt mee met het verloop van de zon gedurende de dag voor optimale productie.
"Omdat wij de zon volgen, is het profiel van opwekking vlakker dan bij een systeem waarbij de zonnepanelen vast staan. Door de zon te volgen starten we vroeger op de dag met opwekken, en kunnen we langer doorgaan. Zo'n twee-assige tracking levert op jaarbasis tot 35% meer energie op dan statische zonnepanelen."
Het MOOI-project zet in op grootschalige decentrale productie en verbruik van zonne-energie in de glastuinbouw. Door installatie van zonnepanelen in kassen kan het areaal van circa 10.000 hectare in Nederland extra goed benut worden. Ook nu zijn er al kassen vol zonnepanelen in Nederland. Daarbij nemen de panelen vaak (veel) zonlicht weg, waardoor er onder meer discussie is over wat er dan nog onder de panelen geteeld kan worden.
Voltiris toonde in onderzoek bij Delphy onder meer aan dat er onder de panelen paprika's geteeld kunnen worden. De projectpartners hebben voorgerekend dat het Nederlands tuinbouwareaal in potentie 5 gigawatt aan zon-pv vermogen kan bieden, een stijging van 25% ten opzichte van de huidige capaciteit in Nederland.
Opschalen
Nu de subsidieaanvraag is goedgekeurd, kunnen de projectpartners aan de slag. Naast Voltiris en TNO zijn dat Horconex, Skytree, Delphy, Lingezegen Energy, Division Q en Hortivation. Ook krijgt het project advies vanuit Harvest House, Capturam, Rabobank, 3M, Glastuinbouw Nederland en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Bij RVO kon de subsidie aangevraagd worden.
De eerste helft van het project is gericht op het opschalen van de productie- en installatiecapaciteit van Voltiris spectraal filterende panelen. Daarvoor wordt dit jaar een proef gedraaid in de Broeikas bij Division Q, die ook is uitgerust met spouwmuurisolatie op basis van zeepbellen, en bij Lingezegen Energy. In 2026 is een grootschalige demonstratie gepland van 1 hectare, in een bestaande kas binnen de coöperatie Lingezegen Energy. Kaz: "Eén hectare is naar ons idee het minimum areaal dat nodig is om aan te kunnen tonen dat onze innovatie op operationele schaal werkt."
Buiten het project om werkt Voltiris dit jaar ook aan praktijkinstallaties bij diverse telers in Nederland en België. Ook start in april de installatie van een project op 1 hectare cherrytomaten in Zwitserland. De techniek van Voltiris is de afgelopen jaren doorontwikkeld. "De al minimale schaduwwerking van ons systeem is, dankzij kleinere aluminium onderdelen, nu nog 10-15% omlaag gebracht. Ook zijn we erin geslaagd de output van ons systeem nog verder te optimaliseren. Dat doen we door het licht zo goed mogelijk te concentreren op het zonnepaneel. De eerste jaren hebben we veel tijd gestoken in fundamentele ontwikkelingen van ons systeem. Nu het systeem praktijkrijp is, zijn we echt aan het opschalen. Daarvoor zijn dit soort samenwerkingsprojecten, en onze reguliere praktijkprojecten die nu starten, belangrijk."
Achter de meter
Kaz benadrukt dat het project niet alleen om het speciale systeem van Voltiris draait. "Het gaat echt om een systeeminnovatie. Belangrijk is ook dat we in het project van alle partners informatie ophalen. Denk aan vragen als: Wat heb je nodig voor installatie in de kas? Wat voor soort specialisten heb je nodig? Moet je hiervoor mensen trainen? Het doel is innovatie zo breed mogelijk te laten landen."
In het onderzoek draait vanzelfsprekend veel om hardware, maar er is ook goede software nodig. TNO gaat ook onderzoeken hoe je grootschalig opgewekte zonne-energie optimaal kunt aansturen. "Het doel is zoveel mogelijk verbruik achter de meter. Dat is voor de teler financieel het meest interessant, en dat sluit ook aan bij de visie van de netbeheerders, die met netcongestie te maken hebben."
TNO gaat hiervoor algoritmes ontwikkelen. "Dit jaar gaan we die al in de praktijk brengen bij de kleinschalige testen. Volgend jaar willen we dan op hectare-schaal de systemen zodanig gaan sturen dat we zo min mogelijk elektriciteit terugleveren, en zo veel mogelijk achter de meter gebruiken." Het principe van het optimalisatiealgoritme en energiemanagementsysteem dat TNO ontwikkelt, willen de projectpartners ook met de markt gaan delen.
© Kaz VermeerHet systeem van Voltiris in de praktijk
WKK vervangen
Voor het project is deelname van telers cruciaal. "We kijken naar de toepassing bij individuele telers, en bij collectieven zoals Linzegen Energy. Het is gaaf dat ook zij betrokken zijn." Linzegen Energy is al druk bezig met energiebronnen van de toekomst. Zonne-energie opwekken met het systeem van Voltiris past hier goed bij. "Er komt steeds meer elektrificatie. Elektriciteit kan ingezet worden voor bijvoorbeeld een warmtepomp, om aardgasvrij warmte op te wekken, of om CO₂ uit de buitenlucht op te vangen met het systeem van Skytree, in plaats van de CO₂ te gebruiken die vrijkomt bij het draaien met een WKK."
In totaal duurt het project drie jaar, tot eind 2027. "Wat wij heel leuk vinden is dat er veel partijen zijn aangehaakt, en ook enthousiast zijn. Dat is ook RVO positief opgevallen." Kaz is blij dat hij na het zien van de call afgelopen jaar een belletje met Egon Janssen van TNO pleegde. "Wat ooit begon als een ambitieus idee, is nu een concrete samenwerking met meerdere tuinbouwtoppers, waarmee we de toekomstige energievoorziening van de glastuinbouw vormgeven. Want de toekomst vraagt om aanpakken."
Voor meer informatie:
Voltiris
kaz.vermeer@voltiris.com
www.voltiris.com