Begin januari nam Jolanda Wijsmuller afscheid van Bayer. Na bijna 40 jaar werkzaam te zijn geweest in de gewasbeschermingssector - waarvan 32,5 jaar voor Bayer - blikt ze bij de Akkerbouw Koerier terug op haar werk en werpt ze een licht op de toekomst van de gewasbescherming. "Groen is mooi, maar zonder chemie gaan we het echt niet redden.''
Groen
"Van huis uit kom ik niet uit de land- en tuinbouw. Maar ik heb van jongs af aan een grote belangstelling voor de groene wereld gehad. De keuze voor de Hogere Tuinbouwschool in Den Bosch voelde daarom als heel natuurlijk en logisch. Vooral de combinatie van groen en onderzoek heeft me altijd getrokken.
Mijn eerste baan was bij de Proeftuin Fruitteelt in Horst, die inmiddels niet meer bestaat. Daar heb ik zeven jaar als onderzoeker gewerkt en werd ook mijn belangstelling voor ziekten en plagen gewekt.
Daarna ben ik bij Bayer begonnen als middelenonderzoeker voor de fruitteelt. Gaandeweg zijn daar de bloembollen bijgekomen en later ook de coördinatie van het hele tuinbouwpakket.
Zo'n 15 jaar geleden heb ik de switch gemaakt naar ketenmanager, waardoor ik met veel partijen in en vooral rondom de land- en tuinbouw te maken kreeg. Dat heeft mijn zicht op de foodsector enorm verbreed. Ook heb ik toen de biologicals (biologische gewasbeschermingsmiddelen, red.) opgepakt, een onderdeel dat toen nog echt in de kinderschoenen stond. Een mooie en uitdagende opdracht, maar ook een klus die een hele lange adem vergt, zo heb ik gaandeweg gemerkt.''
Breuklijn
"Terugkijkend op de afgelopen 32 jaar bij Bayer zie ik een soort breuklijn die ergens rond 2010 is begonnen. Voor de tijd was mijn werk sterk gericht op de sector zelf. Het draaide vooral om vooruitgang voor de boer en tuinder met allerlei technische innovaties - zoals de opkomst van selectieve middelen. Het ging om slim positioneren van middelen in geïntegreerde systemen, waarmee we onze concurrenten een stapje voor probeerden te blijven. Chemie was echt de basis van het werk.
Na 2010 zijn we in een tijdperk beland waarin zaken als duurzaamheid en biodiversiteit steeds meer een rol zijn gaan spelen. Gewasbescherming is een steeds complexer systeem geworden, waarin chemische middelen ingepast moeten worden.
Ook hebben we nu met veel meer partijen rondom de land- en tuinbouw te maken - en zelfs ver daarbuiten. Steeds meer partijen willen meepraten over wat er op het boerenerf gebeurt. Dit houdt de sector scherp en dat is ook niet erg.
Alleen, veel mensen die meepraten weten vaak niet hoe ongekend hoog het kennisniveau, de kwaliteit en efficiëntie van de Nederlandse plantaardige sector is ten opzichte van de rest van de wereld. Als door een aanhoudende maatschappelijke druk nog meer actieve stoffen versneld gaan verdwijnen dan hebben we straks prachtige innovatieve apparatuur - denk bijvoorbeeld aan de Ecorobotix - maar er zijn geen of onvoldoende producten meer om deze te kunnen toepassen. De bescherming van gewassen en uiteindelijk de productie wordt hierdoor zwaar onder druk gezet.''
Residuen
"Waar ik moeite mee heb, zijn de sterk toegenomen eisen rondom residuen van werkzame stoffen. Voor groenten en fruit zijn die eisen sterk opgeschroefd ten opzichte van de wettelijke eisen. En dat terwijl ze nul bijdrage leveren aan verduurzaming of aan gezondere producten. Ketenpartijen overbieden elkaar met steeds strengere eisen voor de boer en tuinder. Dat slurpt niet alleen enorm veel geld en menskracht, maar het draagt ook nog eens heel weinig bij aan duurzaamheid of voedselveiligheid. Sterker nog: in steeds meer gevallen werkt het zelfs averechts. Ik zie boeren en tuinders vanwege strenge residu-eisen soms eenzijdig bepaalde middelen gebruiken omdat ze dan wel kunnen voldoen aan de eisen aan het aantal actieve stoffen. Dit is niet alleen ongewenst voor het milieu, omdat stoffen dan mogelijk vaker worden gebruikt dan wettelijk is toegestaan, maar het vergroot ook het risico op resistentievorming bij de nog overgebleven werkzame stoffen.''
Biologisch
"Biologicals gaan een steeds groter deel uitmaken van de gewasbescherming. Dat is zeker. We zien het al in een aantal groenten- en fruitgewassen; daar is bijvoorbeeld het middel Serenade steeds vaker een vast onderdeel binnen het spuitschema. Behalve voor de fungicide werking van biologicals, is er ook steeds meer oog voor de secundaire effecten ervan, zoals verbetering van de gewasvitaliteit en kwaliteit van het product. In die zin zijn nog lang niet alle USP's ontdekt en benut.
Tegelijkertijd moeten we wel realistisch zijn over de mogelijkheden: biologicals zullen vrijwel altijd in bestaande systemen met chemie ingepast moeten worden en bieden alleen voor een bepaald spectrum aan ziekten en plagen een oplossing. We moeten daarom de mogelijkheid houden om bij zware druk of bij bepaalde ziekten en plagen chemie te kunnen inzetten om de oogst veilig te stellen.''
Chemie
"Chemie blijft dus onderdeel van de gewasbescherming. Daar ben ik absoluut van overtuigd. De vraag is alleen: hoe groot blijft die rol? Het aantal chemische middelen waarvan de komende jaren de toelating komt te vervallen is enorm. Daar komt slechts een enkele nieuwe werkzame stof voor terug.
Er komt dus een nieuwe werkelijkheid aan - waarbij we vooral héél erg zuinig moeten zijn op de middelen die er nog zijn. Dat hebben we deels zelf in de hand door ervoor te zorgen dat er zo min mogelijk resten van gewasbeschermingsmiddelen in de omgeving terug worden gevonden. Dus: wacht niet met het aanleggen van wasplaatsen en andere maatregelen die normoverschrijding kunnen voorkomen. Het is echt urgent!
Verder moeten we nog duidelijker maken dat we als sector niet zonder chemische middelen kunnen. Neem een ziekte als Phytophthora; zonder chemie hadden we de aardappelteelt het afgelopen jaar zo goed als af kunnen schrijven. Of neem de bladziekten in suikerbieten. Daar zijn ondertussen ook biologische middelen voor beschikbaar, maar die halen nog niet het bestrijdingsniveau van chemie. Dus nogmaals: groen is mooi, maar zonder chemie gaan we het echt niet redden.''
Risico's
"Al met al wordt de gewasbescherming uitdagender, complexer en ook risicovoller. De tijd van rechttoe rechtaan spuiten tegen een ziekte of plaag zal steeds meer uit beeld raken. We krijgen een vervlechting van systemen en strategieën waarbij allerlei technologieën - genetisch, biologisch, mechanisch, robotgestuurd - een rol toebedeeld zullen krijgen. Ook zullen allerlei geavanceerde monitoringssystemen steeds meer hulp gaan bieden. Gewasbescherming wordt dus complexer en - met minder chemie in het verschiet - is de kans op tegenvallers ook groter. Voor een aantal teelten, zoals bijvoorbeeld zachtfruit, sla, bepaalde koolsoorten, uien en zelfs aardappelen, is het middelenpakket inmiddels zo smal dat er reële risico's zijn op misoogsten of versnelde ontwikkeling van resistenties. Ook zal de werkelijkheid zijn dat de consument vaker een larfje of luisje in z'n product gaat vinden. De vraag is: in hoeverre gaan we dit accepteren? Wie het weet mag het zeggen…''
Maatschappij
"De maatschappij zal zich meer en meer gaan bemoeien met de boer en tuinder - en dus ook met de gewasbescherming. Persoonlijk vind ik dat best lastig, vooral omdat er steeds vaker dingen geroepen worden die op angst, onbegrip of onkunde zijn gestoeld en die ook steeds vaker als waarheid worden aangenomen. In mijn eigen omgeving merk ik dat ook: sommige mensen zijn zelfs huiverig om 'zomaar' een appel of peer te eten. Dat vind ik echt zorgelijk. De werkelijkheid is dat de gezondheidsrisico's van de in Nederland geteelde producten gewoon afwezig zijn en dat er enorm veel onderzoek wordt gedaan om de productveiligheid voor de consument te garanderen. Dat moeten we echt aan alle kanten blijven benadrukken! Het negatieve beeld dat nu soms opdoemt, doet gewoon geen recht aan alle inspanningen die boeren en tuinders hiervoor doen. Dat gaat me echt aan het hart.''
Toekomst
"Hoewel ik niet meer bij Bayer werk, zou ik me nog wel graag in willen zetten voor de sector. Bijvoorbeeld door een bijdrage te leveren aan het maatschappelijk debat rondom gewasbeschermingsmiddelen.
Vooral de risicoperceptie moet echt een radicale draai krijgen naar waarheid en realisme. Dat verdienen alle mensen in onze sector - die nu maar al te vaak als halve criminelen worden neergezet. En zeker ook de boeren en tuinders verdienen dat. Met hen voel ik me vooral verbonden; zijn máken onze land- en tuinbouw.''
Bron: Agro Bayer