Tholen - Middenin het boerenland, daar kun je weleens een agrarisch luchtje ruiken. Koeienstront hoort erbij. En wie tussen de kassen is gaan wonen, zal weleens een tomatenlucht ruiken. Klagen zullen mensen er niet snel over. Voor een kas in de polder in Hellevoetsluis ligt dat anders. Het teeltbedrijf ligt onder vuur vanwege geuroverlast. Maar komt dat omdat het echt stinkt, of is het vooral angst voor een onbekende geur?
Max Schreder van CanAdelaar, één van de tien toegelaten cannabistelers voor het Experiment Gesloten Coffeeshopketen, oftewel de wietproef van de Nederlandse overheid, kan zich niet aan de indruk onttrekken dat de klachten over de geur voortkomen uit onbekendheid met cannabisteelt.
Om de cannabisteelt hangt een zweem van illegaliteit. Maar in Hellevoetsluis, en op negen andere locaties in Nederland, is daar absoluut geen sprake van. Onder volledige controle van de Nederlandse overheid mogen tien telers legaal cannabis telen. Elke plant, elk zakje en elk transport van kas naar coffeeshop wordt nauwgezet gevolgd bij CanAdelaar. Track-en-trace is nergens in de agrarische sector zo extreem uitgevoerd als voor deze wietproef.
Late to the party
CanAdelaar zou eerst niet eens meedoen aan de wietproef. Men viel net buiten de loting. CanAdelaar kwam als nummer 12 op de lijst te staan. Toen twee wel ingelote partijen toch niet in staat bleken om mee te doen, mocht het bedrijf met Oostenrijkse eigenaren en ervaring met cannabisteelt in eigen land en in Canada, alsnog van start. "We were late to the party", zegt Max met gevoel voor understatement.
De Commercieel Directeur verstaat goed Nederlands, en is ook goed ingevoerd in de Nederlandse politiek. Dat blijkt wel als hij het later over het landbouwdebat in Nederland, stikstof en 'de BBB' heeft. De agrarische sector in Nederland, die staat onder druk, weet hij.
Elke plant is gelabeld, voor maximale track&trace
Kas in rap tempo omgebouwd
Terug naar het begin. Er was haast geboden met het gereed maken van de teeltlocatie, na ontvangst van de teeltlicentie in maart 2023. De tomatenkas in Hellevoetsluis werd in rap tempo omgebouwd. Kassenbouwer Horti XS had hierin de leiding. "Toen duidelijk werd dat de moederplanten er snel aan zouden komen, hebben we met zo'n zestig man tegelijk gewerkt om de kas daarvoor klaar te maken", herinneren Project Manager Sebastiaan Hijstek en COO Dennis Flaton van de Westlandse kassenbouwer zich nog goed.
Ook Max benadrukt tijdens een tour door het bedrijf meermaals hoe bijzonder het is wat we medio februari allemaal al kunnen zien. Twee van de drie kascompartimenten in het complex van zo'n twee hectare in totaal staan al vol cannabisplanten. Het derde compartiment wordt tijdens ons bezoek gereed gemaakt. HPS-lampen worden geïnstalleerd, en ook een luchtfiltersysteem komt op een kar voorbijgereden om geïnstalleerd te worden. Het gaat om een systeem met ASPRA®-technologie van, geleverd door VFA Solutions.
Luchtfiltratie met systeem VFA Solutions
Contact met de buren
Bij de start van de teelt waren die systemen er nog niet. Wel was bijvoorbeeld al het volledige watersysteem door kassenbouwer Horti XS zo aangepast dat het irrigatiewater opgevangen en gerecirculeerd kon worden. De tomatenkas werd een kas voor potplanten, alleen dan net even anders. Dat geuroverlast bij de cannabisteelt een probleem kon zijn, dat had men zich bij CanAdelaar niet genoeg gerealiseerd, erkent Max.
Ja, men had de buren vanaf het begin meegenomen in het plan om de kas van tomatenteelt om te bouwen naar cannabisteelt. Vandaag de dag werken er ook veel lokale mensen, waaronder de voormalige tomatenteler zelf. Toch kwamen er klachten bij de milieudienst binnen. De dienst, de DCMR, houdt voor de hele gemeente Voorne aan Zee, onder de rook van de Botlek, klachten bij. Soms zijn dat er 100 in een week, soms 10 en tijdens ons bezoek, over de helft van de week, is het er één.
Of die klacht over CanAdelaar gaat, of over een van de vele schoorstenen in het havengebied, is op de openbare website met meldingen niet te zien. Max kan zich haast niet voorstellen dat er nog veel klachten over zijn bedrijf zijn. In reactie op geuroverlast besloot CanAdelaar direct fors te investeren in luchtfiltersystemen. In totaal zijn er momenteel 72 geïnstalleerd. Dat worden er nog meer. "Het heeft miljoenen gekost, besef dat goed", benadrukt de Commercieel Directeur van CanAdelaar. "Als het niet zou werken, zouden we dat niet doen."
Zodra het gewas gaat bloeien, is het tijd om te oogsten. Jaarrond biedt het bedrijf 100 mensen werk. Dat zijn er fors meer dan er voorheen bij de tomatenteelt in dezelfde kas nodig waren.
Opkweek, teelt en verwerking in één bedrijf
Wie de kas met cannabis binnenstapt, ruikt nagenoeg niets. Ook buiten, bij aankomst bij de kas was dat al zo. Het eerste kascompartiment is ingericht voor een lange-dagbehandeling. Met maximaal, veelal gratis licht van buiten aangevuld met kunstmatige belichting van (nu nog) HPS-lampen (LED is een optie in de verdere toekomst), kunnen de planten goed groeien.
Zodra het tijd is dat de planten moeten gaan bloeien, gaan ze naar een kascompartiment voor een korte-dagbehandeling. Hier zijn door kassenbouwer Horti XS onder meer black-out-schermen geplaatst, zodat de plant het gevoel kan krijgen dat de dagen korter worden. De natuurlijke reactie van de plant daarop is bloei. En waar in de natuur de plant daarna zaden gaat maken, zorgen de cannabistelers dat ze de bloemen dan al oogsten.
Heel wat verwerkingsstappen verder, krijg je dan wiet voor in de coffeeshop. Bijzonder is dat CanAdelaar alle stappen van het proces, van opkweek van plantmateriaal tot oogsten tot drogen, verwerken en verpakken, zelf doet. Hiervoor is de voormalige tomatenschuur in tal van (geklimatiseerde) compartimenten omgebouwd. Ook hier in recordtijd. Max: "We zijn best trots op hoe ons plan uit Excel uitgepakt is in de praktijk."
Vervolg wietproef
Als op 7 april 2025, eindelijk na veel vertraging, de officiële experimenteerfase van 4 jaar in gaat, is CanAdelaar de enige teler die volledig in een kas teelt. In veel gevallen is er gekozen voor een daglichtloze teelt, al dan niet in een complex dat wel op een kas lijkt.
Max legt uit dat de Oostenrijkers de kosten zo laag mogelijk wilden houden. CanAdelaar kiest voor een lage CAPEX. Of de legale wietteelt in Nederland namelijk na 2028 door mag gaan, is nog niet duidelijk. De telers uit Hellevoetsluis willen een kwalitatief goed product telen, tegen zo laag mogelijke kosten. Een echt convenienceproduct dus, net als voorheen de tomaten van de teler die nu helpt bij de cannabisteelt.
In Hellevoetsluis slaagden ze erin, ondanks de late toelating tot het experiment, als eerste in productie te zijn. "We beleveren inmiddels bijna alle 73 deelnemende coffeeshops", geeft Max aan. "In volume en omzet zijn we volgens mij marktleider." Hij verwacht op termijn een overaanbod in de wietproef. Dat is, zo weet hij bijvoorbeeld ook in Californië en Colorado, twee Amerikaanse staten waar de teelt gelegaliseerd is, gebeurd. "Wiet groeit als weed", grapt hij. "Zouden ze het daarom zo noemen in het Nederlands?"
Het is nog een reden waarom het bedrijf ervoor kiest de kosten laag te houden. Vooral de (over)regulering door de Nederlandse overheid maakt de teelt duur. Het onderwerp track&trace komt herhaaldelijk terug. "Hard nodig, maar door de door de overheid gekozen vorm ook een nightmare", volgens Max. Er komt veel handwerk bij alle administratiehandelingen kijken.
Labels voor track&trace
Vijf soorten producten
Wat de telers in Hellevoetsluis helpt om de kosten laag te houden is, naast de keuze voor gebruik van natuurlijk licht, ook dat het kassencomplex op aardwarmte is aangesloten. Die aardwarmte komt van een project in het nabijgelegen Vierpolders. Verder staat er ook nog een WKK bij de kas. Daarmee wordt elektriciteit opgewerkt voor de HPS-belichting, en ook de diverse systemen voor verwerking van de cannabis, van bloem tot wiet voor in het zakje, vraagt stroom.
Ondanks de voorkeur voor een grootschalige, convenience cannabisteelt gaat CanAdelaar later dit jaar toch ook specialties maken. Een deel van de oogst zal verwerkt worden tot edibles, oftewel cannabis om te eten. "Daar is vraag naar, en geen van de andere deelnemende telers kan het maken. Daarom hebben wij toch besloten het te gaan doen." Naast wiet, hasj, concentraten en voorgerolde joints zijn die eetbare producten straks het vijfde eindproduct uit de kas, waarin ruim dertig verschillende rassen worden geteeld.
CanAdelaar doet alles in eigen huis, van opkweek tot teelt en verwerking voor levering aan coffeeshops die meedoen aan de wietproef van de Nederlandse overheid
Ventileren
Het zijn vooral de terpenen die maken dat cannabis een herkenbare, sterke geur heeft. De systemen van VFA Solutions filteren gassen en geuren uit de lucht. Het systeem verwijdert ook (ultra)fijnstof uit binnen- en buitenlucht. Vincent van Baaren van VFA Solutions legt uit: "Onze technologie combineert ASPRA®-technologie met specifiek adsorptiemateriaal. Bij CanAdelaar testen we vier soorten adsorptiemateriaal om de optimale productconfiguratie voor deze kasomstandigheden te kiezen. Bij projecten met cannabis in Portugal, de VS en Canada hebben we al ervaring met twee soorten adsorptiemateriaal, maar we denken mogelijk nog twee materialen te hebben gevonden die ook goed kunnen werken."
De techniek voor elektrostatische luchtfiltratie is krachtig, effectief en duurzaam, aldus Vincent. "Het is met onze systemen mogelijk om tot 80 procent op de energiekosten van ventilatiesystemen te besparen, omdat onze filtersystemen een open structuur hebben en niet verstoppen." Ventileren doen de telers in Hellevoetsluis af en toe om vocht uit de kas kwijt te raken. De beschikbaarheid van aardwarmte helpt om vocht de kas uit te stoken. Naast luchtfiltersystemen komen we geen ontvochtigingsunits tegen. Max: "Af en toe de ramen openzetten is de beste manier, en het goedkoopst."
Dennis Flaton (Horti XS), Vincent van Baaren (VFA Solutions), Sebastiaan Hijstek (Horti XS) en Max Schreder (CanAdelaar)
Luchtfiltratie
De ASPRA-technologie om lucht mee te filteren is van oorsprong ontwikkeld voor de medische zorg, maar wordt tegenwoordig in tal van sectoren toegepast, waaronder ook de tuinbouw, en dan vooral de cannabisteelt. Vincent: "Naast de gassen en geuren halen we schimmels, pathogenen, microben, bacteriën, virussen en endotoxinen uit de lucht. Denk in de tuinbouw bijvoorbeeld aan Botrytis en meeldauw. Die kunnen in de kas leiden tot vermindering van opbrengst en van productkwaliteit en tot hogere kosten voor gewasbescherming."
Samen met Horti XS bedacht VFA Solutions een plan voor het project CanAdelaar. De eerste units van VFA Solutions zijn afgelopen najaar in Hellevoetsluis geplaatst. CanAdelaar plaatste een flinke order om de problemen op te lossen. Vincent: "Ik vind het mooi om hier nu in de praktijk te zien dat wat in het laboratorium ook bewezen is, werkt. Ruik zelf maar."
Belangrijk voor in een kasomgeving is dat het luchtfiltersysteem ook werkt onder vochtige kasomstandigheden. Vincent: "HEPA-filters werken onder zulke omstandigheden niet optimaal en kunnen makkelijker verstopt raken. Onze techniek heeft dat probleem niet. Wij stemmen de gesloten ionisatie af op de luchtsamenstelling. De gesloten, gecontroleerde ionisatie waarmee wij in onze systemen werken, is uniek."
Fair treatment
Wat VFA Solutions bij CanAdelaar doet, kan men voor de hele teeltsector doen, verzekert Vincent ons. Maximiliaan hoopt voor de agrarische sector in Nederland echter dat dat vanwege klachten over geuroverlast niet nodig is. Bij agrarische bedrijvigheid hoort wat hem betreft soms een geurtje, van koeienstront, een tomatengewas of van cannabis. "Ons hele complex wordt nog uitgerust met luchtfiltersystemen. Over de systemen van VFA Solutions zijn we zeer tevreden. Je ruikt hier in de kas nu bijna geen cannabis meer. Daarom vragen we nu ook om een fair treatment, en vechten we de boetes die we krijgen, ook aan."
Voor meer informatie:
CanAdelaar
Maximilian.Schreder@canadelaar-og.nl
www.canadelaar.com
Horti XS
sales@hortixs.nl
www.hortixs.com
VFA Solutions
vincent.vanbaaren@vfa-distribution.com
www.vfa-solutions.com