Tijdens de workshop over kasdekmaterialen en schermen op 19 november jl. hield Silke Hemming een betoog over schermeigenschappen, schermgebruik en het kiezen van schermen. Die eigenschappen kunnen sterk verschillen op grond van schermsamenstelling (toegepaste materialen en dichtheid) en de omstandigheden in de kas tijdens gebruik op de dag. Ze gaf tips om betere keuzes te maken en daardoor meer energie te besparen, die Kas als Energiebron deelt.
Met zorgvuldig gekozen, slim toegepaste scherminstallaties valt veel energie te besparen. Dat heeft vooral betrekking op de dagsituatie, ervan uitgaande dat er 's nachts al intensief wordt geschermd met goed isolerende energieschermen, doeken die weinig warmte naar boven uitstralen en weinig latente warmte verliezen via doorgelaten vocht uit de kas. Het laatste vraagt zeker aandacht bij de keuze van vervangende doeken.
Meetprotocollen en rekenmodel
Om de gebruikswaarde schermen te kunnen beoordelen, dienen hun optische en thermische eigenschappen bekend te zijn en te worden afgewogen tegen die van de kas en het teeltregime. Ook het buitenklimaat speelt logischerwijze een rol bij de dagelijkse toepasbaarheid en het verwachte effect op de energiehuishouding. Voor de optische eigenschappen zijn standaarden ontwikkeld (NEN 2675) om die eigenschappen objectief te meten. Belangrijk is om eigenschappen zowel in droge als natte toestand te kennen, wanneer er sprake is van condensvorming. Voor andere eigenschappen zijn er gestandaardiseerde meetprotocollen.
Vier belangrijke eigenschappen
De vier eigenschappen in kwestie zijn: lichttransmissie (hemisferisch gemeten volgens NEN 2675), thermische stralingseigenschappen, lucht- en vochtdoorlatendheid. In een uitgebreid rekenmodel op basis van KASPRO kan de impact op de energiehuishouding worden doorgerekend. Het belang van gestandaardiseerde meetprotocollen en rekenmodellen is dat zij objectieve vergelijkingen mogelijk maken, schermproducenten helpen in hun ontwikkelingsproces en weloverwogen keuzes mogelijk maken voor eindgebruikers.
Droge en natte toestand
Met rekenvoorbeelden liet Hemming zien dat zelfs kleine verschillen tussen specifieke schermeigenschappen kunnen leiden tot grote verschillen in energieverlies, afhankelijk van hun samenstelling en de omstandigheden. Zij liet ook zien dat schermen die in droge toestand gelijk presteren, in natte toestand sterk van elkaar kunnen verschillen op basis van condensatie en/of vochttransport door het scherm (verlies van latente warmte).
Low-e schermen
"Door dichte schermen te kiezen in combinatie met actieve ontvochtiging onder het scherm, kun je het latente warmteverlies sterk beperken", stelde Hemming. "Warmteverliezen als gevolg van uitstraling kun je verminderen door te kiezen voor schermen met een hoge warmtereflectie en een lage warmte-emissie, oftewel low-e schermen."
Het verlies van voelbare warmte via convectie is te beperken door in meerdere lagen te schermen. Overdag, wanneer het (aluminium) nachtscherm niet wordt gebruikt, is dat te realiseren met twee onafhankelijk inzetbare transparante schermen, een dubbel transparant (spouw)scherm of een transparant scherm in combinatie met een vast foliescherm.
Schermgebruik
Ook het gebruik van schermen in relatie tot het (kas)klimaat heeft grote invloed op de energiehuishouding. Het aanhouden van een hoger vochtsetpoint kan al veel schelen en is dus zeker het overwegen waard.
Hemming: "Als hogere vochtniveaus extra risico's meebrengen voor de teelt, kan actieve ontvochtiging onder gesloten scherm meerwaarde bieden. Vochtafvoer via schermkieren geeft meer warmteverlies en (meestal) een minder homogeen kasklimaat. Schermen overdag heeft ook invloed op de warmtevraag en de lichtsom. De Wageningse onderzoekster raadt telers aan om de karakteristieken van hun bestaande installaties te evalueren en na te gaan of er ruimte is voor aanvullende besparingen op basis van hogere vochtsetpoints en/of extra schermuren."
"Bij vervanging of aanschaf van nieuwe en aanvullende schermen zijn hoge warmtereflectie en lage - emissie, alsmede de lucht - en vochtdoorlatendheid aspecten die voor zowel droge als natte schermtoestand kritisch afgewogen dienen te worden. De beschikbaarheid van actieve ontvochtiging maakt het eenvoudiger om voor dichte, goed isolerende schermen te kiezen en deze langer gesloten te houden."
Bron: Kas als Energiebron