Tholen - Net op het moment dat vele lokale teelten ten einde liepen en de markt echt overschakelde op Spaanse kasgroenten, barstte in Zuid-Spanje het noodweer los. Storm DANA sloeg hard toe. Twee weken later deed de natuur het nog eens dunnetjes over. Opnieuw waren er stortregens. Ondanks het noodweer komen er ook deze winter 'gewoon' weer heel veel Spaanse kasgroenten deze kant op. De lokale verschillen qua schade zijn groot en in de Spaanse tuinbouwsector nog veel groter.
In de berichtgeving daags na het noodweer ging het alle kanten op, met visies en met schattingen. Een veel terugkerend cijfer is schade aan 4.000 à 5.000 hectare kas. Een maand later is er nog altijd geen volledige duidelijkheid over de schade. Plak er ook maar eens een hard cijfer op, in een sector die heel groot is, maar ook divers. Meldt elke teler zich ook bij een verzekeraar? En is een teler überhaupt wel verzekerd? Duidelijk is wel dat lang niet alle teelten even hard getroffen zijn. Jan van der Blom blijft eind november bij zijn analyse van eind oktober: hagelschade treft een klein percentage van de totale teelt. De Nederlander, woonachtig in de regio en werkzaam voor Coexphal, zit er dicht op. Gevolgen voor de tomatenteelt? Die lijken er, ondanks uitspraken van experts in de media, eigenlijk niet. Opvallend is ook dat elders in Spanje, waar de schade minder groot is, de enorme hoeveelheid regenval juist wel wordt gewaardeerd, omdat er in Spanje ook steeds vaker een tekort aan water is. Of het dan allemaal ook tegelijk moet vallen, dat is dan wel weer de vraag.
DANA-effect
Aan het begin van het seizoen waren traditiegetrouw de Spaanse ingrepen op de markt alweer daar. Vanwege lage prijzen werden klasse II aubergines en komkommers van de markt gehouden. Dit terwijl in de eerste twee volle weken van november de kasgroenteproducties toch 10-15 procent lager liggen in vergelijking met vorig seizoen, zo blijkt uit Spaanse cijfers. De echte uitschieter is komkommer, waar de prijzen de helft lager liggen in vergelijking met vorig jaar. Hier is tot en met week 46 al 30% van de totale seizoenproductie geoogst. Voor paprika is dat 23%, terwijl in tomaat het seizoen nog echt moet starten en slechts 11% van de totale seizoenproductie al geoogst is.
Bij ZON zien ze eind november dat vooral de aanvoer van aubergines wat achterblijft, meldt Manager Klokverkoop Els van Herpen. Collega Ton Bouw, Manager Import en Bijkoop bij The Greenery, zag telers minder aubergines planten. In de eerste weken van het seizoen was de aanvoer hierdoor beperkt. Verder valt hem op dat in veel teelten gekozen is om wat later te planten. Telers voeren aanpassingen door vanwege virus- en plaagdruk. Van de gevolgen van de storm merkt hij eind november weinig. "De aanvoer is goed te noemen en het weer heeft zich vrij snel hersteld na de storm." Voor de telers die getroffen zijn, is het een 'zeer vervelende situatie', voegt hij toe. Onder hen ook de nodige paprikatelers. Aan voorspellingen wat de stormschade voor de rest van het seizoen gaat doen, waagt Els zich niet. "Rondom DANA waren het een paar hele vreemde weken. Er was toen zeker minder aanvoer."
Op dit moment wordt in Spanje hard gewerkt om de schades te herstellen. Sommige kassen zijn volledig vernietigd en oogsten gesneuveld. Andere kassen kunnen nog wel gerepareerd worden. Een nieuwe uitdaging eind november dient zich echter alweer aan: het is erg warm, weet de Manager Klokverkoop van ZON. Spaanse bronnen spreken van 'ongewoon hoge temperaturen voor november'. De combinatie van vocht met nu weer warm weer maakt het telers opnieuw lastig. Jan merkt op dat er eind november, ondanks het eerdere noodweer, volop aanvoer is. En voor een aantal teelten zelfs meer dan normaal, vooral voor komkommer. Door de bijzonder hoge temperaturen gaat alles sneller dan verwacht. Technisch kunnen veel Spaanse telers betrekkelijk weinig tegen klimaatextremen doen in gangbare plastic kassen. Bevochtigen van kassen wordt wel als tip meegegeven aan telers om het klimaat in de kas te beheersen. Krijten kan ook. Enkele telers investeren wel in kassen die goed kunnen wedijveren met hightech glazen kassen. Hier zie je vaak ook Nederlandse invloeden of verbanden.
Tomaat
In tomaat ziet Els namens ZON eind november geen stormeffect. Van alle kasgroenten komen de producties in tomaat het laatst op gang. Afgelopen seizoen kwamen de tomatenproducties in Zuid-Spanje wat later op gang. Dit seizoen is door telers geprobeerd iets eerder in productie te komen. Een jaartje meer ervaring met het telen van ToBRFV-resistente rassen helpt hierbij, al is de markt nog lang niet volledig overgeschakeld. Deze zomer lag het areaal tomaat fors lager dan vorig seizoen. Vooral een daling met 1.000 hectare ten opzichte van 2023 in Andalusië springt in het oog in Spaanse cijfers. Het areaal tomaat daalt al jaren, op 2023 na. Toen was er sprake van een stijging van het totale areaal tomaat in zomerteelt tot net geen 7.000 hectare in heel Spanje, zonder teelt voor conserven. Ondanks een lager areaal lagen de prijzen deze zomer niet hoger dan in 2023. Integendeel. Vooral bij cherrytomaat valt op dat de prijzen het hele zomerseizoen onder de prijsniveaus van vorig jaar lagen.
Voor deze winter wordt in Spanje met een lager tomatenareaal gerekend, maar ook met een hogere productie dankzij resistente rassen. Het areaal komt naar schattingen, gemaakt eind oktober, uit op 14.175 hectare. De schatting is gemaakt vóór het noodweer, waardoor de tomatenteelt volgens de meeste berichten echter beperkt geraakt is. Afgelopen winterseizoen lag het areaal nog op 14.320 hectare. Wie minder last van virus heeft, verliest ook minder productie, zo is de gedachte. Ruim 1,27 miljoen ton tomaten worden er naar verwachting geoogst. In de segmenten geen grote verschuivingen. Cherry- en specialtytomaten zijn de grootste groep, goed voor 48 procent van de productie. Trostomaat komt tot 25 en de rest zijn losse, ronde tomaten. 14 procent is biologisch geteeld, ten opzichte van 12% afgelopen seizoen.
Blik verder vooruit
Een Nederlandse komkommerteler met winterteelt maakte zich dit najaar geen illusies: het zijn de Spaanse komkommers die jaarrond de markt bepalen. Tomaten uit Nederlandse en Belgische kassen zijn er deze winter nog veel meer, en ook een stuk meer dan afgelopen winters, maar zelfs nu zeker driekwart van het belichte areaal terug 'naar normaal' is (600 van de 800 hectare), wegen die volumes niet op tegen de Spaanse teelt. Of die uit Marokko. In de tomatenmarkt is de Marokkaanse concurrentie hevig. Vooral in de fijnere tomatensoorten hebben Spaanse telers last van oplopende arbeidskosten. Arbeid is hier goed voor zeker de helft van de productiekosten. 
In de berichtgeving na DANA gaat het ook over de verdere toekomst. Wat leert dit noodweer de sector met het oog op de toekomst? Productzekerheid is steeds belangrijker. Het is de reden dat er voor gekozen wordt toch weer belicht te telen, in onder meer komkommer (zie Primeur nr. 11, 2024). Op die manier is er sprake van risicospreiding en komen de komkommers zowel uit Spanje als uit Nederland. Luc Vanoirbeek van het Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties (VBT) spreekt na het noodweer van een wake-upcall. Wat in Spanje is gebeurd, zal vaker voor gaan komen, denkt hij. Hij vindt dat het een probleem van Europa is, en benadrukt dat er ook in andere landen weersextremen zijn die de AGF-sector raken. Zo kenden Polen, Duitsland en Oostenrijk dit jaar hevige overstromingen. En anders zijn er altijd nog droogte, ziekten en plagen en Noord-Afrikaanse concurrentie waar de Spaanse kasgroentetelers zich druk om kunnen maken, en die direct of indirect de hele keten raken.
Dit artikel verscheen eerder in editie 12, 38e jaargang van Primeur. Zie hiervoor www.agfprimeur.nl.
Voor meer informatie:
RoyalZon
Venrayseweg 102
5928 RH Venlo
Telefoon: +31 77 323 9999
[email protected]
www.royalzon.com
The Greenery 
www.thegreenery.com
[email protected]