Tholen - De veranderingen op het gebied van gewasbescherming (lees: steeds minder middelen zijn toegelaten) gaan op korte termijn consequenties hebben. Die voorspelling doet Floris Berghout van Viemose DGS. Richting de winter van 2025-2026 voorziet hij al serieuze problemen. Als specialist in systemen voor teelt op water ziet hij de huidige marktontwikkelingen als een kans om de beloftevolle techniek nog veel breder in te zetten dan tot nu toe al het geval is in Europa. Sla telen op water gebeurt al jaren, maar ondanks de bewezen voordelen, is de markt hier nog wat terughoudend.
Voor die Europese terughoudendheid zijn allerlei verklaringen. Het vertical farming-debacle van de afgelopen tijd, met diverse faillissementen, heeft bijvoorbeeld niet meegeholpen, weet Floris. "De reguliere teelt op water heeft hier ook last van. Investeerders zijn ervan geschrokken. Je ziet minder extreme investeringen, en ook de reguliere tuinbouw merkt dit."
Al constateert de CEO van het van oorsprong Deense bedrijf ook dat investeerders uit de vertical farmingmarkt, met geloof in voedselteelt, weer eerder naar een kas, of een hybride teeltsysteem met kas en meerlagenteelt zijn gaan kijken. Dus helemaal negatief hoeft het ook niet altijd te zijn.
Floris Berghout (links) trad deze zomer in de voetsporen van Søren Kristensen als de nieuwe CEO Viemose DGS
Europese slamarkt zit op slot
Nu is Floris sowieso niet negatief, maar eerder enthousiast over de marktkansen en de potentie, maar wel realistisch. Wie sla op water gaat telen, krijgt te maken met flinke investeringen. Zolang er nog volop sla beschikbaar is uit minder kapitaalintensieve teelten, dan neigt de markt snel hiernaar. Zeker in Europa maakt dat volgens Floris dat de markt voor slateelt op water 'redelijk op slot' zit tot nu toe.
In onder meer de Verenigde Staten is dat anders. "Daar pusht een teler echt zelf zijn product naar de retail. In Europa is het meer dat de retail leidend is. Dat is de vragende partij. De Europese teler teelt vooral wat de retail vraagt." Tegelijkertijd biedt dat ook kansen, zeker op het moment dat de beschikbaarheid van sla onder druk komt te staan als telers in de buitenteelten te maken krijgen met klimaatextremen en een teruglopend middelenpakket. "En ook in de kas met een grondteelt zijn er flinke uitdagingen." Floris noemt Fusarium. "Telers kunnen stomen zolang ze de gaskosten hiervoor bij een goed gascontract kunnen dragen. Tegen de dagprijs voor gas stomen, dat wordt al een stuk lastiger."
Slateelt op water, in Polen, bij Smart Vegetable Innovations
Krapte op de slamarkt
Sinds hij afgelopen zomer CEO van Viemose DGS is, is Floris in gesprek met tal van partijen in de keten, en zeker niet alleen met de teler die voor het teeltsysteem moet kiezen. "Krapte op de slamarkt is goed voor onze business. Op dat moment zullen er partijen in het gat gaan springen dat zal ontstaan." Krapte of crisis kan het overschakelen naar slateelt op water versnellen.
Wie de partijen zijn die bij krapte als eerst reageren, dat is de vraag. De Nederlander weet dat er onder meer vanuit veehouders naar bedekte teelt van sla op water wordt gekeken. Hun toekomst wordt door politieke maatregelen bedreigd. "Het voordeel is dat dit soort grote agrariërs wel al gewend zijn aan hoge investeringen. Het nadeel is dan weer dat zij nog geen teeltkennis hebben."
Ook met supermarktinkopers is Floris in gesprek gegaan. "Eentje vertelde mij al dat hij grote problemen voorziet. Vooral grote buitentelers van sla krijgen het volgens hem moeilijk. Als zij stoppen, moet er iets voor in de plaats komen. De inkopers vereisen nog altijd A-kwaliteit, maar ook voor een lage prijs. Zolang dat blijft lukken, blijft het systeem doordraaien, maar op een gegeven moment, kan dat niet meer."
Sla op water, bij Smart Vegetable Innovations in Polen
Genoeg markt voor iedereen
Tenminste, dat voorziet en voorspelt de Nederlander. De jaren 2025-2026 gaan volgens hem een omslagfase worden. Daarom is hij nu druk om het 'gospel van hydroponics rond te laten zingen'. Hij benadrukt dat hij daarom zeker niet alleen uit Viemose-belang praat. Uiteraard verkoopt het Deense bedrijf, dat sinds de jaren '80 systemen voor meer dan 700 hectare leverde, graag een paar nieuwe projecten, maar men is ook gebaat bij een algehele ontwikkeling van de markt. "Er is meer dan genoeg markt voor iedereen, als we de markt ook in gang krijgen."
Eén van de redenen dat specifiek in Nederland, waar de tuinbouw toch vaak voorop loopt met technische innovaties, de slateelt op water nog niet de hele markt heeft overgenomen is volgens Floris de 'goede distributie' hier. De logistiek maakt het mogelijk om sla vers en snel op de juiste plekken te krijgen. "Elders in Europa is dat al een stuk lastiger. De beschikbaarheid van goed teeltareaal voor een buitenteelt neemt af, de hoeveelheid product die je per hectare kunt oogsten vanwege uitdagingen met klimaat en gewasbeschermingsmiddelen ook. In Europa is er ruimte op de markt."
Als voorbeeld noemt hij Italië en Macedonië, waar veel rucola uit de buitenteelt, van onder tunnels komt. Het is een grondteelt, net als in Griekenland, waar Floris de teelt ook van dichtbij bezocht. "Hier hebben telers steeds meer last van insecten. Omdat ze minder bestrijdingsopties hebben, kunnen ze minder goede producten telen of neemt het aantal kilo's af. Op dat moment gaat de prijs omhoog."
Krachten bundelen
De Nederlander hoopt op een kettingreactie, waarbij een nieuwe golf van investeringen net als eerder in de cannabismarkt en vertical farming nu de slateelt op water aanjaagt. "Nu is de keten in Europa nog kort en is er altijd wel ergens sla te halen, maar dat blijft niet duren. We gaan toch niet allemaal wachten tot het te laat is?"
Zijn collega's in de techniek roept Floris om hun krachten te bundelen. De systemen voor slateelt op water zijn er al. Nu moet de businesscase nog verder geoptimaliseerd worden. In de vertical farmingmarkt vindt Floris dat er lange tijd te rooskleurig naar die businesscase is gekeken. "Er werd alleen naar maximale prijzen gekeken bij een maximale productie. Onder meer een opstarttijd werd hierbij vergeten. Daarin heb je geen productie, maar wel kosten. Dat heeft invloed op je ROI. Het juiste rekensommetje moet worden gemaakt."
Floris, in het midden, bij de opening van een nieuwe kas met slateelt op water in Polen deze winter, bij teler Smart Vegetable Innovations
Goed voorbeeld doet volgen
Kansen voor clustering van technische kennis ziet de Nederlander volop. "In de tuinbouw zijn we namelijk toch allemaal al een beetje met elkaar getrouwd. Met techniekleveranciers, adviesbureaus en telers moeten we samen het plaatje voor teelt op water compleet maken." Een uitdaging is wel dat er volgens Floris in de slateelt nog wat terughoudendheid is als het gaat om het delen van data. De markt is nu nog krap. Mogelijk verklaart dat de concurrentievrees. Zodra de markt, misschien aangewakkerd door een goede crisis, wel in beweging komt, is er markt genoeg voor iedereen. "Als we een paar procent van de buitenteelt naar binnen trekken, dan halen we heel veel werk binnen."
Een goed voorbeeld van zo'n vooruitstrevende buitenteler die, ook in Europa, in is gestapt in slateelt op water, is gevestigd in Polen. Het gaat om Smart Vegetable Innovations uit Zdunów, vlak bij Warschau.* "Deze teler heeft een paar duizend hectare aan buitenvelden in heel Europa voor allerlei soorten gewassen. Door is stapjes ook onder meer sla op water te gaan telen, is deze teler voorbereid op de toekomst."
Op deze manier kan de teler, die recent fase 2 opende met daarin een Moving Gutter System van Viemose DGS, ervaring opdoen en de marktdynamiek leren begrijpen. De teler benadrukt zelf in de persoon van directeur Piotr Izdebski dat slateelt op water de buitenteelt niet direct vervangt, maar aanvult. "Buitenteelt zal een essentieel onderdeel blijven van onze sourcing strategie voor de nabije toekomst. Onze investering en groei in slateelt op water stelt ons in staat om uit te breiden naar nieuwe productcategorieën, zoals BIO-kruiden en BIO-kwaliteitssla. Deze producten sluiten aan bij veranderende consumentenvoorkeuren en duurzame teeltpraktijken, wat onze rol als een gediversifieerde en innovatieve teler versterkt."
Floris adviseert andere telers een stap zoals de Poolse teler deed ook te nemen. "Begin klein met slateelt op water, maar zorg wel dat je begint. Voor bijna iedere teler die durft uit de grond te gaan telen, is er wel een sluitend systeem. Bovendien kun je met een klein areaal al snel veel meer product telen dan in de vollegrond. Dat is sowieso rond te rekenen."
In de kas bij Smart Vegetable Innovations
Voor meer informatie:
Floris Berghout
Viemose DGS
[email protected]
www.viemose.nu