Tholen - Een Nederlandse technicus die op Aruba goed tien jaar geleden zonder enige tuinbouwervaring in de slateelt is gerold, die er ondertussen tientallen chefs voorziet van frisée, Batavia en eikenbladsla en gaandeweg de opleiding van lokale jongeren in de AGF-wereld als doel heeft gesteld. We hebben het over Frank Timmen, die samen met Diego Acevedo het teeltbedrijf Happyponics runt. En ook de voedselbanken op het eiland zijn "happy" met de teelt van sla op water bij Frank en Diego, want regelmatig krijgen ze verse kroppen cadeau. "In het begin was dat onze overproductie, maar nu zaaien we zelfs gericht een deel in voor hen. We vinden het belangrijk om iets voor de gemeenschap te betekenen."
In 2014 werd begonnen met een kas van 7 bij 9 meter. "Heel kleinschalig. Ik had op TV een documentaire gezien over vertical farming. Mijn vrouw had werk hier op Aruba, maar zelf had ik, toen we hier kwamen wonen en ik mijn job in Nederland had opgegeven, niet meteen iets om handen. Ik zag wel iets in hydroponics. Van planten wist ik niets af, maar bij hydrocultuur komt ook veel techniek kijken, en daar ben ik in thuis", vertelt Frank.
Frank en Diego telen diverse slasoorten
Luisteren naar de chef
Er werd meteen ook een chef betrokken bij het project dat opstartte met de teelt van ongeveer 200 kroppen sla. "Het heeft natuurlijk geen zin zomaar wat sla te telen en dan te zien of je afzet vindt. Die chef vertelde me welke rassen de horeca wil en wat de kwaliteitseisen waren. Zo wordt sla hier in de exclusieve restaurants niet zelden gebruikt als decoratief element op het bord. Twee jaar lang heb ik sla geleverd aan slechts zeven klanten. Die kleinschaligheid was een bewuste keuze, ik wilde toegroeien naar perfectie in kwaliteit en stabiliteit in de levering."
Inmiddels hebben Frank en Diego een kas van Nederlandse makelij van 750 m2 waarin 4.000 kroppen sla per week worden geoogst. De bouw van de kas was een behoorlijke investering. Omdat de bank geen lening wou toekennen, werd een crowdfunding opgezet. "Vrienden en kennissen hebben ons geholpen. Na vijf jaar zijn ze allemaal terugbetaald."
Gekoeld water stroomt door de goot waardoor er minder gekoeld moet worden dan bij drijvende kroppen
Een vaste prijs
"Onze markt zijn restaurants en hotels. We leveren de kroppen sla in kratten. Geen plastic zakjes bij ons, we houden het zo duurzaam mogelijk. We zetten een krat af en nemen de lege van de voorgaande week weer mee om hem te reinigen en opnieuw te gebruiken. Een krop sla heeft een vaste prijs, ongeacht welke soort. We zijn flexibel met wat we in een krat leveren. Dat kan één type sla zijn, of een mix. De klant beslist. Een vaste prijs is duidelijk en gemakkelijk, voor ons en de klant", legt Frank uit. Naast specialties en sla in het topsegment teelt Happyponics ook wat gewone sla voor de snacktrucks. IJsbergsla en Romaine vind je dan weer niet in de kas van Frank en Diego. "Hier op het eiland is het lastig om de kwaliteit van deze twee soorten perfect te krijgen. We hebben de juiste teeltmethode nog niet gevonden."
Iedere klant ontvangt zijn sla in deze kratten
15% verlies op importproduct
Het opschalen van de teelt liet Happyponics toe ook grotere klanten in de horeca te beleveren, evenwel met voor de hotels en resorts minieme hoeveelheden. "De bulk importeerden ze natuurlijk. 98% van het voedsel op Aruba is geïmporteerd. Maar omdat ze heel tevreden waren met onze kwaliteit, werden de bestellingen steeds omvangrijker."
De reden is dat het geïmporteerde product, eens het op het eiland aankomt, hooguit nog drie dagen houdbaar is. "Bij importsla, zo heb ik eens gehoord, moet je sowieso op een verlies van 15% rekenen. Wij leveren de sla met het wortelgestel en die is in de koeling bij de klant nog twee weken houdbaar. De voordelen van lokaal geteelde bladgroenten zijn dus een verser product dat langer houdbaar is en minder afval. Je ziet toch dat er bij de klanten, maar ook de consument, de voorbije jaren een mentaliteitsverandering gaande is waarbij lokaal product verkozen wordt boven import, zeker als ook de prijs oké is."
Opkweek
Voedselbanken
Lokaal is duurzamer, wat meteen ook een aandachtspunt is bij Happyponics. "Geen koeling bij ons in de kas, dat doet de wind die door het gaas waait. Daarnaast telen we op aanvraag, om overproductie en dus afval te vermijden. Als we wat kroppen over hebben, geven we die aan de voedselbanken en de laatste tijd durven we zelfs wat extra product in te plannen speciaal voor hen. Ik heb onlangs immers gehoord dat zij nooit vers product krijgen… Je zou het misschien niet meteen verwachten, maar er zijn best veel arme mensen op Aruba", vertelt Frank.
Efficiëntieslag
De lucht wordt niet gekoeld, maar het water dat door de goten loopt en de sla voorziet van vocht en voedsel moet wel worden teruggekoeld naar een temperatuur onder de 25 graden. "Onder de grond zit een geïsoleerde watertank met een capaciteit van 3.000 liter, al is die eigenlijk maar voor de helft gevuld. Omdat er echt maar een filmpje water door de goten stroomt, hebben we geen grote volumes nodig. Het water wordt continu gekoeld en ook hergebruikt", vult Diego aan.
De grootste kostenpost is dus niet water, zo legt Frank uit, maar energie voor de koeling. "Stroom is duur en zonnepanelen zijn geen optie voor ons. We kunnen ze toch niet op het dek van de kas leggen? Dan zou er geen zonlicht meer binnenkomen. En terrein bijkopen is ook niet mogelijk op deze plaats." Het verlagen van de energiekosten moet bijgevolg komen van een efficiëntieslag. "Slimmer werken, daar komt het op neer. Dat is ons gelukt door nieuwe pompen te installeren: in plaats van single speed hebben we nu variable speed pompen staan."
De kas met erachter een uitbreiding
Felle zon
Terwijl zonnepanelen op het dek alle zonlicht zouden buiten houden, is het toch noodzakelijk een deel van de al te felle straling op Aruba weg te filteren. "Dat doen we met schaduwdoeken. Het zonlicht is zelfs zo sterk dat we alle plastic en gaas om de vier jaar moeten vervangen. Er komen gewoon scheuren in en dat kunnen we ons niet veroorloven, want je moet de kas mooi gesloten houden om insecten te weren. Op dat vlak hebben we eigenlijk nog maar één issue gehad en dat zijn trips. Daar zitten we echt bovenop en zo lukt het ons dit euvel onder controle te houden", aldus Diego.
Voorlopig groeien er enkel nog maar slasoorten in de kas bij Frank en Diego, al kunnen daar binnen afzienbare tijd kruiden aan toe worden gevoegd. "We hebben al testen gedaan en het mooie aan kruiden is dat je niet moet koelen. We denken sowieso aan basilicum, daar is vraag naar. Maar ook aan rucola en koriander. Het zou mooi zijn om met die drie gewassen te kunnen beginnen. Het zijn de producten die het meest rendabel zijn. Later kan de teelt dan eventueel uitgebreid worden met allerlei andere leuke kruiden. Ik ben er zeker van dat er een afzetmarkt is als je ziet wat er hier betaald wordt voor een klein zakje verse kruiden uit de VS, Nederland of Colombia", geeft Frank aan.
Eigen leveringsdienst
Jongeren kansen geven
Dat de AGF-sector op Aruba nog onderontwikkeld is, is een understatement. "Er liggen hier zoveel kansen. Daarom hou ik er ook van jongeren te laten meewerken in de kas, in de hoop dat ze gepassioneerd raken door planten en later zelf de stap zetten om groenten of fruit te gaan telen, liefst ook op commerciële basis. We vrezen geen concurrentie, toch niet in de eerstvolgende jaren. Er is hier immers geen enkele traditie van tuinbouw, en zeker niet van hydrocultuur, die gezien de klimaat- en bodemomstandigheden op het eiland het meest aangewezen systeem is om sla en kruiden, maar ook vruchtgroenten te telen. Zo heeft een buurjongen die bij ons in de kas werkt het plan opgevat om tomaten te gaan telen. Velen zullen zeggen dat dit onmogelijk is op Aruba, maar dat zeiden ze vroeger ook van sla...", besluit Frank.
Voor meer informatie:
Frank Timmen
Diego Acevedo
Happyponics
Paradera 159 (Aruba)
Tel: + 297 699 3794
[email protected]
www.happyponics.aw