Arbeidstekort vraagt om verdere automatisering in land- en tuinbouw

Vanaf 1 januari 2025 verscherpt de belastingdienst de controle op schijnzelfstandigheid, wat grote gevolgen kan hebben voor de arbeidsmarkt. Werkgevers in tal van sectoren als de zorg, het onderwijs, de kinderopvang en de overheid zelf riskeren naheffingen en boetes wanneer zzp'ers juridisch als werknemers worden gezien. Naar schatting worden 250.000 zzp'ers mogelijk geraakt. De opschudding op de arbeidsmarkt vindt plaats tegen de achtergrond van een matig groeiende economie. Vooral de landbouwsector staat de komende jaren onder druk, onder andere als gevolg van overheidsmaatregelen.

Arbeidstekort vraagt om verdere automatisering in land- en tuinbouw
De volumes in de land- en tuinbouw liggen in 2024 naar verwachting onder het niveau van vorig jaar. Prijzen waren over de gehele linie redelijk tot goed en kosten lagen in de breedte op een lager niveau dan het voorgaande jaar. Hierdoor is het financiële resultaat van de sector wederom positief. In 2025 verwacht ABN AMRO opnieuw een daling van volumes als gevolg van onder meer overheidsmaatregelen.

Aan het begin van het jaar waren weersomstandigheden van grote invloed op de akkerbouw. Het verschil in opbrengsten tussen Noord- en Zuid-Nederland liep sterk uiteen. Door een matige zomer herstelden de opbrengsten van hoog salderende gewassen zoals aardappelen en uien toch nog redelijk. De voorlopige opbrengstraming van het CBS toont een daling in het volume van Nederlandse akkers met 0,5 procent. Volumes in de belichte teelt in de glastuinbouw bleven in eerste instantie door het donkere voorjaar achter, maar herstelden alsnog in de tweede helft van het jaar.

Door krapte in het aanbod bleven prijzen over de hele linie op een acceptabel niveau. Kosten bleken, afgezien voor het afvoeren van mest en rentekosten, in 2024 gunstiger dan in 2023, met name gedreven door lagere energie- en voerprijzen. Hierdoor blijft het financiële resultaat van de sector in 2024 positief. Voor volgend jaar verwacht ABN AMRO eenzelfde beeld.

Sector zoekt naarstig naar invulling arbeidsvraag en efficiëntie
Binnen de agrarische sector wordt de handhaving op schijnzelfstandigheid relevant. Werkgevers lopen het risico dat de zelfstandigen zonder personeel (zzp'ers) waarmee ze werken juridisch gezien een arbeidsovereenkomst hebben, wat kan leiden tot naheffingen en boetes.

Iets meer dan de helft van de landbouwbedrijven is eenmanszaak. Eigenaren van deze bedrijven zijn zelfstandig zonder personeel, zij leveren bijvoorbeeld melk, dieren of gewassen. Een ander deel van de zzp'ers in de agrarische sector verleent diensten en nam de afgelopen vijf jaar fors toe van 18.000 naar 23.000; inmiddels 15 procent van het totale aantal werkenden in de sector. Een deel daarvan bestaat uit hoveniers, een groeiende beroepsgroep. Binnen de land- en tuinbouw is er zowel aanbod van specialistisch werk (zoals het verzorgen van klauwen van koeien) als werk dat relatief makkelijk zonder opleiding kan worden uitgevoerd (zoals het schoonmaken van stallen). Voor met name de groep zzp'ers die niet-specialistische diensten verleent, dreigt het predicaat schijnzelfstandige.

Inhuren bedrijfsopvolgers
Onder de groep zzp'ers die diensten levert, zijn ook bedrijfsopvolgers die klaar zijn om fulltime te werken, maar waarvoor nog niet voldoende werk in het bedrijf is, omdat degene die wordt opgevolgd nog te jong is om te stoppen. Ook zij worden ingehuurd door ander bedrijven. Voor hen is het van belang om na te gaan of er sprake is van een verkapt dienstverband.

Uit de cijfers blijkt bovendien dat het aandeel personeel in tijdelijk dienstverband afnam en het aandeel uitzendkrachten in met name de groep hulpkrachten landbouw fors steeg. Hoewel de sector krimpt, nemen de bedrijven in omvang toe. Het dreigende personeelstekort werkt verdere robotisering en automatisering in de hand.

Lees hier de volledige sectorprogrnose van ABN AMRO