De Nederlandse tomatenteelt is 'back to normal'. Dat signaal gaf Nederland onlangs af tijdens een bijeenkomst waarin de Europese lidstaten elkaar bij hebben gepraat over de marktsituatie in hun land. De zomerproductie was na virus- en energieperikelen weer (nagenoeg) als vanouds. Deze winter staan in Nederland de lampen weer aan, en wordt een productie van 180 duizend ton tomaten verwacht. 70 procent is trostomaat, de overige 30 procent cherrytomaat of andere kleinere formaten tomaten.
De verwachte 180 duizend ton ligt hoger dan de afgelopen jaren (80 duizend ton 2023/2024, 40 duizend ton 2022/2023, 80 duizend ton 2021/2022) en de jaren daarvoor 160 duizend ton in 2020/2021 en 150 duizend ton in 2019/2020).
België meldt ook winterteelt, maar geeft nog een schattingen door. Een groei in productie in de winterteelt ten opzichte van vorig jaar wordt niet verwacht. Ook in Polen ziet men geen groei in de winterteelt. Hier zijn het voornamelijk roze tomaten die worden geteeld. Daarin ziet men in Polen weinig concurrentie. Het maakt dat de Polen de verwachting uitspreken dat de markt kan stabiliseren, na een onbelichte seizoen waarin men in toenemende mate concurrentie uit Turkije krijgt met de teelt van roze tomaten.
De Spaanse winterproductie wordt tijdens de bijeenkomst op 28 oktober iets lager ingeschat dan vorig jaar, nog voordat het noodweer losbarstte (al lijkt de tomatenteelt zeker niet het hardst getroffen). Het areaal is lager, maar betere resistente rassen leveren wel meer productie op. Spanje rekent op net iets minder dan 1,3 miljoen ton tomaten deze winter. Spanje is optimistisch, maar ook niet blind voor de gevaren van stijgende productiekosten, water- en klimaatuitdagingen, en concurrentie uit niet-EU-landen.
Voor concurrentie kijkt men, ook in onder meer Frankrijk, nadrukkelijk naar Marokko. Zorgen zijn er daarnaast over stijgende kosten. In Polen stegen de loonkosten met 21% door verhoging van het minimumloon. De kosten voor energie (-18%), kolen (-17%) en CO2 (-9%) daalden wel in vergelijking met vorig jaar tussen week 14 en week 35.
Producties zomerseizoen
Over de producties in het zomerseizoen zijn de berichten wisselend. Polen meldt stijgingen tot wel 50% van de productie, onder meer dankzij goed weer en resistente rassen waardoor minder oogsten verloren gingen. Wel is de importconcurrentie groot, en hierdoor lagen de prijzen lager.
Het Spaanse areaal lag 23% lager, vooral door een daling van 22% in Andalusië. De productie is hierdoor 358 duizend ton lager uitgevallen. De drie grootste segmenten kenden desondanks allemaal lager dan gemiddelde prijzen. De lagere prijzen stimuleerden wel de consumptie. In vergelijking met afgelopen jaar was er meer import uit onder meer ook Nederland en België in de Spaanse zomer.
De Nederlandse zomerproductie komt volgens schattingen uit op 710 duizend ton. Vooral de specialties blijken nog kwetsbaar vanwege ontbrekende ToBRFV-resistenties. Waar er wel met resistenties is geteeld, valt de oogst 7% lager uit, mede ook door een donker voorjaar en omdat er nog geen optimale teeltstrategie is uitgedokterd voor de nieuwste rassen.
Namens Italië komt er een verhaal over problemen met plagen en hoge temperaturen. De producties vielen tegen. Kleine bedrijven sneuvelen, en de producties zijn ook niet genoeg voor de binnenlandse vraag. Italië kijkt onder meer met smart uit naar rassen die beter bestand zijn tegen zoute gronden, en LED-belichting in meer hightech kassen.
Met 477 duizend ton tomaten ligt de Franse productie nipt boven de producties uit 2023, ondanks ook hier een klimatologisch tegenvallend voorjaar voor tomatentelers. Vanaf september nam de competitie van Marokkaanse tomaten toe. De Fransen merken vooral in cherrytomaat inmiddels jaarrond concurrentie uit Marokko.
Inzicht in retailprijzen
De Europese Commissie publiceert maandelijks prijsoverzichten uit Spanje, Italië, Nederland en Frankrijk op een dashboard. Data komen van de teler, van pakstations en van de inkoopkant bij de retail. Nieuw is dat er ook data gepubliceerd gaan worden over de retail-verkoopkant.
Met hulp van AI is ook de Europese consumptie van tomaten bestudeerd, zo blijkt uit het verslag van de bijeenkomst. De afgelopen 10 jaar nam de tomatenteelt af, maar tegenover 700 duizend ton tomaten minder staat maar 400 duizend ton extra import. Als voorbeeld wordt Duitsland aangehaald, waar ondanks een bevolkingsgroei van 2% de consumptie van tomaten met 10% is gestegen. In 10 jaar tijd stegen de prijzen met 65%. Voor 30% is inflatie verantwoordelijk voor de prijsstijging. Opgemerkt wordt dat het erop lijkt dat de Duitse consument bereid is meer te betalen voor tomaten.
Nog een conclusie uit de analyse is dat de Duitse supermarktprijzen nauwgezet de prijzen volgen die betaald zijn voor tomaten bij de grote Nederlandse coöperaties. Andersom gesteld: de Duitse retailketens worden als prijsbepalend aangewezen voor de prijsvorming bij de Nederlandse coöperaties.
De Nederlanders waarschuwen ondertussen voor stijgende ketenkosten vanwege onder meer footprint- en CSRD-eisen en verpakkingsregels. De uitdaging wordt om die kosten te beheersen, nu de producties niet langer stijgen.