Het is volgens prof. dr. Koen Joosten belangrijk om al op jonge leeftijd te kunnen signaleren of er iets misgaat in de voeding en leefstijl van jonge kinderen, zo vertelt hij in gesprek met de Vereniging van Nederlandse Fabrikanten van Kinder- en Dieetvoedingsmiddelen (VNFKD) "Juist in de eerste jaren wordt de basis gelegd voor een gezonde leefstijl later." Obesitas begint al op jonge leeftijd.
Je kunt dus volgens Joosten niet vroeg genoeg beginnen met hierop te letten. "Bedenk dat de maatschappij iedereen, ook jonge kinderen, verleidt tot een ongezonde voeding. Zoet en zout worden gemakkelijk geaccepteerd, en groenten lijken per definitie ingewikkeld om te eten, omdat ze een bittere smaak hebben. Ook hebben veel jonge ouders geen idee wat de aanbevelingen zijn voor het eten van groenten, voor gebruik van suikerhoudende dranken, voor beeldschermgebruik en voor beweging. Daar is extra advies voor nodig."
Platform Gezonde Voeding 0-4 jaar
Ruim 10 jaar geleden vond de expertisegroep Voeding van de Nederlandse Vereniging van Kinderartsen dat er meer aandacht moest komen voor gezonde voeding voor kinderen van 0-4 jaar. Joosten: "Er zijn in Nederland al veel organisaties die zich met voeding en leefstijl houden, maar weinig is gericht op de allerkleinsten. Terwijl juist daar de basis zou moeten liggen. We hebben toen uitgebreid onderzoek gedaan naar partijen die iets doen met jonge kinderen en er uiteindelijk 13 gevraagd lid te worden van het Platform Gezonde Voeding 0-4 jaar. We hebben een charter opgesteld waarin onze uitgangspunten staan en zijn gestart met het organiseren van congressen. Ons eerste congres had als thema Groenten, en eigenlijk is dat het centrale thema gebleven door de jaren heen." De VNFKD is vanaf de start betrokken geweest bij het Platform Gezonde Voeding 0-4 jaar en zit in het bestuur van het Platform.
Cruciale periode
Volgens Joosten zijn de eerste levensjaren van een kind de cruciale periode om de basis te leggen voor de voeding later. Joosten: 'Het is een enorme uitdaging om te zorgen dat kinderen gezond gaan eten en ook gezond blijven eten. De opvoeding en het voorbeeldgedrag van ouders spelen daarbij een grote rol. Binnen het platform gebruiken we groenten als de kapstok van een gezonde leefstijl omdat als je daar nadruk op legt, de focus af gaat van ongezonde voedingsmiddelen. Wie genoeg groenten binnenkrijgt, eet en drinkt vanzelf minder ongezonde dingen. Maar het gaat natuurlijk niet alleen om groenten, denk ook aan gebruik van frisdranken en snacks, waarmee kinderen te belonen en verder beeldschermgebruik, beweeg- en slaapgewoontes.'
Behoefte aan signaleringsinstrument
Ongeveer 6 jaar geleden ontstond volgens Joosten de behoefte om een signaleringsinstrument te ontwikkelen waarmee je voeding en leefstijl van jonge kinderen in kaart kunt brengen en ouders er attent op kunt maken wat ze daaraan zelf kunnen veranderen. "Als we nu investeren in de gezondheid van de kinderen dan kunnen we ziekte op latere leeftijd helpen voorkomen. Deze gedachtegang sloot goed aan bij het Nationaal Preventieakkoord van 2018 wat zich onder andere richt op het terugdringen van overgewicht. Daarom hebben we subsidie van het ministerie van VWS gekregen om dat signaleringsinstrument te ontwikkelen voor gebruik in de jeugdgezondheidszorg. Dat is FLY-Kids geworden."
Fly-kids staat voor Features of Lifestyle in Young Kids. Het instrument is ontworpen volgens de regels van de wetenschap en uitgebreid getest bij een groep van 200 ouders met kinderen. "Dat was een papieren versie, maar daar kun je in deze tijd niet meer mee verder, daarom wordt FLY-Kids nu gedigitaliseerd."
10 vragen
FLY-Kids is een vragenlijst met 10 vragen over voeding en leefstijl, die gebruikt kan worden als gesprekstool. Joosten: "De bedoelding is dat ouders met de uitnodiging voor het consultatiebureau ook de FLY-Kids vragenlijst krijgen als hun kind 1, 2 en 3 jaar is. Ouders vullen de vragen dan in voorafgaand aan het bezoek aan het consultatiebureau. De vragen gaan over gezonde en ongezonde voeding, beweeggedrag, slapen, schermtijd en gezond voedingsgedrag. Ook is er een overkoepelende vraag waarin ouders aangeven hoe tevreden ze zijn over de gezondheid en leefstijl van het kind. Ouders kunnen meteen de score zien – groen, oranje of rood – en ze kunnen ook al meteen doorklikken naar tips en adviezen over het betreffende onderwerp. Op het consultatiebureau kan de jeugdarts of de jeugdverpleegkundige ook zien wat de antwoorden zijn en hoe het is gesteld met de voedings- en leefstijlgewoontes. Tegelijkertijd worden de ouders alleen al door de vragen aan het denken gezet over de diverse leefstijlfactoren. Uit de test bleek dat ouders de vragenlijst gemakkelijk konden invullen. En het was opvallend dat hoe meer er buiten de norm gescoord werd, hoe meer deze onderwerpen vervolgens werden besproken op het consultatiebureau. Het gaf ouders duidelijk inzicht." Volgens Joosten is de digitale FLY-Kids eind 2024 klaar voor implementatie bij een groot aantal consultatiebureaus.
Toekomst
"We willen in de toekomst natuurlijk graag opschalen naar alle consultatiebureaus", zegt Joosten. "En we zijn bezig om de vragenlijst en bijbehorende adviezen ook op te nemen in de GroeiGids app; een digitaal groeiboekje van de GGD voor ouders. We zouden graag onderzoeken of er een aanpassing nodig is voor mensen met een migratie- en/of Lagere socio-economische achtergrond. Vervolgens zouden we graag onderzoek gaan doen naar wat er gebeurt met de adviezen. Beklijven deze ook? Gaan ouders en kinderen hun gedrag ook aanpassen?"
Verder zou Joosten graag zien dat FLY-Kids breder gebruikt gaat worden, bijvoorbeeld ook door huisartsen, diëtisten en kinderartsen. "En er is al vraag naar een FLY-Kids instrument voor kinderen die ouder zijn dan 4 jaar, de FLY-Kids 4+. Het zou heel mooi zijn als we dat ook kunnen ontwikkelen."
Op de vraag of Joosten trots is op wat er tot nu toe bereikt is, antwoordt hij: "Ik ben pas trots als FLY-Kids echt breed gebruikt gaat worden, op alle consultatiebureaus en iedereen hier iets aan heeft. We hopen een klein steentje te kunnen bijdragen aan de verbetering van de gezondheid van de kleinste kinderen in ons land."
Bron: VNFKD