De effecten van de klimaatverandering zullen de komende jaren naar verwachting steeds sterker voelbaar worden. Toch worstelt Spanje nu al met problemen als waterschaarste, bodemaantasting en toenemende hitte. De land- en tuinbouw past zich aan deze nieuwe uitdagingen aan, maar de vraag is: zal het genoeg zijn om de sector toekomstbestendig te maken?
Het verhaal gaat dat je vanuit de ruimte twee dingen kunt zien: de Chinese Muur en de tuinbouwsector van Almería. Omdat het overgrote deel van de teeltsystemen in de regio bedekt is met plastic, heeft NASA de regio zelfs omschreven als "een zee van plastic".
De hitte voelen
Nu de zomermaanden extreem heet worden, zijn de telers van lowtech kassen het zwaarst getroffen, maar niet zoals het lijkt. "Telers in kassen planten later dan in voorgaande jaren," zegt Francisco Saba van Hortrecursos, een teler gespecialiseerd in tomaten. (dit interview vond plaats vóór het recente noodweer)
Normaal gesproken planten telers in juli, maar de toenemende hitte heeft hen gedwongen om het planten uit te stellen. "Er is een risico om één tot twee trossen per plant te verliezen," zegt Francisco. Hoge temperaturen en weinig tot geen vochtigheid zijn zeker niet goed voor tomaten. Dimitri Calabrese van Hortoverde, een teler in kassen waarvan de teelt bestemd is voor de Italiaanse markt, legt uit dat tomatenplanten tot 15-20% van de totale oogst kunnen verliezen. "Met laat planten kun je dat probleem enigszins oplossen."
Zo'n klap op de teelt kan een grote uitdaging vormen voor telers in de tomatenkassen. Hun primaire doel is immers om zoveel mogelijk kilo's uit elke plant te halen. "Dat is het eerste inkomen voor een teler." En de prijzen? "Dat ligt uiteindelijk aan de markt," vervolgt Dimitri. Dus ongeacht de klimaatverandering volgen de telers in Almería hetzelfde oude principe van elke tuinder: haal het maximale uit je planten.
Ook de telers van paprika voelen de hitte en planten laat. "Gewoonlijk beginnen telers van paprika tussen 20 en 30 juli met planten. Nu beginnen ze echter in de eerste week van augustus," legt Dimitri uit. "Vorig jaar was er hetzelfde probleem. Degenen die op de gebruikelijke dagen plantten, zagen dat hun planten het moeilijk hadden door de hitte." Paprika's laat planten is niet zo'n groot probleem, zegt Dimitri, omdat de concurrentie van Poolse telers de Spaanse teelt sterk zou benadelen.
Komkommers zijn een van de gewassen die de grootste klap hebben gekregen. Francisco zegt dat er momenteel een groot tekort is. "Met deze temperaturen kan de kwaliteit van komkommers niet goed zijn." De kwaliteit is niet het enige probleem, want ze groeien ook vrij snel, waardoor er constant geoogst moet worden.
Maar niet alleen planten hebben last van de hitte. Francisco legt uit hoe moeilijk het wordt om bijen in de kassen te houden. "Met deze temperaturen kunnen bijen niet werken in de kas, dus het is essentieel om een andere oplossing te vinden." Ook de werkomstandigheden voor medewerkers worden steeds onaangenamer, en ook dit is iets waar in de toekomst iets aan gedaan moet worden.
Water
Tegelijkertijd is hitte niet het enige dat in verband wordt gebracht met klimaatverandering. Waterschaarste is een groot probleem in Spanje en daarom hebben ze geïnvesteerd in ontziltingsinstallaties om beter aan de vraag naar water te kunnen voldoen. "In Almería hebben we iets minder water dan in voorgaande jaren," zegt Dimitri. "Maar de situatie is niet zo nijpend als in andere regio's in Europa, zoals Sicilië en Zuid-Italië. Hier in Almería zijn er ontziltingsinstallaties. Dus ook al is de watersituatie niet zo goed als in het verleden, telers maken zich nog steeds geen zorgen."
Op het gebied van water gaat Francisco nog een stap verder door het water dat zijn kassen binnenkomt voortdurend en nauwkeurig te testen. "Er zijn veel certificeringen bij betrokken en we voeren uitgebreide controles uit op het water dat we in onze faciliteiten gebruiken."
Hoewel hitte kan worden aangepakt door later te planten, kunnen de problemen van waterschaarste en bodemdegradatie enigszins worden verzacht met een andere kweekmethode, namelijk teelt op substraat. In tegenstelling tot andere (voornamelijk) Noord-Europese landen, maakt de Spaanse markt meestal geen onderscheid tussen producten afkomstig uit grondteelt en substraatteelt. Er lijkt echter een stijgende lijn te zijn, nu consumenten steeds beter geïnformeerd raken over de voordelen van een dergelijke kweekmethode.
"Het is nog te vroeg om te zeggen dat Spaanse consumenten specifiek op zoek zijn naar producten geteeld op substraat in plaats van traditioneel geteelde groenten," zegt Dimitri. "We hebben een aantal ha waar we op substraat telen en ik heb gemerkt dat steeds meer telers hiervoor kiezen."
De redenen hiervoor kunnen talrijk zijn, zoals betere operationele kosten of het vermarkten van een kwaliteit dat alleen kan worden verkregen in grondloze teelt. "Tomaten, uiteraard, maar ook paprika's en aubergines worden steeds vaker op substraat geteeld." Het creëren van een omgeving waar planten kunnen gedijen en hun volledige genetische potentieel tot uiting kunnen laten komen kan kostbaar zijn, vooral vooraf, maar het biedt een mate van zekerheid voor de teelt.
Glas en substraat
Teelt op substraat is inderdaad de methode die Cualin Quality gebruikt om hun tomaten te kweken. In tegenstelling tot de meeste andere kaskwekers kweekt deze Spaanse teler zijn gewassen in hightech kassen. "Onze hightech kassen zijn duurzamer en beter bestand tegen slechte weersomstandigheden dan traditionele plastic kassen," zegt David Vicario Villa, commercieel directeur bij Cualin Quality. "Onze kassen zijn uitgerust met geavanceerde automatiserings- en klimaatbeheersingssystemen. Bovendien hebben we ook een warmtekrachtkoppelingsinstallatie die niet alleen onze energie-efficiëntie en duurzaamheid verbetert, maar ons ook in staat stelt om de gegenereerde CO2 te gebruiken om de fotosynthese te verbeteren en daarmee de kwaliteit van onze tomaten."
Dankzij de geavanceerde infrastructuur van Cualin Quality is de teler voorbereid op alle uitdagingen die verband houden met klimaatverandering. "Ons waterbeheersysteem is een pijler van onze strategie. We hebben niet alleen de capaciteit om water op te slaan voor meer dan een jaar verbruik, maar we maximaliseren ook het beschikbare water door condensatie van het glas van de kas op te vangen en te hergebruiken in onze teeltsystemen. Deze aanpak stelt ons in staat om efficiënt te blijven werken, zelfs onder omstandigheden van waterschaarste."
Concluderend kunnen we zeggen dat kassen in Spanje nog niet veel te maken hebben met klimaatverandering, maar dat de toenemende hitte, bodemaantasting en waterschaarste wel op de loer liggen. Met andere teeltmethoden, zoals teelt op substraat of laat planten, kunnen ze de huidige uitdagingen relatief gemakkelijk het hoofd bieden. Wat dat betreft zijn telers in glazen kassen zeker in het voordeel ten opzichte van telers in plastic kassen. Het opzetten van dit soort structuren kan echter behoorlijk kostbaar zijn, maar dat geldt misschien ook voor de gevolgen van klimaatverandering.