Enten is een belangrijke stap in het teeltproces van tomaten en komkommers. In de jaren 1980 ontwikkelden onderstammen zich zeer snel omdat werd waargenomen dat geënte planten tot een hogere productie leidden. Sindsdien heeft de sector veel geleerd over het entproces.
Op het International Propagation Seminar presenteerde Johan Bruins een aantal van deze inzichten. Zijn achtergrond bij Plantise, waar hij verantwoordelijk was voor het enten en zaaien op locaties over de hele wereld, en het ondersteunen van Globe Plant met komkommerenten, maken hem een ervaringsdeskundige en daarmee iemand met recht van spreken voor een zaal vol kenners en geïnteresseerden.
Het begint met de onderstam
Johan begint met de eerste fase van het entproces: de onderstam. "Je moet de zaden twee dagen voor de variëteit zaaien, bij 21-23°C. Dek ze af met vermiculiet en folie, of zonder folie - sommige bedrijven doen proeven zonder folie om materiaalkosten te besparen. Het is mogelijk, maar zorg ervoor dat de luchtvochtigheid hoger is zonder plastic."
De volgende stap is het selecteren van de plant na zes dagen. "Afharden is belangrijk - geef niet te veel water voor het uitzetten. Probeer niet te veel water te geven, want dat belast de planten. Tijdens deze fase moeten de wortels op zoek gaan naar water, waardoor ze sterker worden."
Johan Bruins
Teeltschema
De volgende stap is het maken van een teeltschema, gebaseerd op kiemproeven. "Dit helpt bij het bepalen van het percentage bruikbare planten en of het proces sneller of langzamer verloopt dan gemiddeld. Op basis hiervan kun je het schema aanpassen. Als je na zeven dagen selecteert, ent dan boven de zaadlobben. Als de planten te groot worden, verplaats ze dan naar een koudere of hardere afdeling om hun groei te vertragen en zorg ervoor dat je je aan het geplande entschema houdt."
Drie selectiecategorieën
Voor de selectie zijn er drie categorieën, legt Johan uit, waarbij 1 de grootste is en 3 de kleinste. "We tellen selecties 1 en 2 als bruikbare planten, terwijl 3 wordt bewaard voor incidenten, hoewel het niet als bruikbaar wordt geteld. Het voordeel van dit selectieproces is dat de slechte planten al verwijderd zijn op het moment van enten en dat de grootte consistent is. Je kunt ook eerder beginnen met het afharden van de onderstam voor selectie 1 dan voor selectie 2, zodat beide op de entdag in hetzelfde stadium zijn. Na het selecteren en uitzetten van de planten, plaats je de trays boven de grond voor luchtstroming rond de wortels, wat een actiever klimaat en sterkere planten bevordert. Vermijd het ophopen van water onder de trays, want dat is nooit goed."
Over water gesproken, geef de planten alleen water als dat nodig is, waarschuwt Johan. "Geef geen water als de planten het niet nodig hebben - te vaak water geven verzwakt de planten. Het doel is om de planten op selectiedag een bepaalde grootte te laten bereiken."
Het uitharden van de onderstam begint meestal rond dag 14. "Begin met het iets verlagen van de temperatuur en het verhogen van het licht. Het verlagen van de stikstofniveaus helpt ook om de planten sterker te maken en de paarse tint op de wortels duidt op gezonde groei. Dit helpt de planten tijdens de genezingsfase."
Het protocol volgen
Bij het enten is het volgen van een strikt hygiëneprotocol ook erg belangrijk. "Bepaal of de medewerkers handschoenen dragen of hun handen reinigen tussen de trays of variëteiten. Verwissel de messen voor elke variëteit en houd je aan het protocol. Snijd de onderstam in een hoek van 45 graden op de tray, wat efficiënter is omdat je geen slechte planten hoeft te verwijderen. Zet de clips op de onderstam, snijd de variëteit boven de zaadlobben af en verbind ze met de onderstam voordat je ze in de genezingskamer zet."
Snijden boven de zaadlobben voorkomt scheutgroei, wat nog een reden is waarom Johan de voorkeur geeft aan deze methode. "Het betekent ook dat de planten twee of drie dagen ouder moeten zijn voor het enten. Het genezingsproces vindt plaats in een genezingskamer of een tunnel. In een gecontroleerde klimaatkamer is de temperatuur altijd stabiel op 23 °C, wat ideaal is voor genezing. Het proces kan een dag langer duren in de genezingskamer in vergelijking met de tunnel, maar je krijgt consistente resultaten. Begin eerder met acclimatiseren in tunnels omdat de planten daar meer licht krijgen en sterker groeien."
Verdamping en vochtigheidsgraad
Vochtigheid is een ander aspect dat het entproces beïnvloedt, legt Johan uit. "Maak in tunnels de vloer nat voordat je de planten onder plastic zet om de vochtigheid te verhogen. Zorg ervoor dat het plastic intact is en controleer op gaten of krassen. Condensatie in het plastic is een goede indicatie van een hoge luchtvochtigheid. Het acclimatiseren kan na twee of drie dagen beginnen, afhankelijk van de toestand van de planten. Let op tekenen zoals het donkerder worden van het jongste blad om te weten wanneer je het plastic moet openen. Zet wijder na zes of zeven dagen en open het plastic geleidelijk om de planten te laten acclimatiseren aan meer licht en een koudere omgeving. Als je een klimaatkamer gebruikt, kijk dan uit voor oedeem, omdat de verdampingssnelheid lager is dan in een kas. Zorg er in de tunnel voor dat er geen direct zonlicht is en gebruik zonwering als dat nodig is."
De laatste fase: afharden
Voor komkommers zijn er vier verschillende soorten onderstammen, legt Johan verder uit. "Maxima Moschata en Moschata Moschata (beide pompoenachtigen), die resistent zijn tegen bodemziekten, en wilde watermeloen, die aaltjesresistent is en gebruikt wordt in grondteelt. Het laatste type is Fusarium- en Pythiumresistent en geschikt voor de teelt op steenwol."
Zaaien voor komkommers vóór het enten hangt af van de omstandigheden. "Afharden is cruciaal om de worteldruk te verminderen, die het genezingsproces negatief kan beïnvloeden. Bij het enten van komkommers is er discussie over het enten met of zonder zaadlobben op de onderstam. Enten met één zaadlob kan langer duren en ik doe het liever zonder zaadlobben om de efficiëntie te verhogen, maar het is belangrijk om de worteldruk te beheersen om succes te verzekeren. De stekmethode is vergelijkbaar met die voor tomaten, maar komkommers zijn dikker en vereisen een voorzichtige behandeling."
Na het enten hebben komkommers ongeveer vijf dagen nodig om te acclimatiseren. "In een klimaatkamer kun je een mistsysteem gebruiken om de luchtvochtigheid dag na dag geleidelijk te verlagen. Als je dit op de juiste manier doet, krijg je sterke planten die klaar zijn voor het uitplanten. Water geven speelt een cruciale rol in het proces, vooral bij komkommers, die gevoeliger zijn. Alleen water geven als het nodig is, zorgt voor sterke onderstammen en succesvol enten."
Voor tomaten is het afhardproces vergelijkbaar, waarbij de temperatuur meestal wordt verlaagd tot 16°C. "Let op de waterdruk en timing tijdens het enten om problemen met de genezing te voorkomen. Houd de omgeving zo consistent mogelijk om sterke, gezonde planten te produceren", besluit Johan.
Voor meer informatie:
Johan Bruins
Dutch Horti Support
Tel.: +31 (0)6 1014 2402
[email protected]