Koning Willem-Alexander roemde dinsdag bij het voorlezen van de Troonrede van het kabinet de Nederlandse sport. Als klein land heeft Nederland toch maar mooi topprestaties geleverd op de Olympische Spelen. Ook in de glastuinbouw, en de agrarische sector, loopt Nederland als klein handelsland voorop. Internationaal oogst de sector veel lof en verwondering. Toch gaat het kabinet stevig ingrijpen in de sector middels belastingmaatregelen, net als met bezuinigingen op sport.
Voor de sport een pijnlijke verrassing, voor de glastuinbouw een bekend gegeven sinds vorig najaar. Het kabinet wil met extra energiebeprijzing de CO2-doelen halen, zoals afgesproken in het convenant dat met de sector gesloten is. Wat de sector steekt is dat het kabinet nog meer maatregelen overweegt. Dat is op Prinsjesdag bekend geworden.
Extra energiebeprijzing glastuinbouw blijft dreigen
Het kabinet stelt een besluit over opname van de glastuinbouw in het Europese handelssysteem voor CO2-emissierechten (ETS-2) en invoering van de groen gas bijmengverplichting uit tot komend voorjaar. Voorzitter Adri Bom-Lemstra van Glastuinbouw Nederland noemt de dreigende extra maatregelen in een eerste reactie 'overbodig'.
Met de dreigende extra heffingen stijgt volgens onderzoeksbureau Berenschot het totaal aantal heffingen tot ongeveer €200 euro per ton CO2-emissie. Dat is ruim €100 per ton méér dan de €98 per ton CO2-emissie, die volgens het onderzoek van Berenschot volstaat om het doel te halen, benadrukt Glastuinbouw Nederland dat extra heffingen te ver vindt gaan. Ze verkleinen het investeringsvermogen van glastuinbouwondernemers, zitten de energietransitie in de weg en ook noemt Bom-Lemstra dat het erop lijkt dat de heffingen eerder een doel op zich zijn in plaats van een middel om te verduurzamen.
Energie-Nederland staat net als de glastuinbouw onder meer stil bij netcongestie. "Het is goed dat netcongestie een prominente plek heeft op de politieke agenda. De beperkingen van het elektriciteitsnet vormen een serieus obstakel voor de energietransitie en de economische groei."
Arbeid blijft aandachtspunt
Een ander zorgenpunt in de agrarische sector is arbeid. In het regeerprogramma werd al duidelijk dat het kabinet inzet op robotisering. Er komt in 2025 een innovatieprogramma 'Robots naar de boerenpraktijk', dat is gericht op het besparen van arbeidskrachten en het verbeteren van de arbeidsinzet in de land- en tuinbouw.
Na Prinsjesdag is ook duidelijk hoe het er financieel uit gaat zien. De 40 miljoen euro die voor het programma wordt vrijgemaakt noemt Bom-Lemstra 'een goede stap'. LTO is ook positief, al plaatst voorzitter Ger Koopmans wel een kanttekening. Het plannen met het innovatieprogamma "neemt niet weg dat in de komende jaren de inzet van arbeidsmigranten noodzakelijk is en blijft; zeker voor seizoenswerk." LTO maakt zich ook zorgen over stijgende werkgeverslasten.
Concurrentiepositie Nederland
GroentenFruit Huis is, net als onder meer ook Glastuinbouw Nederland, kritisch op 'nationale koppen' bovenop Europees beleid. Die nationale koppen zijn een terugkerend element in het regeerprogramma, merkt men op. "Voor de afzetketen in groenten en fruit is een gelijk speelveld op de Europese markt heel belangrijk. Aanvullende - nationale - regels leiden tot meer regeldruk en daarmee prijst Nederland zich uit de markt."
Een voorbeeld van beleid waarbij dit moet worden voorkomen volgens GroentenFruit Huis is de uitvoering van de nieuwe Europese verpakkingsverordening. Andere voorbeelden zijn de dreigende Nederlandse uitbreiding op de scope van het Emisson Trading System (ETS2) en het voorkomen van zware administratieve lasten bij implementatie van CSRD.
De belangenbehartiger van de bedrijven in de afzetketen van groenten en fruit is blij met diverse punten die het kabinet in het regeerprogramma aanstipt, zoals 'een nieuw verdienmodel voor de land- en tuinbouw' en de 'belangrijke rol van de voedselsector voor voedselzekerheid.' Wel wijst men erop dat e.e.a. nog niet echt concreet is. "Wat we missen zijn concrete incentives om de (keten)kosten van gezonde voeding omlaag te brengen."
De Koninklijke Nederlandse Fruittelers Organisatie staat in een korte reactie stil bij de waardering die er uit de woorden van de koning voor de agrarische sector sprak. "Juist de combinatie van landbouw en natuur maakt het Nederlandse landschap sinds jaar en dag zo mooi." Het kabinet zegt af te willen van het gepolariseerde beeld dat voedselproductie en biodiversiteit in alles tegenover elkaar staan.
4,7 miljard
De totale begroting voor het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) voor 2025 bedraagt 4,7 miljard euro. Er is 15 miljoen euro extra beschikbaar voor maatregelen om de mestmarkt te verlichten, 8 miljoen euro voor 'doelsturing', 8 miljoen voor natuurmonitoring, 4,5 miljoen voor de visserijsector, 3,5 miljoen voor innovaties en 1 miljoen voor dierwaardigheid.
Productschappen 2.0
In het regeerprogramma liet het kabinet ook een proefballonnetje op, zo lijkt het. Er wordt nagedacht over 'Productschappen 2.0'. Het is zo'n punt waarop het kabinet nog niet concreet wordt.
Menig teler heeft heimwee naar het productschap van vroeger. Het kabinet onderzoekt het instrument nu om 'uitvoering van zijn beleid voor de land- en tuinbouw dicht bij de praktijk te houden.' In de miljoenennota is er geen bedrag voor opgenomen. De toekomst moet uitwijzen wat er van het plan echt terecht gaat komen.
Andere reacties
Legio brancheorganisaties reageren op de Prinsjesdagplannen. Hieronder kort enkele kernpunten.
Gewasbescherming
Gewasbescherming is een aandachtspunt, onder de projecttitel 'De kas als ecosysteem', zo blijkt uit het regeerprogramma. Brancheorganisatie Artemis reageert.
Logistiek
Transport en Logistiek Nederland mist geld voor het volgens de brancheorganisatie broodnodige onderhoud van de infrastructuur in Nederland. Er is volgens TLN structureel 1,4 miljard meer nodig dan wat het kabinet begroot. "Het moet een keer afgelopen zijn met al die spoedreparaties. Die zorgen voor een gigantische overlast," waarschuwt bestuursvoorzitter Elisabeth Post.
Evofenedex reageert ook met de logistieke bril op. "We zien in de plannen dat er ruimte is voor ondernemerschap en meer oog is voor de belangen van het mkb en dat regeldruk wordt aangepakt. Hier wordt ingezet om het verdienvermogen van Nederland te versterken. Dit zijn positieve ontwikkelingen voor de in Nederland gevestigde handels- en productiebedrijven", aldus algemeen directeur Bart Jan Koopman van evofenedex.
Biologisch
Namens de biosector reageert Biohuis. Men is 'voorzichtig positief' over het feit dat het kabinet grotendeels het budget voor het 'Actieplan – Groei van biologische productie en consumptie' van de Rijksoverheid in stand houdt, ondanks een beperkte korting van 2%. Dit laat volgens Biohuis zien dat het kabinet de rol van biologische landbouw en de inspanningen van biologische boeren en tuinders blijft erkennen. "Het overeind houden van dit budget biedt kansen voor bestaande en toekomstige biologische boeren en tuinders om hun duurzame werkwijze verder te versterken en uit te breiden."
Ondernemerschap
De Vereniging van Familiebedrijven in Nederland, constateert dat de continuïteit oude familiebedrijven verder onder druk. Een punt dat zeker ook in de agrarische sector speelt.
In het belastingplan zijn nieuwe voorstellen opgenomen om de Bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) en de Doorschuifregeling (DSR) verder te versoberen. Daar is FBned niet blij mee. "Deze voorstellen zijn deels bedoeld om oneigenlijk gebruik tegen te gaan, maar ze hebben desastreuze gevolgen voor duizenden familiebedrijven. Een voorspelbare regeling die de continuïteit van bedrijven ondersteunt en beleggers de toegang tot de regelingen ontzegt, is juist essentieel."
Regeldruk zien familiebedrijven als de grootste hindernis om goed te blijven ondernemen, stelt men verder. Wat dat betreft kan het kabinetsvoornemen om geen nationale koppen toe te voegen aan Europees beleid op instemming rekenen.
Invest International is blij met 100 miljoen euro extra, laat CEO Hans Docter weten. "Goed nieuws, want hiermee kan Invest International door met het financieren van internationaal opererende Nederlandse bedrijven. Daarmee erkent het kabinet het belang Nederlandse ondernemers die internationaal zakendoen. Bovendien vergroot dit de internationale concurrentiekracht van Nederlandse bedrijven op het wereldtoneel."
Voedselsector in transitie
De Transitiecoalitie Voedsel reageert in de persoon van directeur Willem Lageweg. "Halfbakken. Zo kun je het kabinetsbeleid op het gebied van landbouw, natuur en voedsel het beste typeren", volgens hem. Hij somt op wat men mist:
"Er is geen samenhangende visie op de toekomst van landbouw, natuur en voedsel in de overbevolkte 'parkstad' Nederland waar grond zeer schaars en dus duur is. Er wordt niet voluit gekozen voor een gebiedsgerichte aanpak. (...) Er wordt onvoldoende ingezet op minder vee. Er wordt niet ingezet op een brede correctie van de financiële en fiscale prikkels om landbouw binnen de planetaire grenzen te brengen. Het wordt consumenten niet gemakkelijk gemaakt om te kiezen voor duurzaam geproduceerd voedsel. Er zijn geen plannen om de consumptie van plantaardige eiwitten te stimuleren en van dierlijke eiwitten te ontmoedigen. Het kabinet ziet niet het grote belang van gezond voedsel om de vele voedsel en leefstijl gerelateerde ziekten en doden tegen te gaan."
Het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL) is blij met de aangekondigde lastenverlichtingen in de Miljoenennota 2024. "Supermarkten- en foodservicebedrijven staan zij aan zij met de overheid en partners in de voedselketen. Samen met boeren en tuinders maken zij afspraken over het nemen van stevige bovenwettelijke afspraken om het dierenwelzijn te verbeteren en natuur- en milieudoelen te behalen. Boeren en tuinders worden hier extra voor beloond. Voor uitbreiding van dit initiatief is welwillendheid van de overheid nodig in vergunningverlening."