Tholen - Het is donderdagmiddag, een uur of drie. Hartje zomer, afwisselend wolken en een zonnetje en ondertussen een stevige wind. Wie een beetje kennis heeft van de elektriciteitsmarkt, weet dat de uurprijzen weleens onder 0 kunnen liggen. En ja hoor, dat is nipt het geval. Een goed moment voor elektriciteitsafname dus, of kan het nog beter?
Ja, is Lars van Os van No-Nonsense Energieadvies stellig. Op de onbalansmarkt staat de prijs dat kwartier op min 60 euro per megawattuur. Het tekent de complexiteit van de energiemarkt en hoe het energie-adviesbedrijf dat Lars anderhalf jaar terug startte, bedrijven in de glastuinbouw hiermee kan helpen.
Lars van Os
Angst voor onbalans
Na een financiële opleiding rolde Lars zo'n zes jaar terug 'per ongeluk' de glastuinbouw in. Woonachtig in het Westland zit de sector hem 'in het hart'. Bij zijn eerste werkgever leert hij de kortetermijnenergiehandel kennen en bij een ander adviesbureau ook de langetermijnhandel.
Met zijn eigen bedrijf, opgericht in april 2023, combineert hij zijn kennis van beide takken van sport nu. "Vanaf het begin had ik direct een paar mooie klanten. Ik ben er 24/7 mee bezig én dat moet ook, maar het voelt voor mij meer als hobby dan werk."
Het merendeel van het werk dat Lars voor tuinders doet, is gericht op handelen op de kortetermijnenergiemarkten. Tachtig procent van de tijd is dat gericht op handel op de onbalansmarkt, een markt waarvan Lars merkt dat tuinders er nogal 'huiverig' voor zijn om het zelf te doen.
"Waar op de APX-markt de prijzen dit jaar variëren tussen -100 en +200 euro, zijn de pieken en dalen op de onbalansmarkt veel groter. Met dalen tot -1000 en pieken tot +2000 is er veel te halen, maar ook veel te verliezen."
Steeds extremer
De elektriciteitsprijzen fluctueren flink. Standaard 'gunstige' tijden zoals voorheen, vóór het uitbreken van de energiecrisis, van 7.45 en 16.15 uur, die zijn er niet meer. "De markt is veel wispelturiger." Het maakt dat Lars eigenlijk altijd zijn mobiele telefoon en iPad bij zich heeft. "Ik kan overal werken en dat doe ik ook."
Lars werkt voor zowel kleinere glastuinbouwondernemers die hun handen vol hebben aan al hun andere taken als voor 'grote jongens'. "Seasun is één van mijn klanten. Dat bedrijf is met 63 hectare glas een hele mooie om de wkk's voor te mogen aansturen. Ook dit soort bedrijven hebben behoefte aan een externe specialist voor wkk-aansturing. Als ik mijn werk goed doe, dan betaalt het zich altijd terug."
Een aantal jaren terug, toen Lars zijn eerste schreden in de glastuinbouw zette, kon een tuinder 'nog wel redelijk wegkomen' met plussen tot 500 euro per megawattuur en minnen tot 50 euro. De afgelopen zes jaar is echter 'extreem veel veranderd'. Om dat grafisch weer te geven laat Lars bij tuinders vaak een Excel zien. "Dat laat zien hoe snel de markt veranderd is. "Het laten zien van deze Excel is voor tuinders bij wie ik aan tafel zit vaak doorslaggevend."
Grafische weergave van de Excel waaruit blijkt dat de energiemarkt de afgelopen jaren heel snel veranderd is. Links data uit 2019, rechts uit 2023. Hoe bruiner hoe lager de onbalans t.o.v. de APX is, hoe groener hoe hoger de onbalans t.o.v. de APX is. Vergroting van de grafische weergave van de data is beschikbaar, voor 2019 en 2023.
Schakelen met wkk
Veel glastuinbouwondernemers handelen uitsluitend nog op de APX-markt. Zij vinden de onbalansmarkt 'risicovol' en dat risico, dat is er ook, erkent Lars. "Maar na zes jaar durf ik wel te zeggen dat ik het spelletje goed kan spelen. Dat betekent dat je vooral ook goed kunt scoren op de onbalansmarkt, mits je er continu serieus mee bezig bent zoals ik."
Lars merkt dat tuinders soms huiverig zijn dat bij het extern aan laten sturen van hun wkk. Ze zijn bang dat er 'continu op- en afgeschakeld wordt'. Aansturen doet hij via de DNO-box. Inbieden gebeurt één keer per dag, 's ochtends. Dan worden ook direct de instellingen voor die dag ingeschoten. "Daarna kan ik altijd nog wat aanpassen in de sturing of handmatig ingrijpen door iets aan of uit te sturen voordat dit de planning was."
Dat laatste, dat komt regelmatig voor, maar heel veel vaker dan één aanpassing per dag, komt eigenlijk niet voor. "Je moet dagelijks altijd met het liefste twee, maar maximaal drie schakelingen toe kunnen, vind ik. Doorgaans één keer 's ochtends, één keer 's avonds en dan bijvoorbeeld nog één keer als er noodvermogen afgekondigd wordt."
Buiten kijf staat dat, ongeacht de energiekansen, de teelt altijd voorop staat. "Soms pakken we ook ons verlies door een wkk een keer niet aan-uit te zetten, maar dat gebeurt zelden. Ook bij warmtevraag of CO2-behoefte voor de teelt en een must-run-situatie voor de teelt gaat dat altijd voor, ten koste van het energiehandelsresultaat."
Het is pas een aantal keren in de carrière van Lars voorgekomen dat een vierde schakeling nodig was. "Dan is dat omdat er toch nog een tweede keer noodvermogen op dezelfde dag afgekondigd is."
Noodvermogen
Op de achtergrond loopt naast het spel met APX- en onbalans ook nog noodvermogen mee om rekening mee te houden. "Als je daar goed op inspeelt en goed nadenkt over wat dure en goedkopere dagen zijn, dan kan ook hier geld verdiend worden. Voorwaarde is wel dat je intekent via de DNO-box of via je energieleverancier en 24 uur lang je vermogen beschikbaar stelt om het net op verzoek mee te helpen balanceren."
Verder zijn er nog de Intradaymarkt en de Intraday+, de congestiemarkt, somt Lars op. Ook met die factoren houdt hij rekening. Alles met als doel het realiseren van zo goedkoop mogelijke energiekosten voor een glastuinbouwbedrijf. "Ik speel dit spel al zo'n zes jaar en hierdoor ga je patronen herkennen. Bovendien hebben we gigahoeveelheden data die we met hulp van programma's vergelijken om slimmer te worden."
De markt én de mens verslaan
Handelen in energie is een 24/7 bezigheid. Op de dag van het interview, 15 augustus, deed er zich volgens Lars nog een situatie voor die laat zien waarom dit van belang is. Om 11 uur 's ochtends liep het schakelschema van een wkk bij een tuinder automatisch af. Lars voorspeelde echter dat de onbalansprijzen op zouden lopen. Het kwartier daarop lag de prijs op 173 euro en het kwartier daarop op 400 euro. "Door de wkk handmatig toch een half uurtje langer te draaien kon deze tuinder alsnog van twee mooie prijzen profiteren." Afhankelijk van hoeveel megawattuur opgesteld vermogen de klant heeft, kan het bedrag al snel oplopen.
Sinds het uitbreken van de energiecrisis zijn ondernemers zich meer bewust van de extremen op de energiemarkt. Het maakt dat er goed op inspelen hierdoor alsnog wel een uitdaging is. "Wat lang niet iedereen zich bijvoorbeeld realiseert, is dat heel veel mensen nadenken over sturing van energiesystemen. Dat resulteert er soms ook in dat mensen anticiperen op bijvoorbeeld een storm die gaat komen, maar dat op het moment suprême precies het tegenovergestelde gebeurt. Tuinders proberen de markt te verslaan, maar je moet ook al die mensen verslaan die met die aansturing bezig zijn."
Batterijsystemen
Een van de meest recente ontwikkelingen is de opmars van batterijsystemen op de energiemarkt. Net zoals telkens bij de introductie van een nieuwe techniek geeft dat een verstoring. "Alles wat nieuw is op de markt kun je een verstorend element noemen. De explosie aan batterijvermogen heeft echt een beuk op de markt gegeven."
Op sommige dagen heeft het goed handelen aanzienlijk moeilijker gemaakt, legt hij uit. "Een van de gevolgen van het snel op- en ontladen van batterijsystemen is dat er dubbelzijdigheid optreedt. Dat betekent dat in één kwartier de prijs heel hoog, maar ook heel laag uitvalt. Dat is funest voor iedereen die op dat moment elektriciteit inkoopt of teruglevert. Als je inkoopt, betaal je automatisch de hoogste prijs en als je teruglevert krijg je de laagste prijs. Vroeger zag je dat ook op dagen met veel wind, maar nu is het al zo extreem dat urenlang zowel min 1000 als plus 1800 euro voorkomt. Daar kun je helemaal niets mee."
Toch is Lars wel positief over batterijsystemen. "We hebben zeker opslagcapaciteit nodig." Ook over warmtepompen is Lars positief. "Dat wordt in mijn optiek een belangrijk instrument in de toekomst. Flexibiliteit is voor tuinders het toverwoord om te overleven in de toekomst."
Vast tarief
Lars helpt glastuinbouwbedrijven ook met langetermijnhandel van energie. In dat geval staat hij naast de teler om bij energiebedrijven gas en elektriciteit in te kopen tot vijf jaar vooruit. Of te verkopen, want ook dat is de afgelopen jaren weleens gebeurd, bevestigt hij.
Glastuinbouwondernemers die van de diensten van No-Nonsense Energieadvies gebruik maken, betalen een vast tarief per maand dat jaarlijks wordt geïndexeerd. Het energieadviesbureau werkt met jaarcontracten, waarbij altijd een proeftijd van twee maanden hoort. "Ik werk nog altijd met alle klanten van het begin. Er is in anderhalf jaar tijd nog geen klant gestopt. Recent was er nog een ondernemer die na twee maanden echt positief verbaasd was over wat er allemaal kan en ook gebeurt op de energiemarkt."
Het maakt dat Lars het spelletje verwacht nog lang succesvol te blijven spelen in dienst van de tuinder. "Wkk-aansturing zal niet snel puur met AI gedaan worden, verwacht ik. De mens is nodig om alle nuances tegen elkaar af te wegen. De energiemarkt is een markt met gevoel en dat gevoel is niet uit te drukken in 0'tjes en 1'tjes."
Voor meer informatie:
Lars van Os
No-Nonsense Energieadvies
Tel.: +31 (0)6 40 19 45 11
[email protected]
www.nnenergieadvies.nl/