Tholen - De zaak waarin een komkommerteler enkele tonnen handelswinst van zijn energieleverancier met succes heeft teruggeëist, staat niet op zichzelf. Deze zomer is er ten minste nog één rechtszaak geweest, van in dit geval siertelers tegen een andere leverancier. Ook deze telers hebben gewonnen, al vecht de leverancier de uitspraak in hoger beroep nog aan. De twee advocaten die de telers bijstonden in hun juridische strijd benadrukken dat er nog meer telers zijn die in conflict zijn geraakt met hun energieleveranciers.
In de bijzondere crisiswinter van 2022/2023 besloten telers hun kas koud te leggen en geen aardgas af te nemen, maar in plaats daarvan te gaan voor realisatie van de winst van hun energieposities. In sommige gevallen stopten telers volledig en definitief, maar in veel gevallen werd na de crisiswinter de teelt weer opgestart. Die handel in energieposities was in beide gevallen rendabel, omdat de gasprijzen op dat moment veel hoger lagen dan waarvoor het gas door telers voor de energiecrisis was vastgelegd.
Gemiddeld half miljoen euro handelswinst
In beide deze zomer gepubliceerde rechtszaken draait het conflict erom dat de energieleverancier de gerealiseerde handelswinst met teruggeleverd aardgas niet aan de telers wil uitkeren, omdat zij in bepaalde maanden geen gasverbruik hadden.
Advocaat Maurits Renzen van YUR Advocaten schat in dat tientallen en misschien zelfs wel honderden telers met een vergelijkbare situatie te maken hebben gekregen. "Mijn kantoor heeft in de afgelopen jaren diverse malen tegen leverancier Vattenfall opgetreden." Ook trad YUR Advocaten al voor een ander energiehandelsplatform op. "Die leverancier bood in dit soort gevallen altijd een passende oplossing."
Ook de advocaten Luitzen van der Sluis en Bas Augustijn van DVDW Advocaten maken eenzelfde inschatting over het aantal mogelijk vergelijkbare situaties in de glastuinbouw. "Wij zijn zelf bekend met meerdere bedrijven die soortgelijke keuzes hebben moeten maken, vooral binnen de glastuinbouw, maar ook daarbuiten. Goede afspraken vooraf, voorkomen problemen achteraf – maar de praktische gang van zaken is helaas meestal anders."
Een cruciaal punt in beide van de recente zaken, en volgens de advocaten in meerdere zaken, zijn de zogeheten nul-clausules die (soms) in het contract staan. Renzen: "Vattenfall volhardt in het standpunt dat telers met een nulverbruik het positieve saldo na verkoop van niet afgenomen aardgas niet uit te hoeft te betalen, omdat er dan een 'nul' in de formule zit, waardoor de uitkomst altijd nul is."
Bij het gemiddelde glastuinbouwbedrijf gaat het voor de tweede helft van 2022 naar schatting van Renzen gemiddeld om tonnen door telers misgelopen handelswinst met aardgas.
De zaak met Endesa speelde om meer dan alleen een 'nul-clausule'. Van der Sluis: "Er waren duidelijke afspraken, die achteraf niet werden voldaan en die de leverancier onderuit wou halen met een beroep op een beweerdelijke clausule. Die was niet op de gesloten deal van toepassing en de rechtbank heeft daarover geoordeeld dat deze niet van toepassing kon en mocht zijn."
Topje van de ijsberg
De schatting van de advocaten over het aantal gevallen waarover het gaat, lijkt niet gek, omdat uit WUR-onderzoek over de handelwijze van glastuinbouwbedrijven in de energiecrisis is gebleken dat alleen al circa vijftig bedrijven stopten en hun goede gasposities te gelde maakten. Andere telers stopten slechts tijdelijk, maar verkochten wel hun gasposities.
Glastuinbouw Nederland is ook om een inschatting gevraagd. Hoewel de brancheorganisatie niet tijdig kon reageren, zet men wel twijfels bij 'tientallen en misschien zelfs wel honderden' gevallen. "Er zijn bij Glastuinbouw Nederland weinig ondernemers bekend die tijdens de energiecrisis hun energierechten hebben verkocht."
Energieleverancier Vattenfall laat bij monde van een woordvoerder desgevraagd weten dat er in de genoemde zaak, aangespannen door twee telers van snijbloemen en potplanten, 'discussie is over de uitleg van de overeenkomst in geval van nulverbruik.' Het gaat volgens het bedrijf om 'één uitspraak'. Tegen de uitspraak, waarin de Rechtbank Amsterdam Vattenfall veroordeelt tot terugbetaling van ruim zes ton, gaat de energieleverancier in hoger beroep.
Ook Van der Sluis en Augustijn 'kunnen zich niet aan de indruk onttrekken' dat de handelwijze bij meerdere telers en door meerdere leveranciers is toegepast. Van der Sluis: "Ik ben ook bekend met meer discussies tussen telers en hun leveranciers, maar ook met (vooraf) opgeloste zaken." Van der Sluis stond ook andere telers bij in discussies met energieleveranciers. "De rechtszaken die nu naar buiten zijn gekomen, zijn nog maar het topje van de ijsberg", benadrukt zijn collega Renzen. Lang niet alle rechtszaken worden gepubliceerd.
Schikken
Het komt ook niet altijd tot een rechtszaak volgens de advocaat van YUR Advocaten. "In één geval stond ik een teler bij die zijn kas wilde verkopen. Die had er belang bij dat hij de kas mét leveringscontract voor energie kon verkopen. Het heeft geresulteerd in een schikking met de leverancier."
Hij vermoedt dat telers het vaak zelf proberen met de leverancier op te lossen. "Vattenfall dringt in veel gevallen aan op een schikking." De energieleverancier zelf laat weten 'iedere situatie op zich te beoordelen' en hier een aanpak voor vast te stellen. Klanten kunnen zich met vragen tot het bedrijf richten, aldus de woordvoerder.
In het geval van Endesa kwam het wel tot een rechtszaak. Telers werden geadviseerd door Mike Zorn van Debets & Credits, waarmee de advocaten samenwerkten. Van der Sluis merkt op dat er wel geprobeerd is om een rechtszaak te voorkomen, maar dat de procedure toch noodzakelijk bleek. "Mogelijk heeft Endesa minder commerciële belangen dan andere leveranciers." Endesa heeft haar Nederlandse activiteiten gestaakt.
Nul-clausule
Volgens Renzen speelt het probleem met de nul-clausule in contracten die zijn afgesloten in de jaren 2018 tot en met 2021, met looptijden van 2020 tot 2027.
Vattenfall zegt dat aanpassing van lopende contracten met een nul-clausule 'niet van toepassing' is. In nieuwe contracten bestaat de nul-clausule niet meer. "Onze contracten met zakelijke klanten zijn leveringsovereenkomsten voor de levering van elektriciteit en gas, geen gasteruglevering. Een klant kan een prijs voor te leveren volumes vastklikken. Er bestaat geen nulverbruik optie. De klant dient zijn contractvolume af te nemen tegen de overeengekomen contractprijs."
Bewijs op papier
Beide advocaten adviseren telers om samen met hun energie-adviseur bij het afsluiten van een energieleveringsovereenkomst goed te kijken naar enerzijds het contractvolume (want dat moet een teler volgens de energieleveranciers ook afnemen) én anderzijds om in het geval dat een teler het afgesproken contractvolume toch niet wil of kan afnemen direct contact op te nemen met de leverancier. "En dan niet alleen telefonisch, maar ook schriftelijk. Zorg bijvoorbeeld dat je een addendum afsluit met duidelijk op papier afgesproken nieuwe afspraken over gasafname."
In de Endesa zaak waren er wel afspraken over levering van aardgas, waarbij de teler de mogelijkheid had minder aardgas af te nemen en dit terug te leveren tegen de dagprijs. Met een nul-clausule had de energieleverancier zich ingedekt tegen al te veel terugbetalen bij teruglevering, maar de clausule was onduidelijk en werd niet consequent toegepast.
Toen Endesa besloot in het najaar van 2022 op de clausule terug te grijpen, was het te laat, vindt de rechter. Het levert de telers winst in de rechtszaak op. "Bijzonder aan deze zaak is dat er discussies is ontstaan terwijl er op voorhand juist hele duidelijk afspraken zijn gemaakt", stelt Van der Sluis. Endesa kan nog in hoger beroep gaan, weet hij. "Er is overleg gaande over betaling. Maar ook betaling sluit hoger beroep niet uit."
Voor de telers van snijbloemen en potplanten is het sowieso nog even afwachten, nu Vattenfall laat weten in hoger beroep te gaan. Telers die het bovenstaande bekend voorkomt, doen er volgens de advocaten verstandig aan juridisch advies in te winnen. Renzen: "Telers kunnen, gelet op al gedane gerechtelijke uitspraken, 'relatief goedkoop' hun recht halen." Van der Sluis: "Waar al eerder over is geoordeeld, is duidelijker voor een volgende rechter. Hopelijk betekent dit dat nog lopende discussies sneller worden opgelost met en voor de telers."
Voor meer informatie:
Mike Zorn
Debets & Credits
[email protected]
www.debetsencredits.nl
Luizen van der Sluis en Bas Augustijn
DVDW Advocaten
T +31 (0)88 810 06 25
M +31 (0)6 116 463 69
[email protected]
www.dvdw.nl
Maurits Renzen
YUR Advocaten
T +31(0) 85 20 30 500
M +31 (0)6 46 22 45 86
[email protected]
www.yur.nl