Tholen - De ontwikkelingen op het gebied van tomatenveredeling gaan razendsnel. Zo snel als dat er resistente rassen waren, zo snel groeit nu het HREZ-assortiment van veredelingsbedrijf Enza Zaden. Nieuw hierin zijn onder meer de rassen Fraser Paradise en Icaria. Rassen waarbij behalve de resistentie vooral ook smaak opvalt.
Het kennisniveau over het Tomato Brown Rugose Fruit Virus (ToBRFV) en de gedragingen van de nieuwe rassen nemen nog altijd rap toe. Alle reden voor twee sessies waarbij op uitnodiging van Enza Zaden telers, plantenkwekers en de handel woensdagmiddag zijn bijgepraat over al die ontwikkelingen. Plaats van handeling: het Enza Zaden Innovation Center in Pijnacker.
Een rondje demokas behoorde tot de mogelijkheden
Overtuigd van hoge resistentie
Wordt HREZ de volgende Tm-22? Dat is de vraag waarmee Crop Breeding Manager Martijn van Stee zijn presentatie in de eerste middagsessie opent. Zijn antwoord is al vroeg tijdens zijn presentatie 'ja', waarna hij ten overstaan van ongeveer dertig aanwezigen in de eerste middagsessie uitlegt waarom. Ook deelt hij de lessen die geleerd zijn het afgelopen jaar.
Het HREZ-gen waarmee Enza Zaden een hoge resistentie tegen ToBRFV claimt is lid van dezelfde familie als Tm-22-gen. Ook de werking, op basis van een overgevoeligheidsreactie, is hetzelfde. "Het Tm-22-gen ziet de hele sector zonder discussie al heel lang als het gen dat zorg voor de hoge resistentie tegen TMV, TOMV en TOMMV", stelt Martijn om aan te geven waarom Enza Zaden zo overtuigd is van het tegen ToBRFV-gevonden gen dat men met succes in een toenemend aantal rassen in heeft gekruist.
Martijn van Stee ging uitgebreid in op de zoektocht naar een resistent gen.
Grover, groeikrachtiger en hogere brix
Eén van de angsten van de veredelaars bij Enza Zaden was dat het gen, afkomstig uit wilde tomatenmateriaal, 'genetic drag' met zich mee zou brengen. Veredelaarsjargon voor eigenschappen van wilde tomaten die je niet wilt hebben in professionele tomatenrassen.
Bij Enza Zaden zijn ze erin geslaagd alleen het resistentie-gen te pakken, met slechts 'een klein beetje' van de wilde bron. "We hebben zo min mogelijk van de wilde bron ingekruist. Omdat we met één gen werken en het een dominant gen is, hebben we snelheid in veredeling kunnen maken."
Willem van der Knaap met het ras Bronski
Eenmaal in de kas zijn sommige van die 'wilde' eigenschappen terug te zien, dikwijls ook positief. Willem van der Knaap laat zien dat sommige rassen net dat tikje grover of groeikrachtiger zijn dan hun niet-resistente voorgangers. Het ras Bronski is een voorbeeld van een ras dat net wat grover is uitgevallen dan voorganger Bronsino. "In België is Bronski de referentie in het Elite-segment."
In het cocktailsegment is het ras Annico Cove een voorbeeld van een ras dat sterker is geworden, en ook Shivious profiteert van de positieve elementen uit het wilde materiaal waaruit ook de resistentie afkomstig is. En weer een ander ras in dit segment, Montague, heeft een hogere brix. "In het cocktailsegment hebben we niet te klagen", constateert de man die vanuit Enkhuizen de meest veelbelovende rassen naar de demokas in Pijnacker haalt.
Shivious
Onderstammen
Enza Zaden heeft, drie jaar na de introductie van de eerste resistente rassen, in alle tomatensegmenten HREZ-rassen beschikbaar. Ook zijn er twee resistente onderstammen voorhanden (Stromboli en EZ 3290).
Tijdens de sessie met Martijn staat hij bij die onderstammen speciaal even stil. De veredelaar pleit voor de combinatie van een resistente bovenstam en een resistente onderstam voor optimale resistentie tegen ToBRFV. "Het is niet voor niets dat alle onderstammen Tm-22-resistentie hebben."
Martijn laat zien dat het HREZ-gen van Enza Zaden en het Tm-22-gen sterk op elkaar lijken.
Enza Zaden heeft nu nog niet genoeg HREZ-onderstammen beschikbaar voor de hele markt. In de praktijk blijkt in de Nederlandse substraatteelt dat bij een lage virusdruk het ook (nog) niet per se nodig is, mits ook de algehele hygiëne op orde is. "In Sicilië, waar de grond vol virus zit en ze in de bodem telen, is een resistente onderstam nog veel belangrijker. Hoe hoger de virusdruk in de bodem of het substraat, hoe relevanter een resistente onderstam wordt." Net als bij de bovenstammen zal ook het assortiment met HREZ-onderstammen blijven doorontwikkelen. "Onze rassenflow is de afgelopen twee jaar enorm versneld."
Tomaten kijken, altijd leuk, niet waar, Franky van Looveren?
Lessen geleerd
Eén van de lessen die Enza Zaden het afgelopen jaar heeft geleerd is dat er spontane mutanten van het ToBRFV-virus kunnen optreden. Er zijn momenteel bij het bedrijf enkele doorbrekende stammen bekend. Daarbij zijn virussymptomen op de eerste plant te zien, maar het virus verspreidt zich maar heel beperkt, legt Martijn uit. "Dat komt omdat de mutatie in het onderdeel van het gen plaatsvindt dat moet zorgen voor verplaatsing."
Hij noemt het een 'fitness penalty'. Wat dan ontstaat, is 'een kreupel virus' na mutatie, dat door het gepatenteerde Enza-gen niet goed wordt gedetecteerd. In proeven en de praktijk zag Enza Zaden hierdoor verspreiding tot 50 à 100 planten. "Daarna dooft het virus uit." Het advies blijft desondanks steevast om besmette planten altijd direct te verwijderen.
Genoeg keus, en genoeg stof om over bij te praten met telers, plantenkwekers en ook de handel.
Op dit punt in de presentatie komen er meer vragen los vanuit de zaal. Er is gesproken over mutaties die spontaan ontstaan en waarbij de verspreiding stopt. Mutaties van ToBRF-virus die op een andere manier/niet natuurlijke manier ontstaan of verspreiden is volgens Enza Zaden een weg die we niet op moeten gaan.
Andere lessen uit onderzoek van Enza Zaden zijn dat ook in HREZ-rassen virusdeeltjes aanwezig zijn, maar de hoeveelheid is meer dan 1 miljoen keer minder in vergelijking met vatbare planten bij een normale virusdruk, en dat HREZ-planten niet besmettelijk zijn. Voor Enza Zaden het bewijs voor de kracht van hun HREZ-resistentie, al blijft het bedrijf benadrukken dat telers alert moeten blijven op het gebied van hygiëne.
Frank van Antwerpen met de rassen Icaria en Fraser Paradise. Rassen waarin Enza Zaden goed scoorde in consumentenonderzoek.
Nieuwe rassen
Na de presentatie van Martijn ging de groep uiteen in twee delen. Wie behalve de vruchten ook de planten wilde zien, moest in de kas zijn. "Even kijken hoe het gewas hier de warme periode door is gekomen", gaf één van de bezoekers aan. Een ander deel bleef boven hangen, boven de 'schappen' vol tomatenrassen, waaronder voor het eerst ook HREZ-heirloomtomaten. "Dit is in Frankrijk een enorm populair segment", vertelt Frank van Antwerpen. "Ook bij de grovere tomaten letten ze hier echt op smaak."
In Nederland ligt de focus op smaak vooral in het fijnere segment, signaleert de Product Manager Tomato Heated West Europe in de Nederlandse tomatenketen. Met Fraser Paradise en Icaria heeft Enza Zaden twee nieuwe HREZ-rassen die hier goed op scoren. "We hebben onze rassen in consumentenonderzoek laten vergelijken met referentierassen. In drie van de drie onderzoeken koos de consument overwegend voor ons ras."
De nieuwe HREZ-heirloomtomaten. Eén van de nieuwste HREZ-aanwinsten in het assortiment.
Voor meer informatie:
Enza Zaden
+31 (0)228 350100
[email protected]
www.enzazaden.com