Tholen - Na enkele moeizame jaren keert de belichte teelt van tomaten en komkommers weer stevig terug komende winter. De geluiden over honderden hectares belichte tomatenteelt worden hartje zomer steeds sterker.
Voordat de telers met belichting echter volop in productie zijn, zijn het de herfsttelers die de lokale tomaten leveren. Met een oogstvenster van december tot en met januari vullen zij mooi het gat in dat er valt tussen de traditionele onbelichte teelt en de belichte teelt, zelfs nu productiecycli onder druk van virus- en energieproblematiek meer zijn gaan schuiven de laatste jaren.
Tros en een beetje los
De belichte teelt en de herfstteelt van tomaten bijten elkaar niet of nauwelijks. Toen de belichte tomatenteelt twee winters terug nagenoeg op zijn gat kwam te liggen vanwege de energiecrisis, floreerde de herfstteelt. Het areaal nam eenmalig fors toe.
Twee jaar later is het areaal weer gestabiliseerd op het niveau van voor die bijzondere winter. Een hectare of 70 is de inschatting van Peter Custers, accountmanager voor veredelingsbedrijf Bayer De Ruiter, medio juli. Het veredelingsbedrijf is van oudsher sterk met rassen voor de herfstteelt van tomaten. Peter voorziet een kleine stijging ten opzichte van vorig seizoen. "Her en der komt er een nieuwe teler bij of een teler die er een jaartje tussenuit was."
Bij BelOrta rekent Maarten Verhaegen, het hoofd van de afdeling groenten bij de coöperatie, op een hectare of 30 à 40 trostomaten in de herfstteelt. "Echt dikke trostomaten bedoel ik dan, hè, uit het Princess segment."
Het zijn traditioneel vooral veel komkommertelers die in het najaar een herfstteelt tomaten opzetten. Daarbij kiezen zij veelal voor grove trostomaten. Een enkele teler teelt ook nog wel losse tomaten in de herfstteelt. "Maar dat is wel een niche geworden," erkent hij. "Vooral enkele kleinere telers telen nog losse tomaten in de herfstteelt."
In losse tomaten is de importconcurrentie hoog en zijn enkele afnemers tijdens de energiecrisis bij gebrek aan lokale productie hun heil gaan zoeken in Spanje en Noord-Afrika. "Daarmee is een trend gezet en zijn andere partijen gaan volgen. Dat is niet ten goede gekomen van de verkoop van losse lokaal geteelde tomaten," constateert het hoofd groenteverkoop bij BelOrta.
Meer aanvulling dan overlap
Over de belichte winterteelt van tomaten doen medio juli schattingen de ronde van rond de 600 hectare, alleen al in Nederland. Daarmee zou driekwart van het bestaande areaal van voor de energiecrisis terug in productie zijn.
Afgelopen jaar ging het na de crisiswinter van 2022/2023 alweer om zo'n 300 tot 400 hectare. Overlap in productie tussen beide teelten is er vooral in januari, weet Peter. "Vanuit de belichte teelt is de productie in december vaak beperkt. Vanaf januari kunnen beide teelten elkaar wel overlappen."
Voor komende winter verwacht Maarten op basis van zijn informatie medio juli dat de belichte tomatenteelt en de herfstteelt van tomaten "nog meer dan anders mooi in elkaar gaan passen". "De energieprijzen zijn ondertussen voor belichte telers toch weer iets hoger geworden dan waarmee eerst gerekend is. Dat heeft toch gevolgen voor wanneer zij verwachten in productie te komen. Momenteel krijgen wij elke week andere informatie, maar het lijkt erop dat telers soms toch pas in de tweede helft van januari in productie gaan komen met hun belichte teelt." Op dat moment ronden de herfsttelers hun oogst juist af. "Deze winter verwachten we een redelijke vlakke winter in de positieve zin van het woord, dus met continue producties."
Continu nieuwe teelten
Bij BelOrta waren ze jarenlang gewoon om de eerste oogst uit de herfstteelt, net als uit andere teeltcycli, het predicaat 'jonge teelt' mee te geven. Voor het uitbreken van de energiecrisis voorzag Maarten hier al een einde aan en dat einde is er inmiddels ook gekomen.
"Omwille van ToBRFV-problematiek, maar ook vanwege energie en andere beslissingen, zijn telers flexibeler geworden met hun zaaidata, waardoor er eigenlijk continu oogst uit nieuwe teelten op de markt komt. Ik ken een teler die nu plant en nog weer een andere teler die over vier weken weer start. Hierdoor hebben wij bij BelOrta jaarrond tomaten van hoge kwaliteit."
Een enkele teler zet ook een zomerteelt met tomaten, bijvoorbeeld na teeltproblemen of voorafgaand aan een belichte komkommerteelt aan de hogedraad, signaleert Peter. Bij een zomerteelt wordt al geplant in juli of augustus, waar bij de traditionele herfstteelt in de eerste helft van september wordt geplant.
Telers kiezen overwegend voor grove trostomaten. "In dat segment zijn wij van oudsher sterk," verklaart Peter de sterke marktpositie van Bayer De Ruiter in de herfsttomaten. Het meest gekozen ras van Bayer De Ruiter in dit segment is Speedella. "Voor de zomerteelt kiezen telers bij ons voor het ras Marinice of Grandice." Middelgrove trostomaten staan soms ook nog wel in de kas voor een herfstteelt. "Daarvoor hebben wij het ras Sevance."
Speedella van Bayer De Ruiter
Vleestomaten op verzoek
Belangrijk voor de prijsvorming van herfsttomaten is vooral wat er aan importtomaten deze kant op komt, zijn Peter en Maarten het met elkaar eens. "De import bepaalt voor honderd procent de prijsvorming van de herfsttomaten," is Maarten stellig. "Twee winters terug was de prijsvorming tot nieuwjaar matig en daarna goed en afgelopen seizoen precies andersom, met goede prijzen tot nieuwjaar en daarna slecht."
Bij BelOrta hechten ze veel waarde aan klokverkoop. Van contractteelt is er in herfsttomaat, anders dan in de belichte teelt, niet echt sprake. "Omdat het oogstvenster vrij kort is, is het lastig afspraken maken met retailers of groothandelaren."
Een uitzondering is de herfstteelt van vleestomaten. Hier heeft BelOrta voor komend seizoen een aantal telers gevraagd om op contractbasis een herfstteelt vleestomaten op te zetten. De keuze valt hier, eveneens anders dan bij trostomaten in de herfstteelt, op ToBRFV-resistente rassen, ziet Maarten. "Met deze vleestomaten kunnen onze telers zich met mooie dikke vruchten goed onderscheiden. Klanten in dit segment, die gesteld zijn op kwaliteit en versheid, zien hier ook echt de waarde van in. Maar zou die vraag vanuit de klant er niet zijn, dan zouden wij telers ook niet aanmoedigen zomaar vleestomaten te zetten voor een herfstteelt."
Dit artikel verscheen eerder in editie 7, 38e jaargang van Primeur. Zie hiervoor www.agfprimeur.nl.
Voor meer informatie: 
Bayer De Ruiter
[email protected]
www.vegetables.bayer.com
Belorta
[email protected]
www.belorta.be