Tholen - Een eerlijker, rechtvaardiger en duurzamer voedselsysteem voor iedereen, dit is het doel dat het Belgische – of moeten we zeggen: Guatemalteekse? – Fair Fruit zichzelf stelt. Holle woorden? Niet als je klein begint. Want alle beetjes helpen. Onthoud van de bedrijfsnaam bovendien vooral de "Fair", want met de focus op snow peas en sugar snaps hebben groenten de bovenhand op fruit in het assortiment van Fair Fruit.
Evert, kun je kort de historie schetsen van Fair Fruit?
"Fair Fruit is 22 jaar geleden ontstaan in Guatemala. Samen met Sebastiaan Saverys, de huidige eigenaar van de groep, had ik de rotsvaste overtuiging dat er dringend werk moest worden gemaakt van een duurzaam voedselsysteem en van correcte prijzen in de markt. We hadden op dat moment geen enkele ervaring en geen achtergrond in de AGF-wereld. We waren aan het backpacken in Guatemala en omdat het ondernemersbloed wel in ons zat, kregen we het idee daar iets uit de grond te stampen. We kwamen in contact met coöperatieven en we zijn dan met telers beginnen samen te werken."
Welke producten hadden jullie toen voor ogen?
"Vrij snel zijn we gestart met het vermarkten van snow peas en sugar snaps, die toen voornamelijk nog werden ingevlogen. We waren pioniers in het importeren van deze producten over zee. Dat liet ons toe om een goede prijs te kunnen betalen aan de telers, terwijl de prijs waartegen we het product verkochten nog altijd lager was dan de gemiddelde marktprijs omwille het logistieke voordeel. Er was dus ecologische én sociale winst. En omdat een juiste prijs kon worden gegarandeerd aan de telers, konden zij op hun beurt de nodige investeringen doen om een product te leveren dat aan alle kwaliteitsnormen voldeed."
Zijn de telers ook aandeelhouders in het bedrijf?
"Nee, de firma maakt deel uit van Durabilis, een groep die eigendom is van de familie Saverys. De investeringen van de familie hebben meerdere gelijkaardige projecten mogelijk gemaakt, elk met een langetermijnvisie voor het verduurzamen van ons voedselsysteem. Fair Fruit is ondertussen actief in Guatemala, Peru, Ethiopië, Senegal, Mali en Burkina Faso."
Hebben jullie van meet af aan ook samengewerkt met ngo's?
"Zeker en vast. We hebben ngo's altijd als partners gezien, bijvoorbeeld in infrastructuurprojecten en om telers opleidingstrajecten aan te bieden en hen te helpen om aan de kwaliteitsnormen te voldoen. Vaak hebben ngo's en andere partners een rol gespeeld om ons en de telers te laten concurreren met grootschalige tuinbouwbedrijven. Zo schrijven we met USAID continu nieuwe projecten uit om verbeteringen op velerlei vlak door te voeren in Guatemala. Ook het Nederlandse CBI heeft ons geholpen bij het organiseren van trainingen voor telers, niet alleen in Guatemala, maar ook voor een teeltproject dat we in Ethiopië zijn gestart."
Waarom zijn jullie niet gestart als onderdeel van een grote importeur? Dan had je gelijk marktaandeel.
"Het is eigenlijk een kwestie van je positie vinden. Vanaf dag één hebben wij bijvoorbeeld met Greenyard gepraat en vanaf dag één hadden wij daar ook een samenwerking mee. Ze hebben ons geholpen bij het aansturen op een aantal ideeën. Maar ons bedrijf is geboren in Guatemala en in die zin is het veel meer een Guatemalteeks en later ook een Peruaans bedrijf dan dat het een Belgische firma is. Hier in België zit natuurlijk de commerciële tak en ook de moedergroep Durabilis die de financiële ondersteuning biedt."
Leveren jullie ook aan de retail?
"In de supply chain hebben wij een positie ingenomen dat we distributeurs bedienen. We helpen de distributeurs in hun missie om de retailers in hun behoeften te voorzien. In die context is productintegriteit een belangrijke waarde-positie. Dan heb ik het over kwaliteit, duurzaamheid en betrouwbaarheid. Bij een categorie als snow peas en sugar snaps is het met de veranderende realiteit allesbehalve evident om het product jaarrond tegen een correcte prijs in het schap van de supermarkten te houden. Met ons model proberen wij dat, zonder daarbij de telers in de kou te laten staan."
Om te overleven moet een bedrijf winst maken. Maken jullie winst als jullie je telers een betere prijs uitbetalen dan andere firma's doen?
"Fair Fruit is een autonoom bedrijf en in die zin is financiële autonomie en financiële duurzaamheid niet in de eerste plaats een doel, maar een basisnoodzaak. Het uiteindelijke doel is om de productiesystemen te verduurzamen. Maar winst is nodig om voldoende middelen te hebben om te innoveren en om buffers in te bouwen voor wanneer het even minder gaat. En die momenten vallen niet uit te sluiten, want over het algemeen zijn de winstmarges in onze sector flinterdun, zowel voor de teler, de exporteur, de importeur als de retailer. Ik wil weg van het paradigma dat een keuze vooropstelt tussen ofwel "for profit" ofwel "non profit". Voor mij is het "profit for purpose".
Zijn jullie telers er qua inkomen werkelijk op vooruitgegaan in die twintig jaar dat jullie in Guatemala actief zijn? En hoe zit het met de AGF-sector in het algemeen in het land?
"Absoluut. Het rendement van onze telers is omhooggegaan. Ondanks het feit dat de verkoopprijzen voor groenten en fruit de voorbije twintig jaar op zich niet fors zijn gestegen, zijn wij er, door in te zetten op transport over zee en door het Fair Trade model als basisstructuur te implementeren, in geslaagd de telers continu de juiste prijs te geven. Precies dat heeft een groot inkomenseffect gehad bij onze telers. Maar of dit de algemene tendens is in Guatemala, daar heb ik de cijfers niet voor. Wat ik wel zie is dat vele telers een dagje ouder worden en de nieuwe generatie het bedrijfje van de ouders niet vlot overneemt. Ze vinden het beroep minder aantrekkelijk dan andere sectoren."
Is de tendens in Guatemala naar steeds minder telers met een steeds groter areaal?
"We kunnen spreken van schaalvergroting, maar kleinschalige telers hadden vroeger vaak maar een kwart van een hectare in bezit. Als ze dan tien keer zo groot worden, hebben ze nog altijd maar twee of drie hectare. Met andere woorden, het blijft kleinschalig. Maar snow peas en sugar snaps lenen zich uitstekend voor dit soort intensieve teelt op kleine arealen. Qua sociale impact is het daarom een zeer relevante teelt."
Is jullie assortiment inmiddels uitgebreid met andere producten?
"Naast aanwezigheid in Guatemala en Peru, waar de focus op snow peas en sugar snaps ligt, werken we ook samen met telers van peulen en sugar snaps in Ethiopië, waar we bovendien een eigen teeltbedrijf hebben. In Guatemala betrekken we ook flespompoenen, zoete aardappelen, babymaïs, babywortelen, sperziebonen en erwten, vaak voor de Amerikaanse markt. In Peru doen we ook gember. In Burkina Faso zijn we actief met mango's. De teelt is niet volledig biologisch, maar altijd regeneratief geïnspireerd. En omdat alles naar de andere kant van de wereld vervoeren niet helemaal past in dat verhaal, wordt een deel op de lokale markt afgezet."
Kunnen jullie met de snow peas en de sugar snaps, jullie specialiteit, boksen met de grote jongens?
"Ik denk dat ik kan zeggen dat er geen grote jongens zijn in deze teelt, wel in de afzet natuurlijk. Er zijn wat grote bedrijven in Egypte, maar voor het overige is het een "knelpuntproduct" geworden. Vroeger was er eigenlijk een overaanbod uit Guatemala, maar ondertussen zijn de kwaliteitseisen strenger en de klimaatomstandigheden uitdagender geworden, terwijl de prijs onvoldoende is mee geëvolueerd. En dat is echt een probleem."
Kun je dit concept van knelpuntproduct nader toelichten?
"Je zou kunnen stellen dat deze business gedurende lange tijd gesubsidieerd is geweest door de armoede van de telers. Vaak hebben onze klanten ons gevraagd waarom wij ons product niet zo goedkoop aan konden bieden zoals sommige andere leveranciers. We speelden toen open kaart en lieten onze hele kostenstructuur zien. De conclusie was dat die lage prijzen enkel aangeboden konden worden vanuit een ongezonde machtspositie ten opzichte van de kleinschalige teler. En dat heeft ertoe geleid dat die zijn motivatie heeft verloren en dit product een "knelpuntproduct" is geworden. In Europa is er tegenwoordig drastisch minder aanvoer uit Guatemala. Iedereen begrijpt dat er eisen rond kwaliteit en gewasbescherming worden gesteld, maar daar moet een juiste prijs tegenover staan. De afzet richting de Verenigde Staten loopt veel vlotter, daar zijn de eisen op fytosanitair vlak niet zo streng. Vanuit Guatemala verzenden we 75% van de volumes naar de Verenigde Staten, 20% naar Europa en 5% naar Japan."
Kun je stellen dat Latijns-Amerikaanse en misschien ook Afrikaanse landen de focus verleggen naar Noord-Amerika en Azië als bestemmingsmarkten vanwege de te strenge eisen in Europa?
"Ik zie al geruime tijd dat de marktopportuniteiten in andere werelddelen vaak veel interessanter zijn dan in Europa. Europeanen benaderen vaak de herkomstlanden met de idee dat ze als klant kunnen zeggen wat er moet gebeuren. Alles moet duurzamer, op allerlei gebied, en dat moet aangetoond worden met een waslijst aan certificeringen. Omdat dit zijn kost heeft, verwacht je dat de klant daaraan tegemoet komt met een hogere prijs. Daar wringt het schoentje soms. Maar ik heb goede hoop dat dit wel terug in balans zal rollen. Ik zie een welgemeende interesse en bezorgdheid over duurzaamheid, zeker bij de consument. In die zin zien wij de retail als een partner om de consument op de juiste manier te informeren. Empowering responsible choice is een grote doelstelling van Fair Fruit. En dat moet uitmonden in een correcte prijs."
Zie je die bezorgdheid over sociale duurzaamheid ook bij exporteurs in Zuid-Amerika?
"Net zoals overal in de wereld zie je ook daar bedrijven die puur winstbejag nastreven, maar persoonlijk ken ik wel toch een aantal familiebedrijven die de sociale waarden hoog in het vaandel dragen door verbondenheid met hun werknemers na te streven en een mooie bedrijfscultuur op te bouwen. Ook wij trachten daar in elk geval een voorbeeld in te zijn."
Hoe gaan jullie naar de toekomst toe? Willen jullie het assortiment uitbreiden of groeien in volume?
"Omdat we werken in een risicovolle omgeving is veerkracht belangrijk. Diversifiëren helpt om vlug te kunnen schakelen. Al nemen we zeker onze tijd om te bepalen in welke richting we ons willen verbreden, we zullen niet roekeloos te werk gaan."
Wat is het aandeel bio in jullie aanbod?
"Het is moeilijk om deze categorie structureel biologisch te kunnen aanbieden. Daar hebben we al heel veel onderzoek naar gedaan. We hebben momenteel een beperkt biologisch aanbod, we focussen eerder op bepaalde milieuvriendelijke teeltpraktijken met aandacht voor regeneratieve tuinbouw. We onderkennen zeker de waarde van bio, maar onze groenten en fruit komen bij de consument dus grotendeels als conventioneel product terecht. Op dit moment is het voor ons belangrijker om de supply chain van snow peas en sugar snaps weer veerkrachtiger te maken."
Wat maakt de aanvoer van snow peas en sugar snaps zo uitdagend?
"Dat heeft veel te maken met de schommelingen in de oogst, onder meer door klimaatissues. Elk teeltland heeft zo wel zijn klimaatuitdagingen. Peru heeft zijn window traditioneel tussen mei en november, Guatemala tussen december en mei. Maar het zijn wat we de schouders van die periodes noemen die altijd de moeilijkste zijn. En zowel Guatemala en Peru hebben een slecht jaar gehad. Om het marktaanbod veilig te stellen is daarom ook de aanvoer vanuit andere landen nodig. Egypte is een mogelijkheid, dat land biedt overigens scherpe prijzen aan. Zimbabwe is traditioneel een belangrijke leverancier, maar heeft nu ook te maken met klimaatverandering. Ook in Kenia is het weer wisselvalliger dan gewenst, zodat de kwaliteit niet altijd optimaal is. Omdat elke origine zo zijn moeilijkheden heeft, zijn alle herkomsten broodnodig."
Strooit Egypte dan geen zand in de raderen bij jullie?
"Als klanten zouden vragen om aan dezelfde prijs als Egypte te leveren, dan zouden we moeten antwoorden dat we dat niet kunnen. Nu is het wel zo dat het gros van onze volumes in de VS worden verkocht. Europese klanten die op prijs willen kopen, kunnen dan bijvoorbeeld twee containers in Egypte kopen en een halve in Guatemala als back-up. Dat is een mogelijkheid."
Wat is de momenteel de grootste uitdaging voor jullie als bedrijf? Logistiek of de beschikbaarheid van werknemers? Opvolging bij de telers of oogstproblemen? Wetgeving of de wisselkoers?
"Voor Fair Fruit is de grootste uitdaging op dit moment de financiële gezondheid in balans te houden. Onze buffers zijn op na twee heel moeilijke oogstjaren. Het probleem is geweest dat we niet altijd voldoende volumes van goede kwaliteit hebben kunnen garanderen, ook omwille van het feit dat er steeds minder gewasbeschermingsmiddelen zijn toegelaten. De telers moeten dat opvangen met andere teelttechnieken. Dat lukt deels, maar het maakt er het product ook niet goedkoper op. Maar nu het Peruaans seizoen, dat onlangs is opgestart, vlot loopt, denk ik dat we weer in rustiger vaarwater terecht zullen komen."
Dit artikel verscheen eerder in editie 7, 38e jaargang van Primeur. Zie hiervoor www.agfprimeur.nl.
Voor meer informatie:
FairFruit 
Tel: +32(0)9 248 42 06
[email protected]
https://fair-fruit.com/