Nu het zomer is in Europa lijkt het misschien nog ver weg, maar over een paar maanden staan de wintergewassen weer in de kas. En dat zijn er beduidend meer dan de afgelopen jaren. De Noordwest-Europese tomatenmarkt wordt weer belicht. Niet alleen worden bestaande lampen aangezet maar er zijn kansen om te groeien qua belichting.
Belichting van tomaten bij Hortipower in België
Toename
De laatste tijd is de winterteelt van tomaten, waarbij tussen december en juni met kunstlicht wordt geoogst, sterk toegenomen. Deze trend zette door tot de winter van 2022/2023. De bijna volledige stopzetting van de winterteelt had verschillende oorzaken. De torenhoge energieprijzen, mede als gevolg van de oorlog in Oekraïne, was daarvan één van de belangrijkste. De ongekende stijging van de gasprijzen in 2021 en 2022 leidde ertoe dat veel telers hun lampen uitschakelden. Daarnaast speelde het tomatenvirus ToBRFV een belangrijke rol. In de belichte teelt is telen met een resistent ras een vereiste omdat de kosten veel hoger zijn en het virus grotere gevolgen lijkt te hebben voor planten onder stress.
Telers en afzetorganisaties vonden het echter moeilijk om dit verhaal aan kopers over te brengen. Retailers en supermarkten gaven geen prijsgarantie en veel telers kozen ervoor om de belichting uit te doen en een seizoen zonder belichting te draaien. In Nederland daalde het belichte areaal van 800 naar 100 hectare en in België werd minder dan 10 hectare belicht.
Lang proces
Toen die keuze werd gemaakt was het al duidelijk dat het na één seizoen niet meer goed zou komen. Om weer op hetzelfde teeltschema te komen zijn minstens twee seizoenen nodig. Door de teelt voortijdig te beëindigen om over te schakelen op een onverlicht seizoen verliest een teler twee teeltmaanden. Om het volgende jaar weer over te schakelen op belichte teelt moet je nog een seizoen met een aantal maanden inkorten. De meeste bedrijven konden zich dat gewoonweg niet veroorloven.
Desondanks leek de markt de afgelopen winter om te draaien. De energieprijzen bleven stabieler en er waren meer resistente rassen beschikbaar. Geschat werd dat ongeveer 40% van het Nederlandse areaal van 800 hectare, zo'n 300-400 hectare, weer tomaten uit belichte teelt produceerde. Deze winter zet de trend zich voort en de verwachting is dat het hele verlichte areaal zal worden geoogst.
LED belichting
Deels komt dit doordat het grootste deel van het gebied nu beschikt over LED belichting. Dit soort lampen hebben veel minder elektriciteit nodig dan de eerder gebruikte HPS lampen. In Nederland zijn er subsidies beschikbaar waardoor de omschakeling naar of installatie van LED belichting aantrekkelijker wordt. "We zien steeds minder HPS lampen. Er zijn nog steeds enkele hybride installaties die HPS combineren met LED. Het gaat om ongeveer 20 hectare totaal in de Nederlandse tomatenteelt," schat Koen Vangorp van Mechatronix. "Na verloop van tijd zullen die ook vervangen worden."
Het bedrijf is de afgelopen jaren uitgegroeid tot één van de grootste leveranciers van LED belichting. En die groei is nog niet ten einde: Koen verwacht dat er naast de vervangingsmarkt voor HPS-lampen een nieuwe golf van belichting zal ontstaan. "De laatste tijd zijn veel bedrijven die overschakelen van HPS naar LED de oorzaak van de groei in de tomatensector. De laatste tijd is te zien dat veel telers die geen belichting gebruiken belichting willen installeren. Dat was de afgelopen tijd nauwelijks het geval vanwege de hoge energieprijzen." Hij verwacht dat Nederland de komende jaren boven de 1.000 ha belichte teelt uitkomt.
Slecht weer
Mede door het slechte weer in Zuid-Europa was de vraag naar producten uit Noord-Europa en daarmee de prijs goed. "De afgelopen jaren is steeds meer in contracten vastgelegd. Ook dit jaar ligt er al veel vast. Er is vraag naar producten uit Nederland, België en Duitsland. Dit heeft te maken met de kwaliteit van de geïmporteerde producten in de afgelopen twee winters. Die was niet geweldig. De prijzen voor de winterteelt waren goed en zeker met de beschikbare subsidies is de keuze makkelijk."
Verwijzend naar de ontwikkelingen in Spanje zegt hij: "Kijk hoe Almeria worstelt met problemen op het gebied van water en warmte. Uiteindelijk is er maar een beperkte strook waaruit jaarrond geleverd kan worden. In Europa, maar ook in Noord-Amerika, kun je die grens trekken. Verder naar het zuiden wordt het thermisch beheer problematisch en verder naar het noorden is er te veel licht. Het is een relatief smalle strook waar het moet gebeuren."
LED
Deze strook loopt ook door het Verenigd Koninkrijk, waar retailers de afgelopen jaren met lege schappen werden geconfronteerd. Consumenten in bepaalde supermarkten mochten maar een beperkt aantal tomaten en komkommers meenemen. Ook daar breidt het teeltgebied van verlichte gewassen zich uit. Zo kiest de glastuinbouwer La Serra voor LED belichting en ook het snelgroeiende bedrijf Greenhouse Growers kiest voor LED.
Koen schat in dat er in Duitsland een kleine 100 hectare wintertomatenteelt is. In Oostenrijk en Hongarije is dat 50 tot 60 hectare en België is goed voor 200 hectare. HPS belichting komt daar niet meer voor: alleen LED belichting en hybride installaties.
Hogere belichtingsniveaus
Ook in omringende landen is de belichte tomatenteelt grotendeels overgestapt op LED. Het percentage belichte teelt is nergens zo hoog als in Nederland. In Frankrijk zijn er bijvoorbeeld hogere belichtingsniveaus dan in de noordelijke landen. Dit maakt het moeilijker om een belichtingssysteem te rechtvaardigen. Het hangt af van het natuurlijke licht, de energieprijzen en natuurlijk wat de koper bereid is te betalen.
Voor meer informatie:
MechaTronix
Tel: +31 76 790 16 10
[email protected]
www.horti-growlight.com