Tholen - Toen na de Deltawerken het Veerse Meer ontstond, zag de toekomst er rooskleurig uit voor de akkerbouwers van de streek. Immers, het meer zou steeds zoeter worden. Maar toen eind de jaren '90 de waterkwaliteit erop achteruitging, werd beslist weer zout water van de Oosterschelde binnen te laten. 'Tijd om het over een andere boeg te gooien', dacht Hubrecht Janse van De Heerlijkheid van Wolphaartsdijk. Of toch deels. En zo werd gestart met de teelt van zeekraal.
Zeekraal, in de volksmond ook nog wel eens hanepoot, krabbekruid of zouterik genoemd, is een zeegroente die behoort tot het geslacht Salicornia. Zeegroenten zijn zoutminnende, eetbare planten die je op het land vindt, niet te verwarren met zeewieren, die onder water groeien. Andere zeegroenten zijn onder meer lamsoor, zeekool en zeebiet.
Nicheproduct en delicatesse
De groente ontleent zijn naam aan de buisvormige takjes, die lijken op aan elkaar geregen kraaltjes. Dat geldt ook voor de wetenschappelijke naam Salicornia, die afgeleid is van de Latijnse woorden voor zout (sal) en hoorn (cornu). De plant is heel voedzaam, want ze is een bron van omega 3, omega 6, vitamine C en B1, en ze bevat veel eiwitten en mineralen die belangrijk zijn voor het goed functioneren van het lichaam. En waar zeekraal vroeger bij kustbewoners vaak op het menu stond, is het vandaag de dag een nicheproduct en een delicatesse. Het kan rauw, geblancheerd, gebakken of gekookt worden gegeten, bijvoorbeeld in salades, in bijgerechten of als garnituur bij vis.
Het familiebedrijf De Heerlijkheid van Wolphaartsdijk combineert de teelt van zeekraal, die op ongeveer een hectare plaatsvindt, met akkerbouw op een areaal van 65 hectare en een landschapscamping. De teelt, zaadselectie, verwerking en afzet van zeekraal is ondergebracht in het bedrijf Zeeuws Zilt.
Toenemende kweldruk
"We gingen in 2006 met de teelt van zeekraal van start, omdat we de verzilting als een probleem zagen. Tot eind jaren '90 was het winterpeil van het Veerse Meer lager zodat de gebieden beter rondom konden afwateren, maar het had ook tot gevolg dat stukken van het meer droog vielen en dat had een negatieve impact op het bodemleven in het meer. Het winterpeil werd toen verhoogd en om de waterkwaliteit te verbeteren werd een doorlaat gemaakt in de Zandkreekdam, zodat bij vloed water uit de Oosterschelde binnenstroomde en bij eb water uit het Veerse Meer wegvloeide. Het zorgde voor een doorspoelingseffect. Maar het zout kwam verder dan men aanvankelijk dacht, zelfs tot aan de Veerse Gatdam," legt Hubrecht uit.
Vooral voor de lager gelegen stukken, die onder het niveau van het steeds zouter wordende Veerse Meer lagen, werd een oplossing gezocht, want de verzilting van de gronden was natuurlijk een bedreiging voor de akkerbouw met gewassen zoals aardappelen, suikerbieten, tarwe en graszaad. "De kweldruk werd jaarrond groter. Aquacultuur leek ons een geschikte optie. Dus gingen we zagers kweken. Dat bood toekomstperspectief, want ze kunnen een bron van eiwitten zijn voor diervoer, in plaats van vis. Maar we hadden nog een hoek over. En zo kwamen we dus uit bij de teelt van zeekraal," aldus Hubrecht.
Bewuste keuze voor mechanische bewerking
Samen met zijn broer Maarten, met wie Hubrecht het teeltbedrijf runt, werd vanaf het eerste begin beslist zeekraal te zien als een vollegrondsgroente, om zowel de grondbewerking, het zaaien, het bewateren en het oogsten machinaal te kunnen uitvoeren. De andere optie was de natuur nabootsen, waar deze zeegroente op schorren groeit, door met artificiële getijden de gewassen te irrigeren. "Mechanisering zorgt voor comfort, we zitten niet op de knieën in het veld. Je hebt ook minder handen nodig, met ons tweeën kunnen we nog steeds alle taken aan op het bedrijf. Maar het betekent wel dat je specifieke eisen aan je perceel moet stellen en heel af en toe blijkt het ook een serieus nadeel te zijn, zoals dit voorjaar."
Hubrecht legt uit dat de zaai door de verschrikkelijk natte winter meer dan een maand vertraging heeft opgelopen. Bij zeekraaltelers die handmatig werken, is er veel vroeger gezaaid en zal er dus ook vroeger geoogst kunnen worden. "De machines daarentegen kunnen het veld niet op. Het natrium van het zeewater, dat we met sprinklers over het veld gieten, verdringt immers het calcium uit het kleicomplex, wat zorgt voor een soort smurrie wanneer de omstandigheden te nat worden. Er is al gedraineerd, maar het zal nog eens moeten gebeuren."
Zaadselectie
De zeekraal van Zeeuws Zilt wordt vers verkocht richting groothandel, horeca en directe huisverkoop. Een deel gaat ook naar de ingrediëntenmarkt, waar het verwerkt wordt in onder meer soepen, sauzen, mayonaises en mosterd. Daarnaast richt het bedrijf zich op het selecteren van zaad dat afzet vindt bij telers in Europa. "In 2006 begonnen we met eigen plantjes en zo hebben we de teelt gaandeweg uitgebouwd. Zeekraal is een eenjarige plant die op onze breedtegraad normaliter in de maand maart wordt gezaaid, waarna van medio mei tot medio september geoogst kan worden. Je mag de zeekraal niet te laag snijden, want dan loop je het risico product te oogsten met een houterig gedeelte. De zaadjes worden immers gevormd in de vlezige kernen doorheen de hele plant, die richting herfst een beschermende functie uitoefenen door steeds houteriger te worden."
Eens de plant afsterft, vallen de zaadjes in de natuur op de grond, worden ze opgegeten door vogels of worden ze meegenomen door de getijden. "Met de sprinklers op ons veld hebben wij gelukkig weinig last van vogels", legt Hubrecht uit. Bij de zaadselectie onderscheidt Zeeuws Zilt verschillende soorten volgens de kleur en de tolerantiegraad voor natte of droge omstandigheden. "Naargelang de breedtegraad, de lichtintensiteit en buiten- of binnenteelt is het ene ras beter geschikt dan het andere. Ons zaad wordt afgenomen tot in Portugal."
Ook import uit verre landen
Ondertussen kent Hubrecht zowat alle zeekraaltelers in Europa, want zo omvangrijk is het clubje natuurlijk niet. "De verse zeekraal wordt vooral lokaal afgezet en in de kuststreken is de consumptie veel hoger dan in het binnenland. Zo is zeekraal in Zeeland ruim bekend, maar ga je naar Brabant, dan doet de naam van deze groente bij velen niet meteen een belletje rinkelen. Er is teelt in Spanje, Portugal, Engeland en Frankrijk, waar de productie vooral in de baai van de Somme plaatsvindt. In Nederland concentreert de activiteit zich rond de Westerschelde. In de winter wordt het product geïmporteerd uit Marokko, Israël, Mexico en af en toe zelfs uit Australië. Het is duidelijk een nicheproduct, maar er is wel een markt."
Toch is de concurrentie best groot, aldus de Zuid-Bevelander. "Vooral in de afzet richting groothandel. Maar heb je een vaste klant die 10 kilo per week afneemt, dan is het leuk werken natuurlijk. Die klanten moet je goed verzorgen met een optimale service. Maar eerlijk gezegd, de ontwikkeling van deze teelt is iets minder hard gegaan dan we aanvankelijk dachten. Je loopt toch vaak tegen iets aan: nu eens groeiproblemen, dan weer ziektes, en ook wel eens een mindere afzet. Bij andere groenten heb je er ook een hele industrie omheen, met veel kennis in de hele keten, van veredelaars en universiteiten tot telers, handelaren en retail. Bij ons is het wereldje klein, maar wel spannend. Als je dan een goed product op de markt kan brengen, geeft dat toch veel voldoening," besluit Hubrecht.
Dit artikel verscheen eerder in editie 4, 38e jaargang van Primeur. Zie hiervoor www.agfprimeur.nl.
Voor meer informatie:
Zeeuws zilt 
Tel: 06-22484241
[email protected]
www.zeeuwsziltzeegroenten.nl