De glastuinbouw staat voor een paar uitdagingen. Eén daarvan is de noodzaak om minder warmte te gaan gebruiken. En bij de meeste full Led-teelten wordt er veel warmte in de kas gebracht. Led gaat het wel winnen van de Son-t belichting vanwege de gewasprestatie. Maar hoe moet je met warmte omgaan? Wat is optimaal? Hoe te sturen?
De andere uitdaging is om de assimilaten zo om te zetten dat het in de suikers naar de vruchten gaan en niet zo zeer naar het blad.
Philips en Grodan vonden elkaar om een oplossing te gaan zoeken voor bovenstaande uitdagingen. Ze willen de teler het inzicht geven om van full Led-belichte teelt op steenwol een succes te maken. Ze kozen voor een integrale aanpak omdat licht, klimaat, irrigatie, ontvochtiging, rassenkeus en nutriënten opname elkaar beïnvloed. Je kunt de optimale teeltsturing niet zoeken in het optimaliseren van één factor, je zult het geheel beet moeten pakken.
Samen met partners Ridder, Normec Groen Agro Control, Nunhems en Wireless Value deden ze een proef bij Botany in Horst. De proef startte in week 39. Resultaat: >40% warmte besparing bleek mogelijk in de full-Led tomatenteelt.
Woensdagmiddag luisterden 70 mensen naar de verkregen inzichten van deze proef. Je kon een speld horen vallen. >40% op warmte is ook niet niks. Over 30 teeltweken werd 10,7 m3/m2 aardgas gebruikt, met een piek van maximaal 0,65m3/m2/wk.
Erik Stappers, Philips
De volgende 7 onderwerpen werden tijdens het symposium toegelicht: LED, dataverzameling, klimaat, nutriëntenstrategie, irrigatie, rasselectie en actieve ontvochtiging.
De combinatie van full LED, ontvochtinging en lage warmte-input stelt de teler in staat om klimaatsturing en warmte-input los van elkaar te koppelen. Dit levert flexibiliteit, en dus extra stuurmogelijkheden in de teelt op. Groot voordeel is dat het klimaat gemakkelijker generatief gestuurd kan worden.
Met de controle over het aan- en uitschakelen van de lampen, het aanpassen van de lichtintensiteit en het actief ontvochtigen om de relatieve vochtigheid (RV) in de kas te verlagen, was het mogelijk om de irrigatie nauwkeurig te reguleren en in te plannen. Gedurende de winter kon in veel gevallen ca. 90 mL.m2/uur ontvochtigd worden, afhankelijk van de buitenomstandigheden. Erik Stappers: "En ook als was er een lage warmte-input, zagen we toch geen inactiever gewas. Sterker nog … met de gesloten schermen en toegepaste lichtsommen zou je theoretisch de temperatuur in de winter moeten verlagen. Maar als we in het gewas gingen kijken, leek dat niet raadzaam. Het zou te vegetatief en sterk worden."
In de proef werd gebruik gemaakt van dimbaar top Led-licht met het standaard spectrum en met een intensiteit van 250 mmol.
Andrew Lee, Grodan
Voor Grodan was één van de doelen om de impact te begrijpen van actieve ontvochtiging op de verdamping van de planten in een tomatenteelt met lage warmte-inbreng. Daarbij kwam al snel naar voren dat er een groot verschil is tussen EC-metingen in het wortelmilieu en de EC in de drain. Dat is belangrijk om te weten, omdat de EC drain en realiseren van een drain-% vaak drijfveren blijken te zijn in de besluitvorming. Kortom: Het sturen van de watergeefstrategie op basis van omstandigheden in het substraat en niet op de omstandigheden in de drain maakt ruimte voor een teelt met lage warmte-inbreng. Drain realiseren moet een gevolg zijn en geen doel.
De grafieken die Andrew liet zien, toonde een duidelijk voordeel van actieve ontvochtiging in wateropname bij een full Led-teelt met een lage energie-inbreng.
Ruud Kaarsemaker, Normec Groen Agro Control
Tijdens de proef is de watergeefstrategie aangepast. Er waren twee behandelingen in de proef. Ze waren o.a. gericht op de nitraatconcentratie in de voedingsreceptuur. De standaard strategie was 22 mmol/l en de aangepaste werd 14 mmol/l. In de aangepaste strategie werd chloride gebruikt ter vervanging van nitraat, omdat dit beter is dan sulfaat voor de stimulering van de totale opname van voedingsstoffen.
Het doel van de nutriënten strategie was om een lagere verdamping bij een kleiner bladoppervlak te krijgen, vergelijkbaar vruchtgewicht en productie als de standaard, hoog brix gehalte en natuurlijk voldoende voedingsopname. Hierbij is ook gekeken naar de optimale verhouding tussen Kalium en Calcium in de plant, waarbij gebleken is dat vaak gestuurd dient te worden op het verhogen van de Kalium-opname.
Nicolai Assenmacher Basf-Nunhems
Voor de proef werd het ras Vitalon gebruikt. Dit is een premium cherrytomaat met ToBRFV-resistentie van Nunhems. Op dit moment wordt er overigens 120 hectare geteeld van dit ras.
De keuze voor dit ras in deze proef was mede gestoeld op de veelheid van de beschikbare data. Veredelingsprocessen van tomatenrassen gaan steeds meer varen op data, AI en algoritmes. Dit datagedreven proces zorgt voor een versnelde ontwikkeling van rassen, met een datagedreven teeltgids voor nieuwe klanten en het bijbehorende datagedreven verwachtingsmanagement. "Maar … ik wil wel benadrukken dat de ogen van de veredelaar cruciaal blijven in het hele proces," besluit Nicolai zijn verhaal.
Joost Veenman, Ridder
Tijdens de proef controleerde Ridder alle aspecten van de kas, inclusief klimaat en watergift. En de Ridder DLI controller controleerde de Led tijdens de overgang naar de lente.
Joost haalde de woorden van Bram van Rongen, Botany teler, aan in het begin van zijn presentatie. Bram vond de 'klimaatbeheersing heel eenvoudig tijdens de proef.' Tijdens de proef is er maximaal gebruik gemaakt van de schermen, was er volledige controle over warmte en vochtigheid en was er een actief plant management.
Voor de proef werd een strategie voor klimaat en watergift ontwikkeld op basis van stimulatie van verdamping. De continue monitoring van alle aspecten en teambijeenkomsten hielden de proef op koers. De uitdagingen zaten 'm vooral in het bepalen van de juiste stamdichtheid, snoeistrategie en kleine aanpassingen op de watergift. "Het verliep gewoon goed. Ik kan niet niets anders zeggen. Er is geteeld volgens een van tevoren uitgedacht plan," vertelt Joost.
Een plan is belangrijk, maar de ROI en het netto economisch resultaat is afhankelijk van de energieprijzen. Joost: "Verder bleek ook dat irrigatie, nutriëntenbalans, klimaat en gewasstrategie holistisch moeten worden beheerd. En alleen vertrouwen op klimaatsensoren is niet voldoende om gewasprestaties te monitoren. We moeten blijven kijken."
En tot slot … het gecombineerde gebruik van Led-belichting, ontvochtiging en schermen maakt klimaatbeheersing eenvoudiger.
Kees van Vliet, WirelessValue
In de proef werd gebruik gemaakt van draadloze sensortechnologie van WirelessValue. De verticale metingen meten heel duidelijk het effect van ontvochtiging op temperatuur. Verder zagen ze ook dat dat er een verband is tussen de toename van biomassa en stikstof bemesting. Een ander leerpunt is dat in deze teeltomstandigheden de verdamping van het gewas in de belichte nacht hoger is gebleken dan tijdens de natuurlijke dag.
Hoe extreem kun je (blijven) sturen?
Deze proef sluit af in week 20 van 2024, op het moment dat het seizoen voor aanvullende belichting ten einde loopt. Maar deze proef krijgt wel een vervolg. In totaal zal deze proef zelfs gedurende 3 jaar plaatsvinden bij Botany voor Grodan en Philips. De focus zal dan (nog meer) liggen op stabiele en stuurbare plantbalans, is er nog meer warmtebesparing mogelijk, wat kan geoptimaliseerd worden in de licht(kleur)sturing en hoe kan de verticale (plant)temperatuurverdeling worden geoptimaliseerd.
Hoe extreem kun je blijven sturen? Andrew benadrukt dat de resultaten van deze proeven niet direct te kopiëren zijn voor telers. "Zie het als onderdeel van een te ontwikkelen strategie. Het gaat dus vooral over de toekomst. Stap voor stap gaan we steeds verder komen, wat in deze proef begint om met het opzoeken van de extremen en vervolgens te gaan optimaliseren."
