Bij de stijging van gasprijzen tijdens de oorlog tussen Rusland en Oekraïne kwam wel de schrik: "We hebben niet meer de tijd tot 2040 om van het gas af te komen. We moeten eerder wat doen." Het zijn de woorden van Marcel Dings, aardbeienteler in Venlo.
Ooit begon hij in de kas van zijn buurman met één hectare aardbeien. Nu heeft zijn bedrijf vijf locaties en bijna 30 hectare aardbeien onder glas. De glastuinbouwsector heeft de ambitie om klimaatneutraal te worden in 2040. Marcel is samen met zijn compagnon Peter van den Eertwegh aardig op weg, al hebben zij ook tegenslagen, vertelt Marcel in gesprek met Interpolis.
Is het realistisch dat de glastuinbouw met de energietransitie vooroploopt in de wereld? Marcel stelt zichzelf de vraag en geeft meteen het antwoord: "We hebben in Nederland een mooi klimaat, een goede infrastructuur, veel kennis en toeleveranciers. Alle knowhow zit hier én is de wereld over gegaan. Dan geef je deze goede uitgangspositie als productieland niet op; natuurlijk dienen we als Nederland koploper te zijn!"
De glastuinbouw zet zich al ruim 10 tot 15 jaar in om van het fossiele aardgas af te komen, vertelt de ondernemer. 'Bij de enorme stijging van de gasprijzen in augustus 2022 kwam wel de schrik. We hebben niet meer tot 2040 om van het gas af te komen! We moeten nú zoveel mogelijk besparen om het product voor afnemers betaalbaar te houden.' Het onderwerp laat de ondernemer en veel van zijn collega's niet los, zo vertelt hij. Ook tijdens de cursus van de telersvereniging over 'Het Nieuwe Telen' waren er veel vragen en discussies. Kunnen we veranderingen doorvoeren in de teelt, zodat je minder warmte - dus minder gas - nodig hebt? Kunnen we de kas en de gevels beter isoleren? Of de techniek van de installaties aanpassen? Meer schermen, andere schermen? Kunnen we misschien warmte uit de Maas halen door aquathermie?
Marcel nam al veel maatregelen maar niet alle innovaties zijn succesvol
De ondernemer vertelt over de tien hectare nieuwbouw in 2022. 'We investeerden in alle mogelijke technieken die passen bij 'Het Nieuwe Telen'. We isoleerden de gevels maximaal en namen dubbele schermen. We legden de 1e kas vol met led-belichting.' Op de schuur werden kortgeleden 1.000 zonnepanelen gelegd. Binnenkort breidt hij dit nog uit met 3.000 drijvende panelen op het waterbassin. Marcel is vooruitstrevend, en blijft met zijn medewerkers zoeken naar nieuwe mogelijkheden.
"In dit gebied van 70 hectare met meerdere telers, zou aardwarmte op een diepte van 2,5 kilometer in combinatie met Hoge Temperatuur Opslag (HTO) in Aquifer een optie kunnen zijn. Maar: Staatstoezicht op de Mijnen (SODM) heeft vanwege verhoogd risico op aardbevingen alle geothermieprojecten in Noord-Limburg stopgezet. Het is nu afwachten of onderzoek aantoont dat de seismologische risico's aanvaardbaar zijn. De mogelijkheid van ondiepe aardwarmte tot 1 kilometer diepte werd onderzocht, maar de ondergrond bleek daar niet geschikt voor."
Ondanks dat hij al verder is met het verduurzamen van zijn bedrijf, geeft Marcel aan dat niet alle innovatie slaagt. In 2007 legde hij een experimentele 'aircokas' aan om met geconditioneerde aardbeienteelt aan de slag te gaan. Feitelijk de start van Het Nieuwe Telen bij Brookberries, en een kennisproject van de landelijke aardbeiencommissie van destijds LTO Groeiservice. De innovatie was geslaagd voor wat betreft de verbetering van het kasklimaat door de inzet van ventilatoren en hogedrukverneveling. Helaas kwam de mechanische koeling niet goed uit de verf. "We hebben er als bedrijf veel van geleerd," aldus Marcel.
"Laten we kijken naar de industrie en woningbouw, en sámenwerken"
De zoektocht naar duurzame energie is al wat langer aan de gang. De glastuinbouw kijkt naar warmte, elektra en een substituut voor gas. Marcel: "Als we buiten het seizoen willen produceren, hebben we alternatieve warmtebronnen nodig. Elektra wekken we nu nog op met de WKK en dus met aardgas. Overschakelen naar duurzaam opgewekte energie zoals windmolens, zonnepanelen of waterstof is dan een mogelijkheid." De ondernemer roept op om dat vooral samen met andere industrieën te doen, en als glastuinbouw niet alles zelf te willen oplossen.
"Kijk verder dan je eigen sector en werk met andere partijen samen. De industrie en woningbouw hebben namelijk dezelfde uitdagingen. Van een grote gasgestookte elektriciteitscentrale hier in de regio belandt het koelwater in de Maas. Ook de keramische- en papierindustrie zit hier nu nog allemaal op fossiele brandstof. Straks zijn er fabrieken die op waterstof werken en bedrijven die warmte wegblazen. Een lokale samenwerking en uitwisseling van deze restwarmte ligt voor de hand. De oplossing op langere termijn ligt dus niet alleen op je eigen bedrijf. Wat gebeurt er in jouw werkgebied? Hoe kun je elkaars warmte- of stroomproductie gebruiken? En wat zijn de mogelijke gebiedsgerichte oplossingen? Als we dát slim kunnen vangen, dan zitten daar de uitdagingen op de langere termijn."
2 jaar terug werd waterstof nauwelijks genoemd, tuinders verenigden zich
Aardwarmte, waterstof, Marcel is trots op de vele initiatieven. "Hier in Zuidoost-Nederland hebben we een echte uitdaging op aardwarmte. In het Westland hebben ze andere ondergrond. Daar is het écht succesvol." Hij vertelt over de put die in Limburg in 2013 werd aangelegd, en mogelijk trillingen in de ondergrond leek te veroorzaken. Het project werd stilgelegd ondanks dat het niet duidelijk was of er een relatie met de aardwarmtewinning was. Marcel: "Een behoorlijke frustratie omdat hier toch 1.300 hectare glas zit." Het maakte wel dat tuinders in Zuidoost-Nederland verder keken, en zich 2 jaar geleden verenigden. De ondernemers van deze glastuinbouwbedrijven komen regelmatig bij elkaar. Ze bespreken dan hoe ze verder kunnen rondom energie. Ook zijn ze in gesprek met de politiek en andere betrokken partijen.
Marcel: "2 jaar terug werd waterstof nog nauwelijks genoemd. Je ziet nu dat steeds meer overtollige elektriciteit van wind op zee wordt omgezet in waterstof. Dat biedt kansen. In het gebied rondom Venlo worden waterstofleidingen gepland.' Marcel ziet het als een kans om met een werkgroep te kijken of zij mee kunnen doen. "Laten we samenwerken met partijen als de keramische industrie. Zij hebben sowieso waterstof nodig voor hoge temperaturen." Ook Interpolis kan een rol spelen. Sparren met je verzekeraar die al kennis heeft verzameld van collega-telers vindt Marcel handig. Zeker omdat zij meer doen dan glastuinbouw alleen.
"Veiligheid willen we allemaal, daarover geen discussie. Snelheid is lastig"
Marcel erkent dat er veel ontwikkelingen rondom energie zijn, en dat de drang om snel te gaan bij collega glastuinbouwondernemers hoog is. Hij vraagt aandacht voor gezond verstand. 'Snelheid bij innovatie is lastig. Dat merk je als je met tuinders aan waterstofprojecten werkt. Wanneer kan ik die WKK bestellen of brander kopen waar waterstof door heen kan? Die vragen stellen wij dan bij toeleveranciers, en vaak is het dan nog niet zo ver. Hetzelfde geldt voor de ontwikkelingen rondom kleine kerncentrales.' Marcel vertelt over de gesprekken met partijen die werken aan SMR's (zogenaamde small modulair reactors). '20% van de energie van zo'n SMR is elektra, het verdienmodel. De andere 80% is warmte! Een mooie kans voor restwarmte aan de glastuinbouw of de woningbouw. Waar het om draait is toch die langere termijn. En dan loop je ook vaak tegen regelgeving aan.'
'We leren van innovatie, soms gaat er toch iets mis'
Een jaar geleden bouwden Marcel en zijn compagnon een nieuwe kas. De ondernemer gebruikt zijn boerenverstand en leert ieder dag. '100 procent led-belichting was voor onze teelt niet ideaal. Daarom kozen we nu voor hybride belichting: half SON-T en half led. De meeste ontwikkelingen op het bedrijf zijn door hen, samen met het personeel, bedacht. Verder praat hij met collega-tuinders die ook graag vooruit willen, en met mensen die technische berekeningen kunnen maken. Marcel: 'Je zoekt wel de samenwerking met toeleveranciers die ervaring hebben en vooroplopen. Die bedrijven weten vaak dat kennis vergroot wordt door tuinders uit de praktijk die meedenken. Zo worden beide partijen wijzer, en blijf je steeds verbeteren en vernieuwen. Investeren en innoveren. Wij doen het op een schaal dat het ons de kop niet kost als het fout gaat. Wordt iets niets? Dan gooien we het er uit.'
'Zorg dat het je de kop niet kost als het misgaat'
Contacten met belangrijke toeleveranciers, de aandacht voor betrouwbaarheid en bedrijfszekerheid van innovaties als e-boilers, led-belichting, batterijen, zonnepanelen, de restwarmte. Het is belangrijk maar gaat niet vanzelf, erkent Marcel. Hij maakt daarbij afgewogen keuzes en gaat voor zekerheid. 'Ik werk graag met bedrijven die zich al bewezen hebben. En verdwijnt er toch 1, dan moet er snel een ander komen. Wij kozen bijvoorbeeld voor 2 grote partijen in de potgrond in plaats van 1. Als de WKK uitvalt, staat de verwarmingsketel klaar. Als de stroom uitvalt, staat een noodaggregaat klaar. De waterpompen zijn dubbel uitgevoerd; als er 1 uitvalt kan ik het met de andere redden.' Als het aan Marcel ligt moet je scherp blijven. 'Zorg dat je op iemand of iets kunt terugvallen, dan voorkom je stilstand.'
'Iedereen moet meedoen, maar laat je niet gek maken'
Als het gaat om de weg naar duurzame energie is Marcel duidelijk. 'Degenen die wachten tot het gebracht wordt, die gaan het niet redden. Hij vindt dat ondernemers zelf aan de slag moeten met de energietransitie. Wees nieuwsgierig en stel jezelf de vragen: wat past er op mijn bedrijf, in mijn omgeving? Wat moet ik daarvoor doen en wie heb ik daarvoor nodig? Zoek de samenwerking op, en gebruik daarvoor alle overlegstructuren die je in de regio kent om het wiel niet opnieuw uit te hoeven vinden,' is de oproep die hij doet. Een laatste aanbeveling van Marcel: 'Heb soms ook geduld, en blijf je boerenverstand gebruiken!'
Voor meer informatie:
Interpolis 
[email protected]
www.interpolis.nl
Brookberries
www.brookberries.nl