Met de "grote verbouwing van Nederland" in het achterhoofd, onderzocht het Kadaster samen met Wageningen Economic Research welke partijen actief zijn op de agrarische grondmarkt. Landbouwgrond is namelijk een schaars goed, waarin slecht beperkt handel plaatsvindt. Agrarische ondernemers verhandelden het grootste deel van de landbouwgrond. Toch nam hun aandeel de afgelopen 10 jaar af. Het aandeel van beleggers, natuurorganisaties en overheden nam juist toe.
Nederland staat momenteel voor een reeks ingrijpende veranderingen die steeds meer van de schaarse grond vragen. Met die "grote verbouwing" valt daarbij te denken aan:
- het streven naar voldoende betaalbare woningen
- de overstap naar duurzame energieproductie
- de transitie naar kringlooplandbouw met behoud van een gezonde en diverse natuur
Landelijk overzicht
De gemiddelde agrarische grondprijs in Nederland is in het tweede kwartaal van 2023 uitgekomen op €73.600 per ha (figuur 1). Dat is 7,3% lager dan in het eerste kwartaal van 2023 (€ 79.400 per ha), en vrijwel gelijk aan de gemiddelde grondprijs over heel 2022 van €73.400 per ha.
Prijzen van bouwland en grasland
De gemiddelde prijs van bouwland is in het 2e kwartaal van 2023 met 8% gedaald naar € 84.900 per ha, zie figuur 1. Dat is een fractie boven de gemiddelde prijs in 2022 van € 84.500 per ha.
De gemiddelde prijs van grasland is in het 2e kwartaal van 2023 met 1,2% afgenomen tot € 68.000 per ha, zie figuur 1. Dat ligt nog 2,7% boven de gemiddelde prijs van grasland in 2022 van € 66.200 per ha.
Figuur 1: Agrarische grondprijs (euro/ha) naar grondgebruik. Bron: Kadaster en Wageningen Economic Research
Grondmobiliteit
In het 2e kwartaal van 2023 is 6.800 ha landbouwgrond verhandeld, bijna 200 ha (2%) minder dan in hetzelfde kwartaal van 2022 (figuur 2). Gemeten over de laatste vier kwartalen (2022Q3 tot en met 2023Q2) is in totaal 29.100 ha grond in andere handen overgegaan. Dat is 1.200 ha (4%) minder dan in dezelfde periode een jaar eerder (2021Q3-2022Q2).
De relatieve grondmobiliteit – het verhandeld areaal afgezet tegen het totaal areaal landbouwgrond – over de vier laatste kwartalen bedroeg 1,62%, tegen 1,68% in dezelfde periode het jaar daarvoor.
Figuur 2: Mobiliteit (ha) landbouwgrond per kwartaal. Bron: Kadaster en Wageningen Economic Research.
Prijzen per provincie
De gemiddelde agrarische grondprijs loopt in het 2e kwartaal van 2023 uiteen van € 60.700 in Fryslân tot € 161.900 per ha in Flevoland (kaart 1). In de drie zuidelijke provincies en in Noord-Holland ligt de grondprijs tussen ongeveer € 81.000 en € 85.000 per ha, en in de overige zes provincies (in het noorden, oosten en midden van het land) zit de prijs rond € 70.000 per ha.
Kaart 1: Agrarische grondprijs naar provincie, 2e kwartaal 2023. Bron: Kadaster en Wageningen Economic Research.
Verschil ontwikkeling grondprijs
De landelijke agrarische grondprijs is in het 2e kwartaal van 2023 met ruim 7% gedaald (zie hiervoor), terwijl de grondprijs in slechts vier provincies is afgenomen met 1% tot 3% (zie hierna). De reden is dat de provinciale kwartaalprijzen zijn berekend als het voortschrijdende gemiddelde over vier kwartalen, terwijl de landelijke kwartaalprijs de daadwerkelijke prijs van het kwartaal is. Het provinciale voortschrijdende gemiddelde ijlt daardoor iets na op de landelijke kwartaalprijs-ontwikkeling.
Grondprijsontwikkeling Groningen, Fryslân en Drenthe
In de provincies Groningen en Fryslân is de gemiddelde agrarische grondprijs in het 2e kwartaal van 2023 met 5% à 6% toegenomen, terwijl die in Drenthe heel licht (1%) is gedaald (figuur 3).
Figuur 3: Grondprijsontwikkeling provincies Groningen, Fryslân en Drenthe. Bron: Kadaster en Wageningen Economic Research.
Grondprijsontwikkeling Overijssel, Flevoland en Gelderland
In de provincies Overijssel en Gelderland is de gemiddelde agrarische grondprijs in het 2e kwartaal van 2023 met respectievelijk 1% en 2% gestegen (figuur 4).
Figuur 4: Grondprijsontwikkeling provincies Overijssel en Gelderland.
Bron: Kadaster en Wageningen Economic Research.
Figuur 5 Grondprijsontwikkeling provincie Flevoland.
Bron: Kadaster en Wageningen Economic Research.
In de provincie Flevoland is de gemiddelde agrarische grondprijs in het 2e kwartaal van 2023 met 1% gestegen (figuur 5).
Grondprijsontwikkeling Utrecht, Noord-Holland en Zuid-Holland
In de provincie Utrecht is de gemiddelde agrarische grondprijs in het 2e kwartaal van 2023 met 2% gestegen, terwijl in Noord-Holland en Zuid-Holland de grondprijs met ruim 1% is gedaald (figuur 6).
Figuur 6: Grondprijsontwikkeling provincies Utrecht, Noord-Holland en Zuid-Holland. Bron: Kadaster en Wageningen Economic Research.
Grondprijsontwikkeling Zeeland, Noord-Brabant en Limburg
In provincie Zeeland is de gemiddelde agrarische grondprijs in het 2e kwartaal van 2023 met 3% afgenomen, terwijl in Noord-Brabant en Limburg de grondprijs met respectievelijk 1% en 2% is gestegen (figuur 7).
Figuur 7: Grondprijsontwikkeling provincies Zeeland, Noord-Brabant en Limburg. Bron: Kadaster en Wageningen Economic Research.
Grondmobiliteit
De relatieve grondmobiliteit, het verhandelde areaal afgezet tegen het totaal areaal landbouwgrond, over de 4 laatste kwartalen (2022Q3-2023Q2) varieert van 1,14% in Fryslân tot 2,01% in Limburg (figuur 8). In vergelijking met een jaar eerder (2021Q3-2022Q2) is in acht provincies de relatieve grondmobiliteit afgenomen, met de grootste daling in Noord-Brabant van 0,3 procentpunt. In drie provincies is de relatieve grondmobiliteit gestegen, van Zeeland (0,2%) via Utrecht (0,4%) tot 1,0 procentpunt in Flevoland.
Figuur 8 Relatieve mobiliteit landbouwgrond (%) in 2021-Q3 t/m 2022-Q2 en 2022-Q3 t/m 2023-Q2. Bron: Kadaster en Wageningen Economic Research.
Bron: Kadaster