Tholen - 2022 was een goed komkommerjaar met hoge prijzen. Kwalitatief waren er wel wat klachten. Dit voorjaar zijn er vooral klachten over de prijs. Die is laag. Te laag. Al weken. Was dit te verwachten, wat zijn de oorzaken en is er iets aan te doen?
In dit verhaal, eerder verschenen in vakblad Primeur, bekijken we de komkommermarkt. Sinds het interview is de komkommerprijs nog niet echt verbeterd. Wel is er voorzichtig sprake van enig prijsherstel, en zou de prijs de komende tijd nog iets meer moeten herstellen, als de traditionele prijsontwikkeling gerespecteerd wordt dit seizoen.
Spaans (!)
Vrijdag 9 juni liggen er in een willekeurige supermarkt in Rotterdam genoeg komkommers. Het is warm, eindelijk lijkt de zomer daar, en dus grist menig consument dezer dagen de lange, groene groente mee bij het boodschappen doen. De komkommers die we in deze supermarkt kunnen kiezen, zitten in een plastic seal. Een terugkerend onderwerp van discussie, maar dat parkeren we hier even.
Wat vooral opvalt zijn de prijs en het land van herkomst. Negentig eurocent moet er betaald worden voor deze Spaanse (!) komkommer. Een flinke prijs, maar is niet alles duurder geworden de afgelopen tijd? Hadden we maar naar de markt moeten gaan, of nog even een weekje geduld moeten hebben met de komkommerplant in de achtertuin.
Ondergetekende ‘teler’ heeft nog geen piekproducties begin juni. Nederlandse en Belgische professionele telers wel. Des te gekker dat er begin juni in het schap Spaanse komkommers liggen. En dat ook nog eens tegen prijzen die veel hoger liggen dan de prijzen die telers voor hun product krijgen dit voorjaar.
Een blik op de klokcijfers bij het Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties, een belangrijke prijsreferentie in tijden waarin ook veel ‘op contract’ verkocht wordt, laat bijvoorbeeld de laatste weken prijzen rond een schamele tien eurocent zien.
Een middenprijs waarin uitschieters naar boven, maar op dit moment vooral naar beneden, zitten. Komkommertelers zijn wel wat gewend qua grillige prijsvorming, maar dit voorjaar wordt er toch wel geklaagd. De prijsvorming valt tegen.
“Telers die dit voorjaar vroeg hebben geplant, die hoor je wat minder, maar ook daar begint men wel vraagtekens te zetten,” merkt Kees van Vliet, account manager komkommer van het veredelingsbedrijf van BASF. “Al diegenen die in de loop van februari hebben geplant, hebben maar heel even voor behoorlijke prijzen kunnen verkopen. De prijzen zijn al zes weken ondermaats.”
Meer areaal, minder licht
Door sommigen werd een dergelijk moeizaam komkommerseizoen wel voorspeld. Zoals altijd na een goed jaar besluiten telers het jaar daarop ook in te stappen in een goedlopende teelt. Vooral ook diverse tomatentelers besloten, onder druk van het Tomato Brown Rugose Fruit Virus (ToBRFV), (ook) komkommers te gaan telen. Kees kent de verhalen. “Het gaat in de gesprekken die je hebt dit seizoen zeker over het toegenomen areaal. Onderaan de streep schat ik de groei op circa vijftig hectare.” Die hectares zouden bovenop het CBS-cijfer van 624 hectare in 2022 komen. Afgelopen jaar daalde het areaal nog met 10 hectare.
“De groei die er lijkt te zijn, is serieus, maar daarbij moet je wel een aantal dingen bedenken,” benadrukt hij tijdens een autorit op weg naar de laatste komkommerteler die hij op de tweede donderdag van juni bezoekt. “Er is veel minder belicht, dus daar had je al lagere producties, het is best wel donker weer geweest, met als gevolg minder komkommers, en dan heb je nog een grote groep gehad die pas eind maart heeft geplant. Die groep is groter dan andere jaren. In de eerste maanden van dit jaar hebben de producties dus een stuk lager gelegen.”
Bio-teler Koen van Hauteghem van Vitaetom merkt dat ook. Hij spreekt begin juni van een vijftien procent lagere productie. Koen teelt zowel lange komkommers als mini-komkommers. “Conventioneel lopen de komkommers ook slecht. Hier zijn de prijzen echt heel laag geweest. Daardoor wordt volgens mij het prijsverschil met biologisch te groot. Voor het eerst hebben we daardoor komkommers conventioneel weg moeten zetten. We kregen ze niet verkocht,” zegt de teler over de traditionele komkommers die hij verkoopt via BelOrta.
Achterstand
Helemaal in het begin van het seizoen waren de prijzen wel goed voor de telers die toch rond Kerst alsnog besloten te gaan belichten, en dat waren er uiteindelijk volgens Kees toch meer dan aanvankelijk verwacht. Half april begon de prijs echt te zakken. “In de loop van maart/april had je al echt hoge producties door samenvallende producties.”
Wat andersom ook meespeelt, is dat het trager op gang komen van het voorjaar het mogelijk maakte de ramen meer gesloten te houden. “Luchten vanwege hoge temperaturen was recent niet nodig. Daardoor bleef er meer CO2 binnen en kennen gewassen echt een groeispurt.” Met bovenstaande opsomming van observaties wil hij vooral ook aangeven dat er meer aan de hand lijkt dan alleen een groei in areaal.
Datzelfde ziet ook teler Frank van Lipzig. De teler van Van Lipzig Tuinderijen uit Horst klaagt niet als we hem naar de moeizame marktsituatie vragen, maar herkent het wel. Een paar jaar terug verzorgde het bedrijf tijdelijk de eigen afzet, maar inmiddels is Van Lipzig bij Telerscoöperatie Fossa Eugenia aangesloten. Het betekent dat Fossa Eugenia veel van zijn komkommers op contract kan verkopen, via ‘vaste lijnen’. “Hierdoor hebben wij vorig jaar minder het zoet van de hoge prijzen gehad, maar dit jaar ook minder het zuur van de slechte prijzen nu.” De prijzen van de contracten liggen dit jaar hoger dan vorig jaar, constateert hij.
Zowel Frank als Kees wijzen ook op een achterblijvende vraag. “De buitenomstandigheden zijn dit voorjaar niet goed geweest, waardoor ook de consumptie achterblijft,” geeft de teler aan. “En ook extra areaal, bijvoorbeeld van overstappers uit tomaat, doet bij een lage vraag dan extra pijn.”
Kees komt met een voorbeeld uit Frankrijk, waar de prijzen eveneens slecht zijn. “Daar is er geen sprake van uitbreiding van areaal, maar blijft de vraag ook achter. En dat terwijl Fransen bekend staan als consumenten die altijd eerst Frans product kopen.” Het maakt dat het volgens hem lastig is een echt sluitende verklaring voor de marktsituatie te geven.
Vraagtekens
Bij een foto op sociale media heeft Farmers Defence Force in het tweede weekend van juni ook geen sluitende verklaring. Wel stelt de protestbeweging bij het beeld van een Nederlandse, gesealde komkommer uit Italië voor 23 eurocent de vraag of ‘we belazerd’ worden. Waarom zijn de prijzen voor komkommers in Nederland een stuk hoger? Komt het door belasting? Of gaat het om marges? In dat laatste geval gaat de beschuldigende vinger vaak naar de supermarkten.
Dit voorjaar lagen bij een groot handelsbedrijf al eens komkommers te wachten op een bestemming, omdat de vraag simpelweg ontbrak. Niemand spreekt er graag over, maar dat dergelijke zaken voorkomen, is een feit. Daarbij helpt het dat de kwaliteit van de komkommers goed is, en daarmee de bewaarbaarheid.
Ook begin juni zijn er vermoedens over handelspraktijken, die alleen niemand hardop wil uitspreken. Wacht de handel op mooi weer, en is daarom de prijs en de vraag langer laag? Wie het weet, mag het zeggen. Kees kent de geluiden van Britse telers die bij hun nationale supermarktketens zouden klagen over de te lage prijzen, omdat het Nederlandse product er zo goedkoop aangeboden zou worden dat het ook daar de prijzen drukt.
Medio juni gaat of is een hele groep komkommertelers met een hogedraadteelt aan het wisselen. Dat zal een daling van de aanvoer opleveren. En normaal ook een stijging van de prijs, al is niemand na weken van lage prijzen er echt zeker van dat de prijs daadwerkelijk een opleving gaat kennen. De telers, waaronder ook Frank, zullen ondertussen het kwik goed in de gaten houden. “De vraag gaat met mooi weer echt wel aantrekken,” voorspelt hij. Zelf teelt hij twee rondjes en moet hij aan het eind van week 23 nog gaan wisselen.
Alternatieven
Of hij diversificatie van het komkommerareaal nog als een optie ziet, willen we nog weten. “Voor mij niet direct,” geeft hij aan. “Je moet je bedrijf er ook op inrichten. Ik ken wel collega’s die dat al deden. Van wat ik hoor groeit die specialtymarkt nog wel.” Kees kent de voorbeelden van mini-, snack- en midi-komkommers ook. “Snackkomkommers lijken wel te lopen, met een heel beheerst areaal.” Mini-komkommers willen er nog weleens te veel zijn. “Vorig jaar deden die het bijvoorbeeld minder goed dan de gewone, lange.”
Bio-teler Koen merkte al dat het bijzetten van een paar rijtjes in de tweede helft van het jaar de verkoop bij BelOrta lastig maakte. “De uitbreiding met mini-komkommers halverwege vorig seizoen was op eigen initiatief. Het was maar een beetje meer, maar we kregen ze slecht weg.” Een uitdaging voor specialty-producten is de toegenomen inflatie. “Kunnen mensen een toch duurder product nog wel betalen?” vraagt Kees zich af. “Diversifiëren kan zeker, maar dan moet je wel de markt en de economie mee hebben.”
Voor dit seizoen is diversifiëren voor telers niet echt meer een optie. Zij lijken slechts te kunnen hopen op een mooie zomer en een aantrekkende vraag. Een lichtpuntje na een verhaal over komkommermiserie is er gelukkig ook. “Ik ken ook telers die toch gewoon de stap naar full LED-belichting voor een winterteelt gaan zetten,” geeft Kees nog mee. Het laat nog maar eens zien dat de situatie per teler verschilt, zeker ook ingegeven door het hele energieverhaal.
Teler Frank wijst er ook op. “De verschillen per bedrijf zijn groot.” Niet zozeer de schaal van een bedrijf is daarbij het belangrijkst om mee te kunnen komen, maar volgens de teler vooral ook hoeveel wkk-vermogen per hectare er staat opgesteld, én welke energieposities een teler heeft. “We zitten in een veranderende wereld. Daarin moet je mee.”
Dit artikel verscheen eerder in editie 6, 39e jaargang van Primeur. Zie hiervoor www.agfprimeur.nl.
Voor meer informatie:
Kees van Vliet
BASF Vegetable Seeds
+31 6 3983 6456
[email protected]
www.nunhems.nl
Fossa Eugenia
Venrayseweg 136c
5928 RH Venlo
www.fossaeugenia.com
Vitaetom B.V.
Krijgsbaan 151
2070 Zwijndrecht, Belgium
Tel: +32 475 394475
[email protected]