De Nederlandse overheid zet in op een transitie naar kringloop-landbouw. In dat kader worden onderzoeken gedaan naar kruisbestuiving tussen sectoren. Onder meer naar cross-overs tussen de glastuinbouw en varkenshouderij is gekeken. Daarbij zien onderzoekers twee interessante mogelijkheden: verwaarding van varkensmest tot hoogwaardige meststoffen voor de
glastuinbouw én verwaarding van koolstof in varkensmest tot fossielvrije CO2 voor de glastuinbouw.
Glastelers gebruiken meststoffen in hun teelt. Nu vaak nog kunstmest die geproduceerd wordt in een fossiel proces. Varkenshouders zitten met veel mest die zij momenteel tegen hoge kosten moeten zien te verwerken.
Eerste stappen al gezet
Varkensmengmest kan via een biovergister worden verwerkt, waarbij biogas wordt geproduceerd. Biogas kan als brandstof dienen voor bijvoorbeeld een warmtekrachtkoppeling (WKK) om warmte en
elektriciteit te produceren. Veel glastuinders gebruiken een WKK op eigen bedrijf voor de energievoorziening, maar deze verbruiken momenteel voornamelijk aardgas.
Biogas kan ook opgewerkt worden tot aardgaskwaliteit, waarbij tevens
CO2 kan worden geoogst. Verder blijft er na vergisting van varkensmengmest een digestaat over, wat als organische meststof kan worden ingezet of verder kan worden opgewaardeerd in (anorganische) concentraten die als kunstmestvervanger kunnen dienen. Op deze manier vormt varkensmengmest een waardevolle grondstof, waaruit energie, CO2 en (an)organische meststoffen
kunnen worden geproduceerd.
Het idee om meststoffen te produceren voor de glastuinbouw op basis van dierlijke mest is al tot uitvoering gebracht in de praktijk. Van Iperen doet het al met hun GreenSwitch-proces: ammoniak uit mengmest wordt omgezet naar hoogwaardige, vloeibare nitraatmeststof (Ca of K) die geschikt is voor het teeltsysteem van een kas. Ook Van der Knaap heeft een systeem ontworpen om mest om te zetten naar anorganische meststoffen voor de (glas)tuinbouw. Hiermee is de transitie echter nog niet compleet aangezien planten (en dus de glastuinder) behoefte hebben aan minimaal 12 verschillende nutriënten. Daarnaast zullen bestaande en nieuwe processen moeten worden opgeschaald om de gewenste impact te bereiken.
De onderzoekers wijzen erop dat een recente ontwikkeling (centrale mestverwerkingspunten) voor opschaling kan zorgen. De onderzoekers kijken naar of vraag en aanbod overeenkomen en of de varkensmest geschikt is voor in de kas. Daarbij pakken ze het grote gewas tomaat, goed voor circa 1900 hectare glas in Nederland. Tomaat heeft een relatief hoge meststoffenbehoefte in vergelijking met andere kasgewassen.
Meststof
De onderzoekers wijzen er aan de hand van cijfers op dat de gehele Nederlandse tomatenteelt ruim kan worden voorzien van nutriënten die aanwezig zijn in de jaarlijkse productie van varkensmengmest. De vraag naar N, P en K vanuit de tomatenteelt behelst respectievelijk 4,3%, 2,6% en 10,2% van de totale nutriënten die digestaat van
varkensmengmest bevat.
Niet alleen de tomatenteelt, maar de hele glastuinbouw in Nederland zou vanuit varkensmest van N, P en K voorzien kunnen worden. Daarbij moet varkensmest wel volledig omgezet kunnen worden naar geschikte meststoffen. Ook logistiek is er nog wel een uitdaging. Een centraal mestverwerkingspunt bij veel kassen zou handig zijn.
Een aandachtspunt bij alle positieve getallen is dat er nog wel e.e.a. met het digestaat gedaan moet worden om het geschikt te maken voor in de kas. Dat komt onder meer omdat de meststoffen voor in de kas zeer zuiver moeten zijn en niet teveel natrium mogen bevatten. Bovendien mogen ze het watersysteem van telers niet verstoppen of vervuilen.
CO2
De onderzoekers hebben ook gekeken naar in hoeverre kassen voorzien kunnen worden van CO2 uit biovergisters. Ze rekenen daarbij met een centraal mestverwerkingspunt waar 250.000 ton varkensmest samenkomt. Daarmee zou genoeg CO2 opgevangen worden voor 37 hectare tomatenkas (bij een tomatenteelt met een CO2-behoefte van 35 kilogram per m2). Klinkt als niet veel, maar voor kassen die niet geclusterd zijn en nu of in de toekomst niet snel via een leidingnet op CO2 kunnen rekenen kan het wel interessant zijn.
Een uitdaging is nog dat de CO2-vraag van de glastuinbouw niet jaarrond gelijk is, terwijl varkens wel jaarrond mest blijven produceren. CO2-opslag zou dit probleem op kunnen lossen. Wanneer groen gas uit varkensmest ook verbrandt zou worden, komt daar ook CO2 bij vrij. Daarmee komen de onderzoekers uit op genoeg CO2 voor 51 hectare kas, gerekend met 250.000 varkensmest.
Door de kansen en de knelpunten van een cross-over tussen glastuinbouw en varkenshouderij te schetsen willen de onderzoekers met stakeholders in dialoog komen. Zij willen dan samen een consortium oprichten voor gerichte R&D in een
publiek-private-samenwerking.
Bekijk hier de hele whitepaper van Wageningen University & Research