Als Marokko als groot tuinbouwland nog niet in het vizier was, dan is daar sinds het hard stijgen van de energieprijzen vanaf het najaar van 2021 wel verandering in gekomen. Telen in het gunstige Noord-Afrikaanse klimaat wordt steeds aantrekkelijker als hier in Nederland en België ’s winters het verwarmen en belichten van kassen haast niet meer te betalen is. Bij Agro Care, Nederlands grootste tomatenteler, kunnen ze over telen in beide landen meepraten. De telers zijn in 2022 25 jaar in Nederland actief en ook al 10 jaar in Marokko.
Stijn
Sinds 2013 is Agro Care actief in de teelt van santa- en cherrytomaten in Marokko. De telers startten destijds middels een joint-benture met Van Oers en zijn sinds 2020 100% eigenaar van een lokaal teeltbedrijf. Jarenlang was Ad van Kester de man die voor de teelt in Marokko zorg droeg, maar sinds 1 januari 2022 is Stijn Weijns er Managing Director. “In de beginjaren had de teelt in Marokko nog niet onze hoogste prioriteit", zegt hij in het novembernummer van vakblad Primeur. "Door er wel al te starten zijn we nu in de gelegenheid om te anticiperen op wat er gebeurt met alsmaar oplopende kosten voor energie, maar vergeet ook arbeid niet.”
De tomatentelers telen snoeptomaten in Marokko, in de tuinbouwregio Agadir. “Het is een arbeidsintensieve teelt,” stipt Stijn aan. “De arbeidskosten per vierkante meter bedragen in Marokko 30% van de Nederlandse arbeidskosten voor een snacktomatenteelt. Dat maakt het telen in Nederland, zeker met de huidige hoge kosten, minder rendabel. Met onze stap naar Marokko is hier al rekening mee gehouden.”
Agro Care heeft een volledig lokaal management. Op de foto Ad van Kester COO Agro Care (in wit), Philip van Antwerpen (rechts daarnaast) en Stijn Weijns (naast Philip) met lokale management
Ruimte op Marokkaanse markt
De teelt in Marokko is, zeker gelet op de recente ontwikkelingen, belangrijker geworden voor Agro Care. Dat is ook te zien aan een toegenomen areaal. Als Managing Director is Stijn dit winterseizoen verantwoordelijk voor 50 hectare. 18 hectare is daarvan volledig in eigen beheer, de rest gaat om areaal door samenwerking met lokale telers. Stijn spreekt van ‘outgrowers’. “In 2021 hadden we er 11 hectare bij, dit jaar komen we met ons eigen areaal en het areaal van de outgrowers op een totaal van 50 hectare uit. Volgend seizoen willen we groeien naar 100 hectare, door uitbreiding met eigen teelt en uitbreiding met areaal van outgrowers. Onze ambitie is te groeien naar 200 hectare.”
Voor Agro Care is dit het tweede winterseizoen waarbij er ook productie wordt gedraaid in kassen van lokale telers waarmee men samenwerkt. Niet geheel toevallig ook in de tweede winter met hele hoge energieprijzen in Nederland, waar Agro Care ook kassen heeft net als in Frankrijk en Tunesië. De teller van de teler, die dit jaar 25 jaar bestaat, staat in totaal op 261 hectare. De ambitie is om in 2030 op 1000 hectare uit te komen. Door bijna tien jaar terug de stap naar Marokko te zetten heeft Agro Care in de loop der jaren een ‘groot netwerk’ op kunnen bouwen, geeft Stijn aan. “Met onze eigen vestiging en een uitstekend lokaal team hebben we de markt goed leren kennen.”
Er wordt geteeld in kokossubstraat.
Trostomaten
Door de situatie in Nederland zochten meer telers en handelsbedrijven de afgelopen tijd Marokko op om te kijken of ze er ook tomaten vandaan konden krijgen. Of er écht meer vliegtickets naar Marokko zijn verkocht, dat weten we niet, maar de verhalen over toegenomen interesse en bezoekjes aan het Noord-Afrikaanse land zijn niet te missen. Ondanks dat tal van bedrijven al lijntjes hebben lopen met Marokkaanse telers en Marokkanen niet plotseling kassen bij kunnen toveren, blijken er nog genoeg telers hun diensten aan te kunnen bieden. Dit najaar boden er zich bijvoorbeeld op GroentenNieuws nog 6 tomatentelers met een areaal van ruim 36 hectare aan op zoek naar Nederlandse klanten. Stijn weet dat er nog ‘best wel wat’ telers in Marokko zijn die geen eigen markttoegang hebben. “Het zijn vaak wat kleinere telers die bijvoorbeeld verkopen aan verpakkers. Dat doen ze bijvoorbeeld op weekbasis, maar er zijn ook telers die zaaien zonder zekerheid over hun afzet.”
Zelf werkt Agro Care met contracttelers. “Een goede teler heeft zijn afzet vooraf wel geregeld. Die wil geen grote risico’s lopen.” De telers met wie Agro Care werkt, telen voor de tomatenteler uitsluitend snoeptomaten van de rassen Angelle en Sweetelle. “Tegelijkertijd telen zij soms ook nog zachtfruit ernaast, of sperziebonen. Dat doen ze voor risicospreiding.”
De moeilijke teeltsituatie met hoge energieprijzen op de Noordwest-Europese markt hakt er vooral flink in bij de teelt van grove trostomaten. Een belangrijk deel van de belichte teelt was hierop gericht. Op de vraag aan Stijn of de teelt in Marokko het wegvallen van deze trostomaten op kan vangen, antwoord hij stellig. “Nee, teelt van trostomaten zie je hier maar heel weinig. Bovendien is het voor export naar Europa vanwege de transportafstanden ook kwalitatief uitdagend. Als er al trostomaten voor export naar Nederland komen, dan zullen dat troscherry- en troscocktailtomaten zijn.” De kwaliteit van de groene delen goed houden tijdens transport over grote afstand is wat de export moeilijk maakt. “Vleestomaten worden hier wel geteeld en ook losse ronde tomaten. Deels voor de lokale markt, maar ook wel voor export.”
Glazen kassen
In Tunesië, waar Agro Care een nog groter areaal dan in Marokko heeft, teelt Agro Care wel trostomaten. “In tegenstelling tot in Marokko telen we in Tunesië wel in glazen kassen. We verwarmen die kassen ook. In Marokko telen we in plastic kassen, zonder dat we er extra energie in de vorm van warmte instoppen.” Het plan van Agro Care is om in Tunesië meer trostomaten te gaan telen en de teelt van snacktomaten die nu nog uit Tunesië komen te verplaatsen naar Marokko. “Die switch gaan we de komende jaren maken.”
Dit jaar wordt in Marokko, in de regio Agadir, door een Nederlands consortium een glazen kas gebouwd voor het Institute Agronomique et Vétérinaire Hassan II (IAV), een in Agadir gevestigde universiteit. Diverse techniekpartijen willen daarmee laten zien wat er met een glazen kas mogelijk is, ook in Marokko. Stijn kent het project, waarbij het echt om een demokas gaat. “Zodra de energievoorziening in Marokko goed op orde is, dan is er echt toekomst voor glazen kassen, vinden wij. Zonder goede energievoorziening niet.” Gespeculeer over een betere gasvoorziening in Marokko kent Stijn al wel. “In de verdere toekomst zien wij zeker wel toekomst voor glazen kassen in Marokko.”
Water
Een ander belangrijk punt in de demokas en in de teelt in de kassen in Marokko in het algemeen is water. In de demokas wil men laten zien dat het mogelijk is met gebruik van veel minder water tomaten te telen. Stijn wijst op een groot stimuleringsprogramma vanuit de overheid, ‘Le Plan Maroc Vert’. Daarmee zet de overheid onder meer in op de realisatie van een groot waterdistributie-netwerk. “Wij zijn daar met onze kassen ook op aangesloten. Het water komt vanuit een stuwmeer in de bergen.” Ook op ontzilting van water wordt ingezet om telers van water te voorzien. “Ook op dit project hebben wij van tevoren ingeschreven. Dat was, naast het doen van een aanbetaling, een voorwaarde om aangesloten te worden.”
“Ondanks alle overheidsinzet blijft water wel een probleem,” stelt Stijn. “Het is voor ons een groot aandachtspunt. Waterrecirculatie gebeurt nog niet of slechts heel beperkt. Om dat meer mogelijk te maken, willen wij gaan investeren in het telen op goten in plaats van op de grond. Daardoor wordt het mogelijk drainwater op te vangen en het ook te ontsmetten en opnieuw te gebruiken.” Eerst wil Agro Care het eigen teeltbedrijf een upgrade geven; de ambitie is om dit ook in de kassen van de outgrowers te realiseren. “Met die telers hebben wij langetermijnafspraken. Wij financieren kosten voor ze voor, zoals voor zaden, maar stellen ook eisen. Zo willen we dat ze in kokos telen in growbags.”
Desondanks is het water- en meststoffengebruik in Agadir nog wel hoger dan in Nederland. Qua energieverbruik is de teelt in Marokko dan weer ‘beter’, tenminste wie het zwart-wit naast elkaar zet met een Nederlandse kas. Agro Care, dat bij coöperatie Harvest House is aangesloten voor onder meer de afzet, werkt samen met de coöperatieleden aan het berekenen van de HortiFootPrint.
Geoogst product wordt binnen 24 uur gecontroleerd, gewassen en gekoeld. Transport vindt gekoeld plaats. Binnen 3 dagen is het product bij Greenpack in Maasdijk.
Jaarrond
Op het moment dat wij Stijn spreken, telefonisch terwijl hij weer even in Nederland op kantoor in Rilland is, is het Marokko-seizoen al even onderweg. Een ‘klassiek’ Marokko-seizoen loopt van augustus tot april het jaar erop. “Komend seizoen willen we kijken of we ook jaarrond in Marokko kunnen gaan telen. Dat kan door dichter bij de kust te gaan telen. Door kassen dichter bij de kust te hebben en ook iets meer in het binnenland krijg je meer spreiding in de plantingsdata. Aan de kust kun je vroeg planten en vroeger oogsten.”
Na de oogst wordt het product gewassen en gesorteerd, alvorens het vanuit Marokko naar Nederland en Polen op transport gaat naar de verpakkingsbedrijven van Greenpack. Agro Care is aandeelhouder in Greenpack. “Hier verpakken we de tomaten in kleinverpakkingen voor afzet via Harvest House.”
De bijzondere marktsituatie maakt dat Stijn merkt dat er meer vraag en meer aanbod aan tomaten uit Marokko is. “Onze eigen productie is niet genoeg om alle programma’s die we hebben lopen in te vullen. Daarom kopen we direct in Marokko bij. Zolang we dat kunnen blijven doen tegen prijzen waarbij het voor ons nog rendabel is, blijven we dat doen.” Stijn, die zegt dat november altijd een ‘moeilijke periode’ is met nog veel tomatenaanbod, wijst dat er ook een periode komt dat de prijs van op de vrije markt beschikbare tomaten hoger ligt dan de prijs in de programma’s. “Op dat moment kopen wij niet bij.”
De capaciteit van het pakstation bedraagt 10T/uur.
Dit interview verscheen eerder in editie 11, 36e jaargang van Primeur. Zie hiervoor www.agfprimeur.nl.
