In 2021 is een nieuw virus aangetroffen in de Nederlandse komkommerteelt: het Cucurbit aphid-borne yellows virus (CABYV). Ook in België dook het virus op. Over het virus is nog veel onduidelijk. Zo is de vraag wat de incubatietijd is en wat precies de verspreiders van het virus zijn. Stichting Control in Food & Flowers heeft diverse kasproeven uitgevoerd om meer inzicht te krijgen in de eigenschappen van het virus.
Tijdens kasproeven is antwoord gezocht op de volgende vragen:
- Wat is de incubatietijd van CABYV?
- Hoe lang kunnen CABYV-besmette bladluizen het virus overdragen naar onbesmette planten?
- Kan het virus ook worden overgedragen door gevleugelde bladluizen?
- Kunnen de nakomelingen van CABYV-besmette bladluizen het virus ook overdragen?
- Kan CABYV ook worden overgedragen door wittevlieg?
Incubatietijd en soort luis
Om de incubatietijd te bepalen is een onderzoek gedaan met twee weken oude komkommerplanten en zes weken oude komkommerplanten. Er is zowel naar katoenluis als naar perzikluis gekeken. In een tabel laten de onderzoekers de uitkomsten zien.
De conclusie is dat de perzikluis het virus niet heeft overgedragen in de proef. Ook is kaswittevlieg uitgesloten door de onderzoekers. De katoenluis draagt het virus wel over. Bij overdracht op twee weken oude planten was de incubatietijd zo'n twee tot drie weken, waarbij de symptomen van het virus eerst in de onderste delen van de plant optreden. Bij zes weken oude planten is de incubatietijd langer (vijf tot zes weken).
Tijdens een eerste proef met zes weken oude planten die na vier weken werd stopgezet waren er toen nog geen symptomen zichtbaar. Bij een tweede proef, waarin de planten acht weken bleven staan, wel. In dat geval waren de symptomen hoger in de plant zichtbaar, op het geïnoculeerde blad en de jonge scheuten. Bij het herbemonsteren van de planten na zes weken, werd in elk van de drie planten
toch CABYV aangetoond (zoals te zien in bovenstaande tabel 1).
Persistentie virus in luis
Virussen die door insecten worden overgedragen, kunnen op persistente of op niet-persistente wijze worden overgedragen. Virussen die op niet-persistente wijze worden overgedragen, komen vaak niet verder dan de monddelen of de voordarm van het insect en blijven na opname door het insect maar enkele uren infectieus. Virussen die op persistente wijze worden overgedragen, verplaatsen zich door het hele spijsverteringskanaal van het insect en blijven na opname meerdere dagen of weken infectieus, of zelfs gedurende de gehele levensduur van het insect.
Het is nog niet bekend of CABYV op persistente of niet-persistente wijze wordt overgedragen, en hoe lang de bladluizen besmettelijk blijven nadat ze besmet zijn geraakt met CABYV. Daarom is in het onderzoek onderzocht hoe lang katoenluizen in staat zijn om CABYV over te dragen naar schone planten, nadat ze het virus hebben opgenomen.
Met een proef hebben de onderzoekers aangetoond dat katoenluizen minimaal drie weken nadat ze CABYV hebben opgenomen, het virus over kunnen dragen naar andere planten. In een ander onderzoek is door de onderzoekers aangetoond dat bladluizen het virus niet op hun nakomelingen doorgeven.
Overdracht gevleugelde katoenluis
Het is bekend dat katoenluis een belangrijke vector is voor CABYV. Het is echter nog niet bekend of naast ongevleugelde katoenluis, ook gevleugelde katoenluis het virus kan overdragen. Wanneer ook
gevleugelde luizen het virus kunnen overdragen, vormt dit een groter risico op introductie van CABYV door invlieg van buitenaf. Daarnaast kunnen gevleugelde bladluizen binnen de kas grotere afstanden
afleggen, waardoor verspreiding van het virus sneller plaats kan vinden. In een proef is getest of gevleugelde katoenluizen in staat zijn om CABYV over te dragen. In de proef is dat aangetoond.
Bekijk hier het hele rapport van het onderzoek dat is mogelijk gemaakt door Glastuinbouw Nederland, Stichting Kennis in je Kas (KijK) en de gewascoöperatie Komkommer.