Tholen – In vrachtwagens tegelijk komen er reststromen uit de voedingsindustrie binnen in een groot pand op een industrieterrein in Bergen op Zoom. Miljarden larven zijn er blij mee. Zij eten ervan en staan daarmee aan de basis van zowel nieuwe eiwitrijke diervoedingsproducten én een innovatieve organische meststof.
Die meststof is de brug naar de land- en tuinbouwsector, maar ook de manier van produceren heeft duidelijk raakvlakken met de sector. De productie vindt namelijk plaats in meerlagenteelt. Al zie je daar van de buitenkant bij het pand waarop de bedrijfsnaam Protix prijkt niet direct iets van.
Het pand van Protix in Bergen op Zoom. Foto Protix
Groei
Het grote pand van Protix in Bergen op Zoom staat sinds 2019. In juni dat jaar werd het pand officieel geopend in het bijzijn van koning Willem-Alexander. “Het was voor ons een hele grote groeistap”, zegt Elselina Battenberg, communicatiemanager bij de insectenteler. “Maar inmiddels groeien we nog veel harder. Hier staat iets wat nergens ter wereld op deze schaal al gebeurt.”
Koning Willem-Alexander bij de officiële opening van het pand van Protix in Bergen op Zoom in 2019. Foto Protix
Elselina was net in dienst bij Protix ten tijde van de bouw van het nieuwe pand. Ook voor Thijs Kapteijns, verantwoordelijk voor de productontwikkeling en de verkoop van de meststof, geldt dat hij ongeveer eenzelfde periode aan de slag is bij de insectenteler. Elselina tegen Thijs: “Vier jaar terug waren we nog met vijftig man, nu alweer met ruim drie keer zoveel.” Het geeft de harde groei van het bedrijf weer, bijna net zo hard als de larven van de zwarte soldaatvlieg groeien.
Thijs Kapteijns. Foto Groentennieuws
Bodemverbeteraar
Die groei gaat grotendeels nog aan de traditionele tuinbouwsector voorbij. De oplettende kijker kwam Thijs wel al twee keer tegen als standhouder op tuinbouwbeurs HortiContact. “Daar vertel ik mensen wat wij doen, maar vooral ook over onze Flytilizer.” Het is de naam voor de meststof die Protix ontwikkelt. “Onze larven upcyclen reststromen uit onder meer de aardappelverwerking en vervolgens gebruiken wij de huidjes en de uitwerpselen van de larven weer als meststof. Op beurzen en door elders over onze producten te vertellen wil ik van mensen onze ambassadeurs maken. Of ik nu meer vragen krijg door krapte op de meststoffenmarkt? Ja, zeker, de vraag naar organische meststoffen is echt toegenomen.”
De Flytilizer wordt toegepast in land- en tuinbouwbodems en in potgrond. Ook biologische glastelers gebruiken het, want het product is Skal-gecertificeerd. Bij de teelt op water, zoals veelal in vertical farms gebeurt, wordt het product nog niet gebruikt. “Het zou mooi zijn mochten wij op termijn, als zijnde vertical farm, ons product ook aan zulke bedrijven kunnen leveren.” Foto Protix
Kas
Als we helemaal teruggaan naar de start van het bedrijf in 2009 zien we dat de ontwikkeling van de meststof niet het allereerste doel was. Dat was duurzame eiwitproductie. Oprichter Kees Aarts kwam op het idee na een duik in de oceaan, waar hij bijna geen vissen tegenkwam. Voor een belangrijk deel weggevist voor vismeelproductie, constateerde hij.
Dat moest anders kunnen. Samen met Tarique Arsiwalla, zijn collega bij organisatieadviesbureau McKinsey, besluit hij Protix in 2009 op te richten en aan de slag te gaan met insectenteelt. Tot dan toe iets wat hooguit gedaan werd om meelwormen voor de visserij te produceren. Na twee jaar starten ze de productie in een kas in Dongen, nog een bruggetje naar de tuinbouw. Daarvoor is er al in een bamibakje geëxperimenteerd, zo vertelt de overlevering.
Het begin van Protix, in een kas in Dongen
Het groeiverhaal van Protix hangt op de muur: van bamibakje naar Bergen op Zoom. Foto Groentennieuws, klik hier voor vergroting
Eigen techniek
Daar in die kas zien Kees en Tarique dat er eigenlijk nog helemaal geen klimaatsystemen, kratten, containers en assemblagelijnen voor insectenteelt bestaan. Ze besluiten die systemen zelf dan maar te ontwikkelen. In 2015 volgt een tweede productiefaciliteit in Dongen, dan de zesde locatie in totaal. Daar slaagt Protix er voor het eerst in op grote schaal insecten te telen.
Sinds 2019 doet Protix dat in Bergen op Zoom. De locaties in Dongen zijn vervangen en in plaats van een kas staat er nu een zelfontwikkeld meerlagenteeltsysteem. “Productiefaciliteit Dongen II vormde de basis voor dit pand waar we nu staan. Toekomstige panden zullen gebouwd worden naar het voorbeeld van wat hier staat, al blijven we door ontwikkelen uiteraard.”
De larven groeien in kratten in meerlagenteelt
Veredeling
De productiefaciliteit is sterk geautomatiseerd. Mensen komen er binnen tussen de stellingen vol kratten maar mondjesmaat aan te pas en veelal zijn het dan ook nog procesoperators. In kratten in de stellingen krioelen miljarden larven. Meerdere keren tijdens het groeiproces worden de kratten met behulp van robots uit de stellingen gehaald en op een transportband gezet. Dan worden ze automatisch bijgevoerd en gaan weer terug de stellingen in.
Aan het eind van de groei, na pakweg acht dagen, wordt de inhoud van de kratten gescheiden en verwerkt. De larven worden verwerkt tot meel, vet en puree. De huidjes van de larven en de uitwerpselen tot insectenfrass, de basis voor de meststof Flytilizer en voor het product Frassor, te koop de Boerenbond als tuinmeststof voor consumenten.
Frasso, de tuinmeststof voor consumenten. Op de verpakking wordt de CO2-voetafdruk van het product afgedrukt. Foto Groentennieuws, klik hier voor vergroting van de onderstaande foto
Een select stukje van die stellingen is gereserveerd voor wat je veredeling of opkweek zou kunnen noemen in tuinbouwtermen. “Eén procent van onze larven houden wij over voor ouderlijnen om nieuwe larven van te maken”, geeft Thijs aan. Om te blijven innoveren wordt samen met een veredelingsbedrijf gewerkt aan steeds betere insecten. “Dan moet je bijvoorbeeld denken aan larven die nog meer verschillende soorten reststromen nog efficiënter omzetten. Ook zijn de larven ten opzichte van een paar jaar terug flink in formaat gegroeid.” Al die krioelende larven in een krat wekken samen heel wat warmte op. De reden waarom klimaatregeling in de productiefaciliteit belangrijk is, net als in reguliere vertical farms.
De zwarte soldatenvlieg (boven) en de larven (onder)
Toekomst
De producten van Protix worden door andere bedrijven nu verwerkt tot producten voor (huis)diervoeding. Mensen kunnen echter ook insecten eten, en stilaan worden wij hierop ook voorbereid door voorlopers die hierop wijzen in het kader van een duurzaam voedingspatroon. Hoe kijkt Protix hiernaar?
“Wij kijken hier zeker naar”, geeft Elselina aan. “Wij hebben ook al voor drie insecten een Europese toekenning voor productie voor menselijke consumptie. Dat gaat om krekels, meelwormen en sprinkhanen. Voor ieder soort insect en iedere manier van productie moet je zo’n dossier voor de EU novel-food-regulation indienen. Wij zullen nog meer dossiers in gaan dienen. We produceren echter nog niet voor directe menselijke consumptie. We maken nu al een grote impact door onder meer vlees, soja en palmolie uit diervoeding te vervangen en hebben daarmee indirect ook impact op de rest van de voedingsketen, omdat mensen uiteindelijk weer bijvoorbeeld kip eten. Ook is er OERei, een ei van kippen die onze insectenlarven eten.” Europa loopt voorop qua wetgeving over insecten volgens Elselina. “Mede dankzij de (voortvarende) aanpak van Protix, dat durft ik wel te stellen.”
Thijs voor een stelling vol met producten op insectenbasis, waaronder het OERei
Voor meer informatie:
Protix
Van Konijnenburgweg 86
4612 PL Bergen op Zoom
+31 162 782501
[email protected]
www.protix.eu