Tholen - Wie over de juiste stukken Marokko vliegt, ziet overal kassen. Niet zoals in het Westland of in andere tuinbouwclusters waar het om grote glasoppervlaktes gaat, maar meer lowtech kassen. Om de telers in Marokko naar een hoger niveau te tillen, wordt momenteel een demonstratiecentrum gebouwd.
Het centrum, eigenlijk een glazen kas van bijna 1 hectare, komt te midden van de alleen al rond Agadir 20.000 ha bedekte teelt te staan. Diverse Nederlandse tuinbouwpartijen zijn betrokken. Drie van hen, HortiTech, Horti XS en AGCulture, geven ons een update.
Opleiden
Het demonstratiecentrum dat op dit moment gebouwd wordt gaat onderdeel uitmaken van het Institute Agronomique et Vétérinaire Hassan II (IAV), een in Agadir gevestigde universiteit. Dr. Farid Lekjaa van die universiteit is de aanjager van het project. In het centrum komt de focus te liggen op waterverbruik (dat moet naar beneden) en opbrengst per vierkante meter (die moet omhoog).
Als de kas af is zullen er demonstraties gehouden worden en moet er onderzoek én onderwijs plaatsvinden. Het zal institutioneel, langdurig onderwijs zijn, maar ook is er ruimte voor business-to-business-trainingen. “Daarmee wordt het huidige niveau van de telers opgekrikt en worden toekomstige telers goed opgeleid”, zegt Pim van Adrichem van HortiTech.
Nederlandse betrokkenheid
Het project, waarover voor wie goed heeft opgelet op sociale media al de nodige foto’s verschenen, heeft een aardig lange looptijd gehad, geeft Pim aan. “Door onder andere corona is vertraging opgelopen. Via de Nederlandse ambassade in Rabat is de bal weer gaan rollen.”
De WUR heeft een Terms of Reference gemaakt, waarin de uitgangspunten werden weergegeven voor onderzoek. Daarna zijn er verschillende offertes bij verschillende kassenbouwers opgevraagd, waarbij het IAV de hulp van HortiTech heeft gevraagd om deze op kwaliteit en toepasbaarheid te beoordelen. “Wij hebben ervaring met de Demokwekerij Westland en het World Horti Center, waardoor we praktische zaken in die offertes snel konden beoordelen.”
Van de offertes werd de offerte van Horti XS gekozen. “Wij bouwen met lokale partijen de kas”, zegt Project Manager Sebastiaan Hijstek. De bouw is relatief snel op gang gekomen dit jaar, geeft hij aan.
“Enerzijds is de bouw erg uitdagend vanwege de taal en een net wat andere cultuur, maar anderzijds ook heel erg leuk. De bouw vordert gestaag. De kas wordt uitgerust met ‘standaard’ Nederlandse technieken: teeltgoten om het water te recyclen en klimaatcomputers om de watergift en klimaat goed te managen. Het project bestaat uit verschillende kassen in verschillende groottes, samen goed voor bijna 1 hectare.”
Naast bovengenoemde partijen zijn nog een aantal partijen uit Nederland betrokken. Onder hen Hoogendoorn, Koppert en LDE: een consortium van de universiteiten van Leiden, Delft en de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Meer tomaten met minder water
Als de kas straks staat, volgens planning in het laatste kwartaal van dit jaar, zal in het begin de focus liggen op vruchtgewassen die relatief veel water verbruiken. Tomaat is hierbij het speerpunt, geeft Pim aan. “Enerzijds vanwege de hoeveelheid aanwezige hectares met tomatenteelt, anderzijds vanwege de exportmogelijkheden van tomaten. De onderzoeken zullen zich vooral toespitsen op efficiënter waterverbruik door middel van waterbesparende technieken en teeltstrategieën zoals we die in Nederland gebruiken om meer kilo’s te produceren in het Agadir-klimaat.”
De exportmogelijkheden zijn genoemd. Marokkaans product is in heel Europa tegenwoordig in de schappen te vinden. Toch zijn er nog genoeg uitdagingen. “De markt begint zich zo te bewegen dat er kansen gaan komen voor Marokkaans product”, stelt Pim, die refereert aan de energiecrisis. “Maar voordat dit zover is, moeten er nog best wat stappen gemaakt gaan worden op het gebied van bijvoorbeeld teeltkennis. De genoemde bedrijven zijn al actief in de markt en zien de markt in de komende tijd groeien, maar erkennen ook dat er kennisuitdagingen zijn. Dit centrum moet die uitdagingen aangaan en waar nodig, met behulp van Nederlandse partijen, deze uitdagingen oplossen.”
Glas
Opvallend bij het project in een regio met nog veel plastic kassen is dat de nieuwe kas die gebouwd wordt glas op het dek krijgt. Nieuw type tuinbouwglas zelfs. Sebastiaan: “Je zou zeggen dat in Agadir de keuze eigenlijk op plastic zou moeten vallen, maar vanuit praktische redenen hebben we toch voor glas gekozen. Vooral het gebruiksgemak van glas is hierbij leidend; plastic moet om de zoveel jaar vervangen worden, glas niet.”
Pim vult aan: “Met een onderzoekscentrum waar korte en lange teelten door elkaar heen lopen, zal je dus nooit een goed moment vinden om dat plastic te vervangen, wat dus zou betekenen dat je midden in een proef opeens het plastic ervanaf trekt. Dat kan eigenlijk niet.”
Op de kas komt daarom deels helder glas te liggen en deels het nieuwe Fountain-glas van AGCulture. “Dit is een low-iron floatglas waarvan één zijde behandeld is om het gewenste niveau diffusiteit te creëren”, vertelt Michiel van Spronsen van Glascom. “Beide zijden van het glas zijn voorzien van een AR-coating, waardoor eventuele condensatie optreedt als een waterfilm die afloopt naar de goot. Als het glas gecondenseerd is, heeft het een iets lagere diffusiteit, maar een hogere lichttransmissie.” Fountain Glass is uitgebreid getest door de WUR. “Het biedt volgens ons veel kansen voor zuidelijkere kassen. We zijn benieuwd naar de resultaten die ze hiermee gaan behalen.”
Teler gezocht
Komende winter zullen de eerste planten de kas in gaan. Wie na het lezen van dit verhaal denkt: 'Hé, dat lijkt mij wel een mooie werkplek/uitdaging', kan zich melden. Pim: “Wij zijn als HortiTech door IAV gevraagd om te assisteren bij de opzet van het managementteam bij het centrum. Eén van de uitgangspunten die het IAV hanteert is dat ze graag een Nederlandse teler willen die de kwekerij voor de komende 5 jaar (en wellicht nog langer) gaat runnen.”
Deze teler krijgt een staf en medewerkers om zijn/haar taak zo goed mogelijk uit te voeren. “Wij ondersteunen en assisteren de teler en zijn/haar team met trainingen en praktisch advies waar nodig.” Internationaal doet HortiTech datzelfde al op meerdere locaties, waaronder voor de snelgroeiende Amerikaanse teler AppHarvest bijvoorbeeld. “Het IAV biedt een goed Nederlands salaris, mooie huisvesting en nog een aantal andere goede voorwaarden. Mochten er telers zijn die een mooi avontuur aan willen gaan voor 5 jaar, dan horen we dat graag!”
Voor meer informatie:
Pim van Adrichem
HortiTech
[email protected]
www.horti-tech.com
Sebastiaan Hijstek
Horti XS
[email protected]
www.hortixs.com
Michiel van Spronsen
Glascom
[email protected]
www.glascomtuinbouw.nl