Tholen - Een beetje teler of tuinbouwkenner hoef je niet te overtuigen van het belang van CO2. Voor hen is het niets 'vies', zoals soms in de publieke of politieke opinie soms het geval lijkt, maar iets nuttigs. Drie gespecialiseerde sprekers tijdens de Meet & Greet Energie van Greenport West-Holland afgelopen dinsdag wezen daar nog maar eens op. Eén van hen was Dennis Medema, Themaspecialist Energie bij Glastuinbouw Nederland. Hij nam in grote lijnen de huidige stand van zaken door wat betreft de toekomstige beschikbaarheid van CO2.
Dennis liet aan de hand van een ingekleurde kaart met diverse vakken zien waar de toekomstige CO2-vraag zit als de sector klimaatneutraal is. Landelijk is die vraag circa 2,5 megaton, met veruit de meeste vraag in een groot deel van Zuid- en een stukje van Noord-Holland. Daar alleen al is 1,4 Mton CO2-vraag.
Een belangrijke CO2-leverancier in dit gebied is OCAP, dat CO2 via een pijpleiding bij telers brengt. Momenteel is de levering 0,6 Mton. Een hele simpele rekensom leert dus, zo gaf Dennis aan, dat 'er nogal wat nodig is om te verdubbelen.'
Zuinig telen
De grootste CO2-vraag uit de glastuinbouw is zomers. Daar is daarom ook de meeste winst te boeken als het gaat over zuinig omgaan met CO2. In onderzoeken in het innovatieprogramma Kas als Energiebron is hier veel aandacht voor. Door met luchtbevochtiging en een hogere temperatuur te werken in lijn met de theorie van Het Nieuwe Telen kunnen de ramen gesloten blijven en ontsnapt er dus minder kostbare CO2 en is dus minder aanvoer nodig.
Behoefte aan extra bronnen
Toch blijft het een gegeven dat er een grote vraag is, die niet zomaar even ingevuld kan worden. De behoefte aan extra CO2-bronnen is groot én het liefst krijgt de tuinbouw er ook meerdere bronnen bij, om leveringsproblemen als één van de bronnen stil ligt, te voorkomen. Leveringsproblemen komen vrijwel elke zomer voor als fabrieken in onderhoud zijn, maar ook dit najaar deed het probleem zich nog voor.
Als potentiële grote bron van CO2 wees Dennis op afvalverbrandings-installaties. Die zijn goed voor een jaaruitstoot van CO2 van zo'n 8 Mton. Circa 2/3 van die CO2 is bovendien 'groen', dat wil zeggen afkomstig uit biogene bronnen in plaats van fossiele bronnen. Zaak is het dat die CO2 vaker afgevangen gaat worden en daarmee beschikbaar gemaakt kan worden voor gebruikers, van telers tot frisdrankproducenten die graag bubbeltjes in hun drankje willen. Afvalverbrander AVR doet het al in Duiven en heeft plannen in Rozenburg, dichtbij de glastuinbouw, Twence kondigde onlangs nog flinke opschaling aan in Hengelo en Dennis weet dat er 'nog enkele andere partijen naar kijken'.
Afvang?
Over afvang gesproken, moet dat altijd uit grootschalige afvalverbranding zijn? Nee, zeker niet, zo gaf Dennis aan. Telers kunnen ook zelf CO2 afvangen, bijvoorbeeld uit houtstook. Enkele telers in Sirjansland doen dit al, maar meer telers hebben plannen. In de nieuwste SDE++-regeling zijn er 'flink wat aanvragen' voor afvang van CO2 uit houtstook gedaan. "De meeste CO2 zal de komende jaren moeten komen vanuit afvalenergiebedrijven, maar ook voor houtstook zijn er concrete plannen en daarnaast zijn er wat projecten in ontwikkeling voor CO2 uit de opwekking van biogas, via uitvergisting, naar groen gas."
CO2-opslagbollen bij een biomassaproject van telers in Sirjansland
Ook afvang uit de lucht kan een optie zijn. Momenteel loopt een onderzoek onder leiding door TNO in opdracht van Kas als Energiebron naar de techniek. Eind dit jaar moet het project af zijn. Dan moet er een overzicht zijn van wat de haalbaarheid is en wat er zou moeten gebeuren. Daarna wil men toewerken naar een pilot, zo weet Dennis, die ook een struikelblok aanstipte: kosten. De techniek is (nu) nog (te) duur. "Maar in de verdere toekomst en met stijgende energiekosten kan het een interessante optie worden."
Subsidie
Om die kosten bij innovatie te drukken spelen subsidies een rol. Bij het introduceren van nieuwe technieken en nieuwe bronnen komt eigenlijk altijd een zogenaamde 'onrendabele top' kijken. Met bijvoorbeeld SDE++-subsidie kan dat geregeld worden. Ook hier komt echter ook een 'probleem', dan wel een beperking om de hoek kijken. De SDE++-pot in de aanvraagronde 2021 is ver overvraagd. Er zijn veel meer aanvragen en er is veel meer subsidie aangevraagd dan dat er geld in de pot zit.
Opslag
Waar de overheid aan de ene kant met subsidie ontwikkelingen stimuleert, lijken aan de andere kant regels CO2-levering aan de glastuinbouw juist dwars te gaan zitten. Om meerdere redenen is opslag van CO2 momenteel gunstiger voor grote industriebedrijven. Ook sturen regels richting Carbon Capture and Storage (CCS), waarvoor grote projecten in de zeebodem op handen zijn.
Eén van die oorzaken waardoor opslag aantrekkelijk is, zijn hoog oplopende EU-ETS-emissierechten. Hoe hoger die worden, hoe 'financieel gunstiger' het is om CO2 op te slaan versus het leveren aan de glastuinbouw. Daar is de teler bovendien ook (nog) niet bereid om de hoge prijs die er aan CO2 hangt (75-135 euro per ton, afhankelijk van welke heffing(en) erop zitten) ook te betalen, want is die prijs ook weer door te rekenen? Daarom is de zoektocht naar nieuwe bronnen juist gericht op biogene CO2 waar geen EU-ETS en CO2-heffing op van toepassing is.
Pilot toedeling
Om na een verhaal vol mitsen en maren zo goed mogelijk positief af te sluiten is er dit najaar ook nieuws geweest over een innovatiepilot met CO2-toedeling. Daarin is het idee om CO2 op te slaan, zowel uit fossiele als biogene bronnen.
Bij de toedeling wordt onderscheid gemaakt tussen biogene CO2 en fossiele CO2. Een onderscheid dat er ook nu al in de praktijk. Biogene CO2 telt volgens de Europese ETS-uitstootregels níet als uitstoot en die tweede wél. Voor biogene CO2-uitstoot niet hoeft te worden betaald in het emissiehandelssysteem ETS en de nationale CO2-heffing. Door CO2-toedeling kan meer biogene CO2 nuttig gebruikt worden en kan er beter ingespeeld kan worden op de seizoensgebonden vraag van de glastuinbouw.
Een administratief systeem is bedacht, maar technisch en juridisch zijn er, we ontkomen er niet aan, onzekerheden. Daarover komt mogelijk komend voorjaar meer duidelijkheid. Ondertussen hoopt Glastuinbouw Nederland dat de CO2-toedeling, naast CO2 per buis, ook voor vloeibare CO2 kan gaan gelden. Dat moet nog nader bekeken worden, weet Dennis, terwijl veel telers ook gebruik maken van vloeibare CO2, geleverd per vrachtwagen. De termijn waarop eventueel ook vloeibare CO2 in de toedeling mee gaat doen is nog onduidelijk.