Tholen - In het najaar kleuren de kassen bij sommige komkommertelers langzaam rood. Eigenlijk net zoals de bladeren aan de bomen in de herfst. Het is te danken aan de teelt van herfsttomaten, waarvoor telers aan het eind van de zomer hun komkommergewas inruilen voor tomatenplanten.
Ook een enkele tomatenteler kiest voor deze traditionele teelt die al lang bestaat, maar waarover je maar weinig hoort, in ieder geval buiten de sector. Binnen het wereldje is dat dit jaar wel anders. Problemen met hardnekkige plantenvirussen hebben telers aan het denken gezet. De herfsttomaat is hierdoor weer wat meer in beeld gekomen. Al heeft dat nog niet direct geresulteerd in een enorme toename van het aantal herfsttelers.
Herfsttomaten bij 't Bleekerven
Spreiding
En dat is maar goed ook, volgens komkommer- en herfsttomatenteler Peter Aarts van Groentekwekerij ’t Bleekerven uit het Noord-Brabantse Heusden. Peter Aarts begon in 1996 met het telen van herfsttomaten. Tegenwoordig doet Peter dat nog steeds, inmiddels samen met zijn zoon, op 11 hectare. “Ik hoop dat iedereen zijn eigen plan blijft volgen, dan houden we spreiding.” Voor Peter en zijn zoon bestaat dat plan uit twee rondes komkommer en één ronde herfsttomaat.
In totaal is het areaal herfsttomaat om en nabij de honderd hectare, in Nederland en in België, zo schat Peter Custers van veredelingsbedrijf De Ruiter Seeds. Het areaal is redelijk stabiel. “Het gaat altijd wel een beetje op en neer. Dit jaar is er wel iets bijgekomen, maar niet veel. Wij hadden nog wel wat meer verwacht vanwege de virusproblematiek, maar de keuze voor een herfstteelt maken telers al in de winter. Op het laatste momenten alsnog voor een herfstteelt kiezen en daarmee anticiperen op de ontwikkelingen gedurende het seizoen kan eigenlijk niet zonder concessies te doen aan je lopende teelt. Daarom zie je volgens mij geen grote verschuivingen.”
Extra actueel
Van oorsprong is de keuze voor het telen van herfsttomaten er altijd mede een voor spreiding geweest, zowel van productie als van teeltrisico’s. Telers kozen er al in de jaren zestig, zeventig en tachtig voor om in een periode waarin de traditionele tomatenteelt op zijn einde liep met nieuwe tomaten op de markt te komen.
“Dat was destijds financieel erg aantrekkelijk,” herinnert Peter Aarts zich. “Nu is dat allang niet meer zo.” Ook het aspect van risicospreiding met een teeltwissel speelt van oudsher al mee. Toen in vroegere jaren telers nog in de vollegrond teelden, werd ook al voor de herfstteelt van tomaten gekozen.
Tegenwoordig is zo’n teeltwissel weer extra actueel vanwege problemen met plantenvirussen in zowel de tomaten- als komkommerteelt. Peter Aarts kan zich voorstellen dat die virusdruk een reden voor collega-telers is om voor het telen van herfsttomaten te kiezen. “Het toepassen van een vruchtwisseling is nooit verkeerd.”
Ook andere praktische voordelen spelen mee. “Qua arbeid helpt het ons ook. Je kunt mensen langer werk bieden en ze hiermee binden. Bovendien ligt je kas tussen de komkommerteelten in de winter minder lang leeg. Ook dat helpt. Als je een lange teeltwisseling hebt, is de neiging om als teler snel opnieuw te planten groter. Wij starten hier juist wat later met een nieuwe komkommerteelt, telen daardoor makkelijker met het licht mee en houden een ander wisselschema aan dan andere komkommertelers. Op die manier profiteren we soms ook van een iets betere prijsvorming voor de komkommers als veel andere telers wisselen.”
Kilo’s
De meeste telers van herfsttomaten zijn komkommertelers. Het een regionale aangelegenheid, met vooral veel telers in het zuiden van Nederland, in Noord-Brabant en Limburg, en ook in België. Het is hier dat de komkommerteelt vaak net iets later start in het nieuwe jaar, waardoor ook een herfstteelt tomaat aan het eind van het seizoen beter past.
Zodra de planten in september in de kas staan, is het zaak snel trossen aan te leggen. Peter: “Dat zijn altijd 4 of 5 trossen per plant, afhankelijk van de plantdatum. Daar kun je goed vanop aan. Zodra het donkerder wordt, moeten die trossen eraan zitten en dan is het daarna vooral zaak om zonder te belichten en extra stoken de vruchten te laten dikken en rijpen zodat je richting eind november, begin december kunt oogsten. Dat luistert vervolgens niet zo heel erg nauw. De trossen zijn dan immers al aangelegd.”
Vanwege het belang van die kilo’s kiezen veel herfsttelers ervoor om grove trostomaten te telen, weet Peter Custers van De Ruiter Seeds. Bij ’t Bleekerven is dit ook het geval. De Ruiter heeft voor herfstteelten grove trostomaat het ras Speedella in haar assortiment. Toch zijn er ook uitzonderingen. Peter Custers: “Sommige telers kiezen ook wel voor middel tros of een specialty, dan vaak in combinatie met een belichte tomatenteelt. Op die manier houden die laatsten hun aanbod jaarrond zo vlak mogelijk. Dat is belangrijk voor afnemers.”
Jonge teelt
Die afnemers zijn over het algemeen dezelfde als die voor tomaten uit de traditionele of belichte teelt, al zijn er ook klanten die speciaal voor herfsttomaten kiezen. Peter Custers: “Ik weet dat het zeker op de Belgische veiling meespeelt dat het een lokaal product is in een periode waarin er ook veel importaanbod is.”
Dat laatste onderschrijft Maarten Verhagen van coöperatie BelOrta. Bij de veiling worden herfsttomaten niet apart vermarkt, maar wel krijgen ze het predicaat ‘jonge teelt’. Dat betekent dat het om nieuwe producties gaat. “Bij ons kopen er een aantal klanten echt speciaal herfsttomaten. Het is een mooi, fris product en bovendien is het een lokaal product. Daar wordt door deze klanten belang aan gehecht.”
Teler Peter ziet dat doorgaans ook terug in de prijs die hij voor zijn tomaten krijgt. “Dat is vaak net iets meer dan het andere aanbod. Niet omdat die tomaten slechter zijn, maar wij kunnen in onze tijd van het jaar vaak net iets meer homogeniteit en grofheid bieden.”
Ook aan klanten in buurlanden Duitsland, Frankrijk en Nederland, de België omringende landen. Maarten: “Ook in deze markten weten klanten meerwaarde te halen uit dit product, vanwege het logistieke voordeel. Ermee naar Spanje rijden, dat gebeurt niet.”
Consumenten die specifiek herfsttomaten willen kopen, zullen erg goed hun best moeten doen. De leek zal geen verschil zien met tomaten uit bijvoorbeeld een belichte teelt. Het is ook mede de reden dat men er op BelOrta niet voor kiest om voor herfsttomaten een apart blok te maken.
Lokaal
Teler Peter weet dat de telers dat wel zouden willen, al snappen zij volgens hem ook dat te veel verschillende segmenten op de klok de verkoop niet zullen helpen. Maarten: “De herfstteelt is relatief kort, dus is het moeilijk daarvoor handel te zoeken. Je wilt hen namelijk nadien niet in de kou laten staan. Door zowel de herfstteelt als de belichte teelt samen aan te bieden vullen beide segmenten elkaar aan. In het begin van het herfsttomatenseizoen is er nog weinig belichte teelt, terwijl uiteindelijk aan het eind de belichte teelt weer het wegvallen van de herfstteelt opvangt.”
Tegenwoordig is er, zo bezien, overigens vrijwel altijd wel ‘jonge teelt’ op de markt. Maarten beaamt dat: “Tomatentelers zijn hun producties steeds meer gaan spreiden. Al helemaal nu tomatentelers zich vanwege het Tomato brown rugose fruit virus soms genoodzaakt zien om vroeger of later dan gebruikelijk met tomaten op de markt te komen. Je kunt je daarom afvragen of het predicaat ‘jonge teelt’ nog een lang leven beschoren is. Daarom denk ik dat het geen kwaad zou kunnen om vooral ook het aspect lokaal product bij herfsttomaten te blijven benadrukken. Dat blijft een sterk punt in de concurrentie met importproduct.”
Dit artikel verscheen eerder in editie 9, 35e jaargang van Primeur. Zie hiervoor www.agfprimeur.nl.
Voor meer informatie:
[email protected]
[email protected]
[email protected]