Tholen - Wanneer Ajax en Feyenoord voetballen, is er traditioneel politie aanwezig. “In de regel doen ze niks, ze zijn passief aanwezig, soms buiten beeld. Als het verkeerd gaat, grijpen ze in. Zo werken ook ‘politiefilters’ in het water,” vertelt Stefan Bakker van Netafim Netherlands. De politiefilters zijn dus aanwezig in het watersysteem, maar grijpen doorgaans niet in, alleen in noodgevallen.
Schermfiltratie
De politiefilters spelen met name een rol in schermfiltratie. Een politiefilter is een schermfilter op een special manier toegepast. “Bijvoorbeeld als tweede filter achter een automatisch filter, of in een kraanset of kraanvak. Zo’n kraansetfilter is grover dan de hoofdfiltratie – 200 of 130 micron, tegenover 100 micron voor de hoofdfiltratie, dus één of twee stappen grover.”
Normaalgesproken vervuilt zo’n filter dus niet, omdat ervoor al fijner is gefilterd. “Maar stel nou dat er een uitbreiding of reparatie is geweest van bijvoorbeeld de hoofdleiding.” De leiding moet dan opgegraven worden, waardoor er wat bagger of zand in terecht kan zijn gekomen. “Stel je voor dat er een koffiebekertje aan zand in het irrigatiesysteem terechtkomt, wegens een gebrek aan kraanvakfilters – dan kunnen duizenden druppelaars verstopt raken, en dat zand krijg je ook niet meer weg.” Heb je de genoemde kraanvakfilters wel, dan gaat er een (flow)alarm af en kan het probleem meteen aangepakt worden.
Zand in de motor
Om beter te begrijpen hoe dit precies in z’n werk gaat, geeft Stefan een kort lesje in filtratie. “De waterfiltratie begint met de meest krachtige stap in het proces, het waterbassin. Dat is het krachtigste filter, want daar vindt bezinking plaats. Je hebt in water namelijk drie vervuilers – het drijft (plastic zakjes of eendenveren), het zweeft (de kleinste groep), of het zinkt. De grootste groep zinkt naar de bodem en wordt in het bassin dus al weggefilterd.”
Stap twee is het centrale filter, in de watergeefunit. Als er tussen die tweede stap en het schermfilter (of politiefilter) iets kapotgaat of er wordt een stuk hoofdleiding aangelegd, kan er zoals gezegd zand in het systeem terechtkomen. “Er is bijvoorbeeld een stuk hoofdleiding neergelegd, de werkers stoppen aan het eind van de dag en hebben geen eindkapje op de buis gezet. ’s Nachts gaat het regenen, en het regenwater stroomt die open buis in, en dat kan heel ver die buis in stromen, veel verder dan je arm lang is. Zijn de werkzaamheden klaar en is de leiding niet goed doorgespoeld, dan komt de vervuiling vanzelf in het emissiepunt als je weer water gaat geven.”
Prehistorisch
De enige oplossing is dan vervangen van de druppelaars. Want, zo zegt Stefan, zand is 'prehistorisch', dat krijg je er niet uit met chloor of andere middelen. “Dat is schrijnend, want een teler met 8 hectare heeft zo tienduizenden druppelaars staan. kwekerij heeft tegenwoordig gemakkelijk meer dan 100.000 druppelaars of duizenden sproeiers. Het is onbegonnen werk om dat uit te zoeken, want sommige druppelaars of sproeiers zijn helemaal verstopt, en andere maar een beetje, en je krijgt het er niet uit.”
Vervangen duurt echter te lang. “Dat is niet binnen een paar uur geregeld, dus dat betekent dat je gewas kapotgaat. Zeker als het bij de aanleg mis is gegaan, betekent dat dat je net een nieuw gewas hebt. Alles erop en eraan, misschien wel meer dan 100.000 druppelaars aangelegd, en dan werkt het niet. Met de zon erbij is het dan in een paar uur bekeken voor dat nieuwe gewas.”
Derde filter
Wil je dat soort doemscenario’s voor zijn, dan zal je dus voor een derde filter, het zogenoemde politiefilter, moeten gaan. “Dat kost ook geld, maar vergeleken met de herstelkosten en gevolgschade als er een probleem met verstopte druppelaars ontstaat, is dat peanuts.”
Het hebben van zo’n derde filter is niet verplicht. Het merendeel van de telers in Nederland heeft wel zo’n filter, maar dan nog gaat het weleens mis in de praktijk. “Als zo’n filter op een gegeven moment verstopt raakt, omdat ie z’n werk goed doet, vinden mensen dat vervelend. Ze vragen dan aan ons of ze het filter eruit mogen halen. Dat is alsof je het vervelend vindt om een autogordel om te moeten doen, dus bel je de politie met de vraag of je dan maar zonder gordel mag rijden. Ik snap ook dat het vervelend is om die derde filters af en toe schoon te moeten maken, maar dat valt in het niet bij de problemen die kunnen ontstaan als er geen kraanvakfilters in een installatie zitten.”
Zo’n politiefilter kan ook worden ingezet achter een automatisch filter, zoals een zandfilter. “Dat is een grote ketel, gevuld met zand. Water wordt door dat zand heen geperst om zo de vuildeeltjes eruit te krijgen. Dat is een mooi filtratieproces dat goede kwaliteit water oplevert. Maar onderin ligt een plaat met filterdoppen, en het kan weleens voorkomen dat er zo’n dop losschiet. Het zand komt dan in het systeem terecht, en met een schermfilter voorkom je dus dat het je druppelaars bereikt.”
Flowbewaking
Een extra filter is dus een soort verzekeringspremie. Krijgt de teler dan ook een seintje als zo’n filter volloopt, zodat hij weet dat er iets aan de hand is? “Ja en nee. De filters zelf zijn niet gealarmeerd, maar je ziet dat de boel gewoon volloopt en je het water er niet meer doorheen krijgt. En dat aspect is wel bewaakt – in een watergeefsysteem zit eigenlijk standaard een flowbewaking, in elk geval in teelten die gewend zijn op hoog niveau in een kas te telen.”
Met name in de zachtfruitteelt ziet Stefan een transitie plaatsvinden. Die telers gaan vaak van de vollegrond naar plastic om uiteindelijk in een glazen kas terecht te komen. Omdat in de buitenberegening de flowbewaking niet gebruikelijk is, ontbreekt het die zachtfruittelers daar nog weleens aan.
“De grote merken klimaatcomputers hebben die functie echter wel. Alleen bij de eenvoudige watergeefsystemen, die van buiten naar binnen worden meegenomen, mist vaak de flowbewaking. Mensen moeten daar nog ontdekken, het zijn vaak echte pioniers. In het Westland zijn we gewend dat telers elkaar alles vertellen, maar dat is niet overal, in elke branche, het geval. Als de kennis op het gebied van watergeefsystemen meer gedeeld zou worden, zou dat heel mooi zijn.”
Foto's: Stefan heeft zijn handen vol met 'politiefilters'.
Voor meer informatie: 
Stefan Bakker
Netafim
+31 (0)174 525446
+31 (0)6 13237160
[email protected]
www.netafim.nl