De teelt van tomaten onder belichting heeft in Noordwest-Europa de laatste jaren grote vormen aangenomen. In Nederland is al meer dan 60% van het areaal ’s winters belicht.
Schaalvergroting bij deze belichte telers heeft tot gevolg dat er spreiding van productie moet zijn, waardoor de plantdata ook gespreid raken. Voor plantenkwekers van tomaten geeft dit meer volstand in de zomer.
Mooie opvulling van de kas, zullen velen denken, maar het opkweken van tomatenplanten opkweken in de zomer is een specialistisch en moeilijk vak. De grootste veroorzakers van problemen zijn te hoge nachttemperaturen (> 16°C) en hoge stralingswaarden ( > 750 Watt) tijdens de zomerse dagen, zo deelt Hans van Herk van Propagation Solutions.
Hij geeft speciaal voor opkweekbedrijven (inter)nationaal teeltadvies en noemt de toenemende volstand in de zomer een positieve ontwikkeling waarbij echter ook (nieuwe) uitdagingen komen kijken. Hieronder licht Hans deze toe en doorloopt hij het opkweekproces.
Enkelingen in Nederland
In Nederland wordt het zeer specialistische vak van opkweken voor belichte tomatenteelten slechts door een beperkt aantal specialisten gedaan. Zij pakten hun voorsprong jaren geleden toen er nog planten met 2-3 bloeiende trossen geleverd werden, én een aantal van hun klanten sterk groeiden qua belichte teelten. Dat stuk specialisatie hebben ze niet meer losgelaten.
De stijgende prijzen die er al jaren vanaf half oktober - begin november zijn, hebben de populariteit van vroeg belicht telen vergroot. Hierdoor wordt er relatief veel geplant vanaf half augustus wat toch weer voor een piek in bezetting, arbeid en nog meer zaken geeft voor plantenkwekers.
Van zaaien tot enten
Hans gaat na zijn algemene inleiding direct de diepte in. Zomers opkweken oké, maar wordt het geënt – getopt op de lobben of een geënt-getopte plant op het 2e of 3e blad? Een herkenbare vraag. En dan volgt een herkenbare situatie. Want, als de opkweek dan prima gepland is, blijkt het dagenlang 30°C te zijn of te worden, zelfs in ’t Westland. Wat te doen, want de planten groeien supersnel?
Een sterk onderschat item voor de groei van planten is afstand oftewel hoeveel planten zet je per vierkante meter. Het uit elkaar zetten van planten is enorm belangrijk en het mooie is dat een klein stukje al voldoende is. Zelfs dagen met ruim 3.000 Joule in Australië of Griekenland hebben minder invloed dan het te dicht op elkaar zetten van jonge planten. Een hoge dichtheid geeft een vochtig micro-klimaat wat sterker is dan de straling. Gevolgen hiervan zijn gerekte planten, te dun en lastig om te enten en matig qua trosaanleg en trosopvolging.
Afstand betekent voor een plant meer verdamping, meer focus op wortels en als resultaat compactere groei. Dat wil een teler ook. Einddoel voor een belichte teelt is in principe een gezonde, compacte en bijna bloeiende plant. Elke vorm van strekking is dus ongewenst, benadrukt Hans. Dat begint al erg vroeg. Planten worden geselecteerd na 7-8 dagen, zowel bij onderstammen als cultuurrassen. Voor deze acties moeten uiteraard de ruimte, de machines en een goede timing aanwezig zijn. Specialistische kennis en ervaring zijn zeker een pre hier, is de ervaring van Hans.
Links: Sterke, entbare onderstam. Rechts: Tomaten op jonge leeftijd op afstand gezet.
Lastige omstandigheden in de zomer voor getopte planten
Het planttype wat het meest gebruikt wordt in Noordwest-Europa is een getopte plant op 2 of 3 echte bladeren. Hierdoor ontstaat een plant met 2 koppen of 3 koppen. De kenmerken van een warme zomer, hoge stralingsintensiteit (> 750 Watt) en hoge nachttemperaturen (> 16°C), zijn ongunstig voor de planten.
De warme nachten laten de planten strekken en ze worden zwakker. De hoge straling geeft een explosie aan assimilaten, de planten kunnen hiervoor niet weglopen en nemen alles op. Het beeld wat dan ontstaat zijn bladeren die sterk gekruld zijn, zeer donkergroen van kleur en veel paars op de stengel.
Scheut met een overschot aan assimilaten
In de 1e week na het toppen is het risico hierop erg groot, de kans op koploosheid na de 1e tros is dan ook erg groot. De 1e tros is namelijk al 3-4 dagen na het toppen aangelegd. Maar dit wordt uiteindelijk pas zichtbaar aan het einde van de opkweek, een gemiste kans dus…
Foto rechts: koploosheid na de 1e tros, klik hier voor vergroting
Oplossingen om de hoeveelheid licht & de pieken in straling te verminderen zijn onder andere:
- Belichting sterk terugschakelen in uren en snel weg laten vallen op straling (> 200 Watt);
- schermen gedurende de stralingspiek tussen 10.30 en 15.00;
- en zonwerende / diffuse producten op het kasdek gebruiken.
Generatief sturen
Toch moeten de planten generatief gestuurd worden omdat anders na het toppen de aanleg van de 2e tros wordt uitgesteld en er 4-5-6 bladeren tussen tros 1 (na 6 bladeren) en tros 2 ontstaan. Hiervoor is afstand tussen de blokken essentieel, een stevige Dif in temperatuur is zeker goed maar alleen onvoldoende. Het vegetatieve microklimaat wat door het vocht uit de blokken wordt gemaakt is daar verantwoordelijk voor. Rassen met een vruchtgewicht > 125 gram zijn hier nog gevoeliger voor.
Generatief sturen voorkomt dat de planten strekken, iets wat als zeer negatief wordt ervaren door de telers. Strekking van de stengels is nooit meer terug te draaien. De plantenkweker bereikt een generatieve sturing door kort na het verspenen van de geënte planten de planten al uit elkaar te zetten. Dit kan al prima met enkele centimeters tussen de blokken. Er komt meer luchtbeweging rondom de planten, het microklimaat rondom de planten wordt droger en de planten moeten harder werken. Dit alles houdt ze compact en generatief wat exact de bedoeling is.
Getopte tomaten op een kleine afstand in zomers Griekenland
Een week na het toppen is het risico van koploosheid voorbij, de 2e tros is inmiddels aangelegd. De planten moeten dan naar eind afstand zoals bijvoorbeeld 6-7 planten / m² voor 2-pitters al is het uiteraard ook mogelijk dit in 2 stappen te doen. Wederom moet er geschakeld worden. De temperatuur moet een grotere Dif krijgen, belichtingsuren moeten opgevoerd worden en het aantal schermuren tegen de zon moet ook omlaag. De planten moeten hard werken maar ook dat houdt ze weer compact en generatief. Het uiteindelijk doel, compact, veel energie en bijna bloeiend, komt dan in zicht met nog ca 2 weken te gaan voor levering.
Sterke, generatieve plant die bijna bloeit met de 2e tros op 3 bladeren.
Al met al is het opkweken van de tomatenplanten voor de belichte teelten, terwijl het hartje zomer is, een zéér specialistische taak, zo laat Hans hierboven in woord en beeld zien. Het aantal knoppen waaraan gedraaid moet worden is groot. Het maakt dat ervaring en kennis hard nodig zijn om de opkweek van tomatenplanten hartje zomer tot een goed einde te brengen. En daar is Hans, die wereldwijd opkweekbedrijven bij staat, de komende tijd dan ook volop mee bezig.
Voor meer informatie:
Hans van Herk
Propagation Solutions
hans@propagationsolutions.nl
+31 (0)6 20 91 81 00