Tholen - In navolging van een tweedelige tv-serie over misstanden in o.a. de tomatenteelt in Zuid-Europa ging de Keuringsdienst van Waarde gisteravond op zoek naar misstanden in Nederland. Er werd een bezoek gebracht aan een tomatenteler, uitzendbureaus, vakbond FNV en rondgebeld onder verontwaardigde Nederlandse consumenten, supermarkten en anonieme ooggetuigen. De conclusie? Na een rondje wijzen, wijst iedereen vooral naar de uitzendbureaus.
Teler Ruud Dukker stelde zijn kas open voor de Keuringsdienst
Ontzorgen
In de uitzending kwam onder meer tomatenteler Ruud Dukker van Bryte aan het woord. Bij hem in de kas werken overwegend buitenlandse arbeidsmigranten uit o.a. Polen en Roemenië. De teler werkt, zoals dat tegenwoordig gaat, met een uitzendbureau, welke de telers op dit vlak ontzorgen.
Dat ontzorgen doen uitzendbureaus overigens niet alleen in de glastuinbouw, al komt de kas wel vaak voorbij als het over misstanden met arbeid gaat. Bovendien wordt vaak een teler, zoals nu Ruud, tot hét gezicht van het probleem gemaakt. Maar even zo goed maken ook vleeswerkers, fruitplukkers of om het even welke tak van sport waar goedkope arbeid gevraagd wordt gebruik van uitzendbureaus. Zij nemen de ondernemer alles uit handen qua papierwerk, werving en selectie, uitbetaling en transport- en verblijf.
Arbeidsmigrant weet wel beter
Hoewel teler Ruud uit eigen omgeving geen collega's kent die 'er een potje van maken', bleek dat de tomatenplukkers in de kas bij Ruud wel weten van misstanden. Een van de plukkers somde moeiteloos problemen met o.a. huisvesting en het onterecht moeten betalen voor transport op, waarvoor zij de uitzendbureaus als (voornaamste) schuldigen aanwees.
Uitzendbureaus praten niet graag
Die uitzendbureaus wilden niet met de Keuringsdienst van Waarde praten, op één na. Tolunay Reyhan, eigenaar van uitzendbureau Reyhan uit 's-Heerenberg, durfde een kritische ondervraging wel aan.
Zelf is hij vooral actief in de vleeswerkende industrie, vertelde hij. Kwetsbaar vond hij de buitenlandse arbeiders, in tegenstelling tot de Keuringsdienst die wees op een (te) grote afhankelijkheid van het uitzendbureau, niet, maar daarentegen juist 'vrij', omdat ze 'kunnen gaan en staan waar ze willen.'
Onder aan de streep
De arbeidsmigranten zelf zien dat toch anders, zo bleek uit zowel anonieme als live getuigenissen in de uitzending. Officieel mag er dan netjes marktconform en volgens de wet loon uitgekeerd worden, na aftrek van o.a. huisvestings- en transportkosten blijft daar soms maar de helft van over. "Mijn vakantiegeld moet ik pinnen en contant inleveren bij het uitzendbureau", aldus een verontwaardigde maar ook machteloze arbeidsmigrant.
De beheerder van een verblijflocatie voor flexwerkers in Moerdijk kon/wilde niet echt antwoorden op de vraag of arbeidsmigranten blij zijn in Nederland
Repeterend verhaal
Vakbond FNV spreekt van uitbuiting, vanwege het opzoeken of zelfs overschrijden van de wettelijke grenzen.
Stilaan is die conclusie een repeterende verhaal, telkens weer voor het voetlicht gebracht in de media, zoals ook hier. Die media-aandacht, zoals gisteren op televisie en nu ook hier, kan zeker frustrerend zijn voor de tomatentelers, uitzendbureaus of vleesverwerkers die alles wel netjes doen.
Anderzijds, zaken voor het voetlicht (blijven) brengen is ook de rol van de media. Zonder aandacht voor misstanden verandert er immers ook niets.
Systeemfout
De misstanden zijn het gevolg van een systeemfout én van een wereldeconomie waarin de prijs van een product, en dus de kosten, altijd onder druk staan. Dat mag ondertussen wel geconcludeerd worden.
Zo'n systeem doorbreken, ga er maar aanstaan. Toch kun je, hoe cru ook, misschien wel stellen dat we 'blij' moeten zijn dat de uitbuiting ook hier in Nederland plaatsvind. Dicht bij huis zijn misschien makkelijker dingen te veranderen dan ver weg, zo zou je kunnen denken. Al komt dan ook direct weer de wereldhandel om de hoek kijken, waarin in Zuid-Europa bijvoorbeeld de Italiaanse landbouwmaffia 'stinkende' goedkope tomaten uit blik uit blijft spuwen, die dan toch weer uit het schap gepakt worden, ook in Nederland.
Een échte verandering zal daarom toch langer op zich laten wachten dan een nieuw, repeterend verhaal.