Waar het Tomato brown rugose fruit virus (ToBRFV) wordt aangetroffen, worden kassen geruimd. Maar daarmee is de kous niet af, want hoe krijg je het virus uit substraatmatten? Daar wordt volop onderzoek naar gedaan, want er is nog te weinig over bekend.
Bij twijfel wordt ToBRFV-teeltafval nu verbrand, maar mogelijk is ook stomen en/of behandeling met heet water het virus 'inactiveren'. Sowieso is natte verhitting effectiever dan droge verhitting.
De verwachting is dat ToBRFV vergelijkbaar hittetolerant zal zijn als andere tobamovirussen, zo deelt de NVWA in een document over inactivatie van ToBRFV door hittebehandeling. Ook bij afvalverwerkers gaan ze daar (voorlopig bij gebrek aan meer kennis) vanuit en kiest men bij twijfel voor verbranding.
Kennis over aanverwante virussen
Over de verwante virussen tabaksmozaïekvirus (TMV) en tomatenmozaïekvirus (ToMV) is relatief veel gepubliceerd. Onderzoekers hebben het internet afgestruind op zoek naar informatie.
Rapporten/publicaties over ontsmetten van zaden middels droge verhitting zijn niet meegenomen. Onzeker is namelijk of virusconcentraties in/op zaden vergelijkbaar zijn met die in/op andere materialen zoals wortels in substraatmatten (die hoge virusconcentraties kunnen bevatten) en of resultaten met zaden geëxtrapoleerd kunnen worden naar andere materialen.
De zoektocht leverde volgens de NVWA twee relevante rapporten op en drie relevante publicaties (zie het NVWA-document). Duur en temperatuur voor inactivatie van het virus verschillen per methode (behandeling in heet water, met calciumoxide, stomen of droge verhitting) en ook behandeling van verschillende stoffen/materialen zijn niet zomaar kort samen te vatten.
Verschil tussen droog en vochtig materiaal
De benodigde temperatuur en tijd die nodig is voor eliminatie van ToBRFV zal afhankelijk zijn van de virusconcentratie en de beschikbaarheid van water. Over het algemeen zijn onder droge omstandigheden hogere temperaturen en/of langere behandelingsperioden nodig om pathogenen te inactiveren dan onder vochtige omstandigheden, concludeert de NVWA in een discussiepassage.
De hogere effectiviteit van natte verhitting geldt ook voor tobamovirussen en onderzoek laat zien dat droge verhitting bij 100°C gedurende 20 minuten onvoldoende is voor inactivatie. Er zijn geen experimentele gegevens gevonden met TMV, ToMV of ToBRFV waarbij inactivatie door verhitting werd verkregen met droge verhitting (publicaties over zaadbehandeling zijn niet meegenomen om redenen zoals eerder genoemd).
Verhitting is het meest effectief bij waterige suspensies van virusdeeltjes. Onderzoeksresultaten met ToBRFV van Fera (2020) geven aan dat ToBRFV binnen 5 min kan worden geïnactiveerd in water van 90°C. Dit was een experiment waarbij besmette kistjes werden gedompeld in een waterbad van 90°C en mogelijk is daarbij een deel van de virusdeeltjes afgespoeld. Ook daarom valt niet uit te sluiten dat bij (zeer) hoge virusconcentraties niet alle virusdeeltjes worden geïnactiveerd binnen 5 min.
In onderzoek van (Broadbent et al., 1965) met besmet plantensap werd in één experiment met TMV al na 5 min bij 85° en 88°C geen infectieus virus meer aangetoond, terwijl in een ander experiment na 10 min nog steeds infectieus virus kon worden aangetoond bij beide temperaturen. Zaitlin (2000) geeft zelfs aan dat 90°C – 10 min onvoldoende is voor volledige inactivatie van TMV in plantensap.
Verschillen in virusconcentratie en temperatuurtolerantie virusstammen
De meest voor de hand liggende verklaring voor verschillen tussen experimenten binnen dezelfde studie en verschillen tussen studies zijn verschillen in virusconcentraties. Daarnaast zouden verschillen tussen studies mogelijk ook kunnen komen door eventuele verschillen in temperatuurtolerantie tussen virusstammen binnen een soort.
Stomen
Voor inactivatie van ToBRFV in plantendelen en substraat met hete vochtige lucht (stomen) zijn waarschijnlijk hogere temperaturen of langere behandelingstijden nodig. Onderzoek heeft aangetoond dat de minimaal benodigde temperatuur – behandelingsduur afhankelijk is van het te behandelen materiaal (verse/afstervende wortels met hoge virusconcentraties versus oude wortels met lagere virusconcentraties).
De resultaten van het onderzoek van Broadbent et al. (1965) geven aan dat een temperatuur van ca. 90°C gedurende minimaal 20 min nodig is om alle aanwezige TMV-deeltjes te inactiveren. Ook stomen bij 100°C gedurende 5 min was effectief, maar dit betrof slechts één experiment. Runia (2000) adviseert om steenwol, waarin wortels zitten die besmet zijn met een tobamovirus, te stomen bij 100°C gedurende ten minste 10 min. Naar verwachting zal bij deze temperaturen en behandelingstijden (90°C – 20 min en 100°C – 10 min) ToBRFV worden geïnactiveerd.
Omdat er geen experimentele gegeven zijn met ToBRFV en condities in de praktijk kunnen verschillen met die in de gepubliceerde experimenten (bijvoorbeeld verschillen in virusconcentraties en temperatuurverloop voordat het materiaal op de gewenste temperatuur is gebracht) is het advies om de effectiviteit van stomen te toetsen.
In de praktijk zouden ruimtelijke verschillen kunnen optreden in temperaturen in het te behandelen materiaal. Het is daarom belangrijk de temperatuur op verschillende plaatsen te meten en in ieder geval op de plaatsen waar de laagste temperaturen worden verwacht. De vereiste temperatuur - behandelingsduur zal aantoonbaar in al het te stomen materiaal moeten worden gehaald.
Door besmette materialen, bijvoorbeeld steenwolmatten met wortels, te drogen en enkele maanden op te slaan, zullen virusconcentraties afnemen en zal de benodigde minimale temperatuur en behandelingsduur voor virusinactivatie naar verwachting afnemen zoals aangetoond voor TMV in stukjes tomatenwortels (ook dat kan experimenteel worden getoetst).
Conclusies
De NVWA trekt na de studie de volgende (voorlopige) conclusies:
- ToBRFV wordt naar verwachting geïnactiveerd in water van 90°C; de behandelingsduur voor volledige inactivatie hangt waarschijnlijk af van de concentratie aan virusdeeltjes. Experimen onderzoek is nodig om de minimale temperatuur – behandelingsduur te bepalen de nodig is v inactivatie van ToBRFV.
- Stomen bij 90°C gedurende 20 min of bij 100°C gedurende 10 min is naar verwachting voldoende om ToBRFV te inactiveren. Aanbevolen wordt om de effectiviteit van stomen experimenteel te testen en daarbij rekening te houden met het effect van virusconcentratie e het temperatuurverloop in het te ontsmetten materiaal.
- Droge verhitting is minder effectief dan natte verhitting. Er is geen indicatie gevonden van de benodigde temperatuur en behandelingsduur voor inactivatie onder droge omstandigheden.
Bron: NVWA