Tholen - “Het zijn de mooie dingen die je je van vroeger herinnert. Dat we op een zonnige dag met een schuit vol tomaten naar de veiling gingen bijvoorbeeld. Maar je vergeet dat het ook vaak genoeg regende, dat het soms koud was en dat het zwaar werk was.” Ze zijn stellig, Cees en Leo van der Lans. Niet te lang blijven hangen in nostalgische gevoelens, maar vooruitkijken.
Cees en Leo van der Lans
Altijd tomaten
De broers, de grondleggers van het bedrijf Lans, één van de grootste Nederlandse tomatenkwekerijen, begonnen in 1972 met dat vooruitkijken. Als achttien- en negentienjarigen namen ze het bedrijf over van hun vader. Toen ze 15 en 16 waren, runden ze het bedrijf al om dat pa van der Lans last had van reuma.
Gedurende al die jaren dat het bedrijf bestaat, worden er tomaten geteeld. “Net als iedereen begonnen we met de gewone ronde tomaat. Meer was er toen niet. In 1978 zijn we overgegaan op vleestomaten. Dat liep heel goed, maar na 11 jaar wilden we wat meer ‘herrie’. Toen zijn we overgegaan naar cherrytomaten.” Precies op tijd, zo bleek, omdat de Nederlandse producten begin jaren ‘90 massaal door Duitsland het predicaat ‘wasserbombe’ kregen opgeplakt.
Smaakvolle tomaten
Het markeerde de omslag in de sector. Telers schakelden om naar smaakvollere types. De trostomaat deed zijn intrede in diezelfde tijd. De broers weten nog goed dat ze bij veredelaar Enza Zaden kennismaakten met de smaakvolle cocktailtomaat. “We konden niet begrijpen dat een tomaat die groter was dan een cherrytomaat, toch minstens zo smaakvol was. De tomaat bleef bovendien goed aan de tros zitten. Toen zijn we overgegaan op trostomaten.”
Britse supermarkt Tesco was een tevreden klant. “Zo tevreden dat ze vroegen of we de tomaten jaarrond konden leveren. Hoewel er destijds al wat geëxperimenteerd werd met belichting, hebben we het eerst in Spanje geprobeerd. Dat was geen succes. We kregen te horen dat het er altijd mooi weer was, maar precies het seizoen dat wij er tomaten teelden, was het toevallig donker en koud. Dan kun je op je vingers natellen dat de oogst niet best was. We hebben nog wel wat geprobeerd met stoken, maar toen ook het tweede jaar donker was, zijn we ermee gestopt.”
Foto rechts: Leo aan het inpakken
De broers richtten hun pijlen op belichting. Samen met collega-telers doken ze in de materie en in 2001 werd aan de Burgerweg in De Lier een kas uit de grond gestampt met groeilicht erin. Dat was een goede zet. “Nu heeft 40 % van de tomatentelers belichting. Sindsdien gingen we meer naar een jaarrond teelt en wordt Nederland door Spanje als grote concurrent gezien”, zegt Leo.
Stapsgewijs uitgebreid
Terugblikkend op de vele uitbreidingen die de kwekerij heeft gekend, geven Cees en Leo toe dat ze dat als jonge tuinders niet hadden voorzien. “Toen we de oude kas van onze vader verlieten en in ’86 een nieuwe kas bouwden aan de Cubalaan, dachten we: ‘Dit is het. Hier ligt onze toekomst.' Cees bouwde er zelfs een huis. Maar na 5 jaar waren we alweer vertrokken richting 's-Gravenzande. De uitbreiding naar Maasland in 1990 was nieuw voor wat betreft de aansturing, want nu woonden we niet meer bij het bedrijf. De organisatie veranderde.”
Het was een opstapje naar de locaties die zouden volgen. In Maasland, De Lier en toen het Westland te klein werd, Rilland en Dinteloord. Sinds de samenwerking van ‘buurman’ Jan van Marrewijk in Dinteloord telt het bedrijf 74 hectare. Er is nog 40 hectare beschikbaar voor nieuwbouw. Op de planning staat dan ook om verder te groeien naar 100 hectare of meer. “Dat kan ook buitenland zijn, alleen of in samenwerking met anderen”, zegt Leo.
Warmte van de wkk
Terwijl Leo zich voornamelijk op de teelt richt, denkt Cees graag na over innovatie. Het was dan ook zijn idee om een warmte-krachtkoppeling aan te schaffen voor de kas aan de Burgerweg. “Er waren wel wat wkk neergezet bij tuinders, maar die werden door energiebedrijven weer weggehaald omdat het niet goed draaide. Toen de tuinders het heft in eigen handen namen, kon het wel. Een tuinder weet tenslotte veel beter op welke tijden de warmte en elektra ingezet moeten worden. Het vereist natuurlijk ook dat je een warmteopslag meeneemt in het ontwerp van je bedrijf.”
Foto rechts: Cees in Groenten en Fruit, 2 september 1983
Samenwerken om sector te versterken
In plaats van hun ontdekkingen voor zichzelf te houden, leggen de broers het graag voor aan collega-telers. Cees: “We houden niet graag alles voor onszelf. Vroeger was dat best een beetje gek in de sector. Er waren wel excursies om zaken over de teelt met elkaar te delen, maar meer niet. Wij vinden dat de samenwerking tussen alle partijen helpt de sector te versterken.”
Zo richtten ze verpakkingsbedrijf GreenPack op waar de tomaten van diverse telers worden verpakt. “Met het weghalen van het verpakken, kwam er meer rust op de kwekerijen. En rust geeft groei.” Hierna volgden nog vele samenwerkingen met collega's. Succes krijg je door samenwerken met mensen die je lang kent, is het motto. “We geven elkaar bij wijze van spreken de portemonnee mee, maar we maken geen boekwerken vol afspraken. De wereld verandert tenslotte, dus onderweg willen we ook kunnen veranderen.”
Revolutie
De volgende generatie heeft zich inmiddels bij het management gevoegd. Ze hebben dezelfde passie, maar het zijn heel andere ondernemers, vertelt Leo. “Wij zijn nog van de generatie ‘water geven met de slang’. Klimaatcomputers hadden we vroeger niet. De omschakeling naar substraat was een heuse revolutie. Wij gingen van het verstoken van kolen naar olie en gas en nu verwarmen we één van onze locaties met aardwarmte."
"Vroeger veranderde er veel meer in korte tijd. De kas die we in 2018 in Dinteloord bouwden, is exact hetzelfde als de kas in Maasdijk uit 2007. Misschien heeft de tuinbouw in onze generatie de grootste ontwikkelingen doorgemaakt, maar dat betekent niet dat de sector is uitgegroeid. Zoals we er nu om lachen dat we met de schuit naar de veiling gingen, krabben we ons wellicht over twintig jaar achter de oren dat we nu in de teelt alles met de hand doen.”
De Lans-directie vandaag de dag
Robots in de kas
Cees ziet toekomst in robots in de kas. “Arbeid is de laatste drie jaar een enorme uitdaging geworden en dat zal in de toekomst niet anders zijn. De ontwikkelingen in robotisering gaan niet hard. Zo ben ik al twintig jaar bezig met een bladplukrobot. Als die goed werkt, zal oogsten nog simpeler worden. Het lastige met robots is dat ze in de kas te maken hebben met variabele omstandigheden. Iedere plant is anders en de temperatuur en het licht beïnvloeden de robot. Het verpakkingsproces kunnen we al grotendeels automatiseren. Over twintig jaar moet nog meer mogelijk zijn.”
Loslaten
Ondanks alle drukte van aandeelhouderschappen– van afzetorganisatie Harvest House tot Greenpack en van uitzendbureau NLJobs tot veredelaar Axia enz. – nemen de broers uitgebreid tijd voor dit interview. “Al die activiteiten moeten er niet voor zorgen dat we het drukker krijgen. Als je alles zelf wilt doen, kom je nergens. Het is de kunst om goede mensen om je heen te verzamelen, dan kun je het los laten.”
Dit was deel 11 in de serie 'Andere Tuinbouwtijden'. Een serie waarin diverse 'oude rotten in het vak' terugblikken en vooruitkijken. En waarin wij onderzoeken wat hun werk heeft betekend voor de tuinbouwsector van nu. Tips voor de serie zijn van harte welkom en kunnen gemaild worden naar: [email protected]
Deel 1: Piet Bom - Fiberglass kassen de opvolger van aluminium?
Deel 2: Henry van der Lans - We sliepen in hetzelfde hotelletje...
Deel 3: Rob Grootscholten - 42 jaar kassenbouw in een notendop
Deel 4: Peter Stuyt - Als Hollandse Amerikaan combineer ik..
Deel 5: Leo Alsemgeest - Stap voor stap een stapje terug
Deel 6: Harry Dullemans - Je moet nooit zeggen dat je er niet bent...
Deel 7: Kees de Groot - We moeten iets anders maken dan een...
Deel 8: Leo Alleblas - De drang naar avontuur zit in ons bloed
Deel 9: Carel Zwinkels - Een tuinder moet zich blijven ontwikkelen ...
Deel 10: Willem van Dorssen - Willem, pas je op met je lakschoen ...
[email protected]