Tholen - "NOx en ethyleen zijn een soort sluipmoordenaars die bij lage concentraties toch al snel veel schade aan mijn komkommerteelt kunnen aanrichten", weet Rino Kaljouw, komkommerteler uit Sint-Annaland. Daarom heeft hij inmiddels een 'snuffelpaal' tussen zijn gewas, zodat hij 24/7 zijn kaslucht in de gaten kan houden voor een stukje zekerheid.
Die snuffelpaal waarvan Rino gebruik maakt is de MACView Greenhouse Gas Analyzer. "Die meet op gewasniveau de concentraties van onder meer NOx en ethyleen, waarbij een koppeling met mijn klimaatcomputer het mogelijk maakt ook terug te kijken."
En dat is handig. "Nu weet ik bijvoorbeeld dat het opstarten of minder goed draaien van de motor van de WKK tot oplopende concentraties kan leiden."
Jan-Kees Boerman van Environmental Monitoring Systems (EMS) is de bedenker achter de snuffelpaal die inmiddels vijf soorten gassen kan meten, te weten stikstofdioxide (NO2), ethyleen (C2H4), koolmonoxide (CO), koolstofdioxide (CO2). "Maar we zijn in eerste instantie begonnen met alleen ongewenste gassen meten", vertelt hij. "Dan heb je het dus over ethyleen, NO, NO2 en CO. Later is daar op verzoek van telers ook CO2 bijgeplaatst, omdat dit een goed inzicht geeft in de verhouding tussen het gewenste en ongewenste aandeel in rookgassen."
Zijn alle telers zich al bewust van de risico’s van gassen in hun kas, zeker ook de gassen uit minder verwachte externe bronnen zoals snelwegen afkomstig zijn?
"Nee, zeker niet en dat is dus zeker een aandachtspunt. Telers zijn zich nog steeds onvoldoende bewust van de risico’s en de impact op de teelt. Zeker wanneer het buiten kouder wordt en de ramen weer dicht gaan, zijn telers zich onvoldoende bewust van het oplopen van de gasconcentraties. Heel simpel: Bij te hoge ethyleenconcentraties kunnen telers effecten (of erger) schade verwachten aan het gewas. Bij te hoge NOx-concentraties zie je dat de fotosynthese terugloopt en kunnen telers verminderde groei verwachten."
En nemen juist die gevaren niet steeds meer toe met verstedelijking, glastuinbouwconcentratiegebieden, noem maar op?
"Ja. Als je mij een paar jaar geleden had gevraagd of de buitenlucht een issue is, had ik nee gezegd. Nu zeg ik volmondig ja, met als feit dat we met name op sommige dagen met slechte luchtkwaliteit buiten, binnen in de kas effecten aan het gewas waarnemen."
Is de winter dan de grootste risicoperiode met extra stoken? Of is het juist de zomer, als dakramen meer open staan?
"Beide zijn risicovol: In de winter ontstaat accumulatie of ophoping. Je ziet de NOx-concentratie bij dichte ramen als een trapje omhoog gaan bij elke CO2-doseermoment. Dan bereik je in tijd en concentratie vanzelf een maximum waarde of effectgrenswaarde zoals we dat noemen.
In de zomer zie je juist dat het setpoint van de CO2-dosering nooit gehaald wordt omdat de ramen continu open staan. Risico is dan dat alle massa CO2 continu langs de plant trekt. Tussen de CO2-darm en het dak heb je een concentratiegradiënt die ervoor zorgt dat aan de onderzijde van de plant de hoogste concentraties en dus blootstelling is, en naarmate de hoge concentraties rookgas langs de plant naar boven toe stromen, wordt de concentratie lager. Feit is dan in de zomer dat de plant een continue belasting van die relatief hoge concentratie heeft."
Zijn er nog gassen die nog niet kunnen worden gemeten in de kas, maar waar in de toekomst nog wel winst mee te boeken is als telers dat wel zouden kunnen?
"Ja, er zijn inmiddels met de veranderende samenstelling van aardgas een aantal andere componenten die onze aandacht hebben. Over de inhoud daarvan kan ik alleen nog niets zeggen. Eerst moeten wij daarvoor lopend onderzoek afwachten."
ng Systems (EMS) B.V.