Tholen - De tomatensector bevindt zich momenteel in een gigantische spagaat: of volledig openheid van zaken geven over het Tomato brown rugose fruit virus (ToBRFV), met alle gevolgen voor de handel van dien óf de rijen gesloten houden en achter de schermen, buiten de spotlights, het virus zo goed en zo kwaad als dat gaat indammen.
Dat laatste wordt alsmaar moeilijker, nu de geluiden over meer dan enkele besmettingen in Nederland steeds luider worden.
Mond dicht vanwege 'grote belangen'
In het Algemeen Dagblad spreekt een Westlandse tomatenteler zich vandaag uit over die spagaat. Hij is het zat dat collega's 'schijnheilig door rommelen' en niets zeggen, terwijl het virus in hun kassen rondwaart. "Er zijn hele grote bedrijven die al heel lang hun mond houden", meent hij en hoewel hij eigenlijk (ook) niets wil zeggen, moet hem dat toch van het hart.
Het is een geluid dat niet helemaal uit het niets komt vallen. Wie zich de afgelopen periode onder de telers begaf, kon horen dat zij, buiten de officiële berichten om, steeds beter op de hoogte waren over de actuele stand van zaken. Dat er besmettingen waren, daarover twijfelden steeds minder telers, al bleef Nederland officieel tot medio oktober 'ToBRFV-vrij'.
"Je hoort nu van bedrijven die het virus allang hadden, maar waar niemand het van wist", is de Westlandse tomatenteler verontwaardigd, al begrijpt hij ook dat er 'hele grote belangen spelen' en dat daarom 'iedereen zijn eigen keuzes maakt'.
Open kaart spelen wordt gevraagd
Maar, zo stelt hij in navolging van Jos Veugen en René van der Vlugt "als je het eenmaal hebt, moet je ook open kaart spelen en moet je het delen met directe collega’s. Dat is in elk geval prettiger dan dat je achteraf hoort dat een bepaalde teler met wie je gesproken hebt of een bedrijf waar je geweest bent, het virus heeft.”
In afwachting van de laatste officiële stand van zaken zong deze week het getal van vijf besmettingen rond. Dat werd door de NVWA en TuinbouwAlert gisteren niet bevestigd, al is de in het AD geciteerde anonieme teler resoluut: "Het zijn er veel meer dan vijf."
Boetes
De Kamerbrief, waarop NVWA en TuinbouwAlert wijzen, zou duidelijkheid kunnen geven. Daarbij zijn de officiële instanties echter ook afhankelijk van meldingen. De NVWA liet wel al weten steeds meer meldingen te ontvangen en druk bezig te zijn met onderzoek naar mogelijke besmettingen.
Het groeiende aantal meldingen wordt mogelijk in de hand gewerkt door de boetedreiging die sinds 28 oktober geldt. Telers worden verplicht besmettingen te melden. Daarmee zou er meer duidelijkheid moeten komen over de verspreiding in Nederland.
Pijnpunt
Los van de vraag of boetedreiging echt helpt - daarvoor is ook daadwerkelijk handhaven cruciaal - lijkt nu ook het punt gekomen waarop telers in het belang van de hele sector openheid van zaken moeten geven.
Eén pijnpunt daarbij dan weer: wie draait er op voor de kosten? De zijn, zelfs nu Nederland op het standpunt staat dat niet hele kassen bij besmetting geruimd zullen worden, aanzienlijk. Dit alleen al door het onverkoopbaar worden van het product, ondanks dat er geen enkel gevaar voor de volksgezondheid is.
En dan zijn er nog de kosten die komen kijken bij het ruimen van een deel van het besmette gewas. Overigens dreigt dat gevaar niet alleen voor productietelers, maar ook voor opkweekbedrijven, waar bij een vondst wel hele partijen planten onverkoopbaar worden en vernietigd moeten worden.
België: strenge eisen op import Nederlands plantmateriaal
Als buurland kijkt België nauwlettend naar wat er in Nederland gebeurt. Ondertussen werd de infoflyer waarmee de sector wordt voorgelicht geüpdatet. In de flyer staat nu dat overeenkomstig de EU-afspraken met ingang van 1 november strenge eisen gaan gelden op import van zaden en plantmateriaal, ook uit Nederland zoals in een speciale alinea wordt aangestipt. Nederland is immers niet langer 'ToBRFV-vrij'.