Tholen – Het Tomato brown rugose fruit virus (ToBRFV) krijgt met ingang van 1 november een quarantaine (Q)-status. Vanaf die datum gaat een Europese noodverordening in, die onder andere inhoudt dat elke vondst van het virus in Europa openbaar gemaakt moet worden. Daartoe is afgelopen juli door de Europese Commissie besloten. Voor tomaat en paprika gaan specifieke maatregelen gelden, waarbij introductie en verkeer van het virus in de EU verboden wordt.
Het al dan niet toekennen van een Q-status aan het ToBRF-virus was geruime tijd onderwerp van discussie onder virusexperts, omdat het nemen van strenge maatregelen niet per se betekent dat het virus ook geëlimineerd wordt. Het ruimen van gewas op besmette bedrijven is erg ingrijpend en kostbaar – en het virus is niet gevaarlijk voor mensen. Mede hierdoor was de NVWA in eerste instantie geen voorstander van het toekennen van een Q-status.
Eliminatie
In Europees verband is nu, onder druk van diverse virusvrije lidstaten, toch beslist dat er een Q-status toegekend wordt om verdere verspreiding van het virus te voorkomen. Daarbij is gekeken naar de succesvolle eliminatie van het virus op besmette Duitse bedrijven vorig jaar. In Nederland is het Hygiëneprotocol van TuinbouwAlert in omloop.
Meldingsplicht
De maatregelen gelden vanaf 1 november zowel voor paprika- en tomatentelers als voor veredelingsbedrijven en jonge plantenkwekers die met een of beide gewassen werken.
Telers krijgen een meldingsplicht opgelegd. Bij besmetting met het ToBRF-virus moeten zij dit melden aan de NVWA in Nederland en aan de daarvoor aangewezen instanties in de andere lidstaten. Elke lidstaat heeft vervolgens de mogelijkheid zelf te bepalen welke maatregelen er genomen worden bij een vondst in de productieteelt.
Inspecties
Sinds afgelopen zomer is de NVWA in Nederland, op verzoek van de Europese Commissie, gestart met inspecties naar ToBRFV. Daarbij zijn inmiddels ruim honderd tomaten- en paprikateeltbedrijven bezocht, waarbij geen vondsten zijn gedaan. Volgens de internationale plantgezondheidsorganisatie EPPO heeft Nederland de status ‘ToBRF-vrij’. Eenzelfde status werd aan België toegekend.
Daarbij kunnen vraagtekens worden gezet, omdat er in België en Nederland nog geen meldingsplicht geldt. De NVWA laat desgevraagd in een reactie op de EPPO-berichtgeving weten: “Er zijn wel aanwijzingen van het mogelijk voorkomen in Nederland, maar de NVWA heeft deze niet kunnen bevestigen.”
Verspreiding
Vondsten van ToBRFV zijn de afgelopen maanden bevestigd in onder meer Italië, Mexico en Turkije. Op een Brits tomatenteeltbedrijf in Kent werd in juli een vondst gedaan. Daar is vervolgens de kas geruimd en wordt de kas 14 weken leeg gelaten. Dat het om het ToBRF-virus ging, bleek na testen in een Nederlands laboratorium.
Een nog recentere melding kwam in augustus uit Arizona, Californië. Die melding is nog niet terug te zien op de EPPO-wereldkaartupdate. Plantviroloog Bob Gilbertson aan de Universiteit van California rapporteerde dat er op importtomaten uit Mexico, waar het virus sinds 2018 rondgaat, ToBRFV is gevonden.
Extra labtesten
Voor veredelingsbedrijven en opkweekbedrijven heeft de Q-status vanzelfsprekend ook effect. Zaden van tomaat en paprika moeten vóór binnenkomst in de EU én voordat ze in de handel gebracht worden in de EU vrij zijn van ToBRFV óf afkomstig zijn uit ToBRFV-vrije gebieden. Daarvoor zijn labtesten nodig. Laboratoria in landen waar zaden vandaan komen, zoals Peru, mogen zich dus op gaan maken voor extra drukte.
De noodverordening sluit aan op de invoering van het nieuwe Europees Plantenpaspoort die op 14 december ingaat. Daarin komt ook extra nadruk te liggen op traceerbaarheid van uitgangsmateriaal.
Door Plantum, de brancheorganisatie voor bedrijven uit de sector plantaardig uitgangsmateriaal, is samen met Euroseeds geprobeerd ‘testing upon arrival’ al extra optie te krijgen, maar dat is niet gehonoreerd. Bij 'testing upon arrival' zouden de controles verplaatst worden van het land van herkomst naar het land van aankomst.