Tholen – Een klein beestje zorgt voor ophef in zowel de sier- als de glasgroenteteelt. Meer vondsten van de Afrikaanse fruitmot in rozen uit Kenia en Tanzania zou een bedreiging kunnen zijn voor de Nederlandse kasgroententeelt. Wat is er aan de hand?
Grote koppen bij AD ("Afrikaanse fruitmot bezorgt telers kopzorgen") en NOS ("Afrikaanse fruitmot bedreigt Nederlandse paprika's") vandaag. Een flinke stijging in de vondst van de Afrikaanse fruitmot in rozen uit Kenia en Tanzania heeft gezorgd voor extra controles op import uit de beide Afrikaanse landen.
Fruitmot
De mot is een Europees quarantaineorganisme en niet zonder reden. “Het is een serieuze bedreiging, maar de risico’s moeten ook niet worden overdreven”, aldus entomoloog Gerben Messelink van Wageningen University & Research. "Er is zeker geen sprake van een dreiging, feit is dat de sector te allen tijde alert moet zijn om q-organismen als de Afrikaanse fruitmot te weren. Dat Nederlandse paprikatelers problemen krijgen met deze mot is weliswaar niet ondenkbaar, maar wel zeer theoretisch."
Ophef
GroentenFruit Huis en Glastuinbouw Nederland gaan nog een stapje verder. Zij nemen afstand van bovengenoemde publicaties van NOS en het AD. "Wij hebben van geen enkele paprikateler een melding ontvangen dat de Afrikaanse fruitmot in de kas is aangetroffen”, benadrukt Sjaak van der Tak, voorzitter van Glastuinbouw Nederland. “Bovendien hanteren de telers een strak protocol om eventuele problemen te voorkomen.”
Directeur Gert Mulder van GroentenFruit Huis beklemtoont dat het primair een Afrikaans probleem is. “Deze fruitmot kan zich daar nestelen in rozen. Het is zaak dat de telers in bijvoorbeeld Kenia ervoor zorgen dat ze schone producten exporteren naar de Europese Unie. Het is de taak van de NVWA erop toe te zien dat de bloemen daadwerkelijk vrij zijn van organismen die we in Nederland niet hebben en beslist ook niet willen. Feit is dat de NVWA dit ook goed oppakt; ze onderscheppen partijen en keuren af bij een vondst. Ook in Afrika wordt veel gecontroleerd door de autoriteiten.”
Citrusmot
Het is het niet voor het eerst dat de mot wordt aangetroffen, vertelt Gerben Messelink. "Ook in citrus waren er een aantal jaren terug problemen. Met adequate naoogstbehandeling en bestrijding is een im- en exportstop toen voorkomen.” Dat laatste is namelijk waar beide sectoren zich het meeste zorgen over maken.
Rozenimporteurs willen uiteraard voorkomen dat rozen uit Kenia en Tanzania geweerd zullen worden, omdat de mot zich daar in de rozen nestelt. En paprikatelers en handelaren vrezen voor schade aan het gewas en aan de paprika’s die daardoor niet meer verkoopbaar worden. Niet omdat de mot schadelijk is voor menselijke consumptie, maar vanwege de kwaliteitseisen. “Zo’n mot legt eitjes en de larven vreten zich naar de rozenknopjes toe, bijvoorbeeld thuis bij de consument”, legt Messelink uit. “Dat bosje rozen belandt vervolgens in de groencontainer en dan bestaat de kans dat de motten zich in een glastuinbouwgebied gaan ophouden met alle gevolgen van dien.”
Enige nuance
Overigens kent Nederland ook al inheemse, gelijkaardige zogenaamde bladrollertjes. “Zo kennen wij de koolbladroller en de anjerbladroller. Ook die kunnen zich in paprika’s nestelen, maar telers kunnen aangevreten vruchten bij sortering er gewoon uit plukken. Dat kost geld, maar is niet onoverkomelijk.”
100%-controles
Wat het bij de Afrikaanse fruitmot wel iets anders maakt, is dat het een beestje van buitenaf is. Net als de paprikasnuitkever in 2012, merkt Messelink ter nuance op. Behalve vier ruimingen zorgde de paprikasnuitkever voor destijds voor veel spanning en angst in de sector. “De kever werd ook een quarantaineorganisme en daarmee getackeld. Uiteraard waren de ruimingen pijnlijk voor de telers, maar het hielp wel. Mocht het nodig zijn, dan moet een partij rozen vernietigd worden.”
Iets waarvan de Vereniging van Groothandelaren in Bloemkwekerijproducten zich ook bewust is. De VGB waarschuwt voor een 100%-controle op rozenimport en noemt dat in het AD "een kostbare maatregel". Verder roept zij importeurs op om met Afrikaanse telers te overleggen over betere voorzorgsmaatregelen.
De Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit, samen met het Kwaliteits Controle Bureau verantwoordelijk voor de controles, verwacht niet dat het wat betreft 100%-controles zo’n vaart zal lopen. Tegen de NOS laten zij weten dat het inspectiepercentage in Brussel wordt vastgesteld. Daar wordt een risico-inventarisatie gemaakt.
Foute cijfers?
Glastuinbouw Nederland en het GroentenFruit Huis hekelen vooral de toonzetting in de landelijke media, gebaseerd op verkeerde interpretatie van onjuiste cijfers. “Er worden in dit verband aantallen meldingen en stijgingspercentages genoemd die geen betrekking hebben op de Afrikaanse fruitmot, maar op het totaal van onderschepte zendingen”, geeft Sjaak van der Tak aan.
Gert Mulder voegt daar aan toe dat de bijzondere levenscyclus van de Afrikaanse fruitmot het risico van een groter probleem sowieso minimaliseert. “De afnemers van onze paprika’s kunnen gerust zijn.”
Wat zijn de cijfers dan wel?
De ophef van vandaag is mede ontstaan doordat er vorige maand door het VGB bericht werd dat er in het eerste half jaar van 2019 al meer vondsten zijn gedaan dan in 2018. Dat lijkt een forse stijging, maar ook daar moet een kanttekening bij gemaakt worden. Het aantal controles op de zendingen uit onder andere Kenia is sinds februari verdubbeld van 5 naar 10 % en van Tanzania van 15 naar 50% – dus dat er dan meer fruitmot wordt gevonden lijkt logisch. Toch is er wel degelijk sprake van een stijging van het aantal vondsten Nederland.
Terwijl de Europese Commissie vorig jaar meldde dat er in Europa minder Afrikaanse fruitmotten gevonden werden in 2018 ten opzichte van eerdere jaren, meldde Nederland juist een stijging hiervan, zo blijkt uit het rapport van de Commissie.
Afrikaanse reactie
In Afrika proberen ze er inmiddels alles aan te doen om het beest uit de rozen te houden. Volgens de Kenya Flower Council (KFC) is de stijging gebaseerd op het totale aantal. “Soms meer en soms minder, maar geen structurele stijging van het aantal vondsten", zegt KFC's CEO Clement Tulezi. "We doen er alles aan om dit te voorkomen, want de EU omvat 80% van onze exportmarkten – en als de nummers blijven stijgen vrezen we voor gevolgen. Daarom werken we samen met onder andere inspectiedienst Kephis, de Nederlandse ambassade, importeurs en de Europese Commissie. We scouten veel in kassen en verpakkingscentra, hebben vallen in en rond de kassen opgezet en behandelen de verpakkingsruimtes.”
Het lastige voor de Kenianen is dat aan de buitenkant van de bloem niet te zien is of er een fruitmot inzit. In de koeling, tijdens het transport, slaapt de mot, om weer wakker te worden wanneer de temperatuur stijgt. “Ik betwijfel of de mot in het Nederlandse klimaat kan overleven. Maar oplettendheid is zeker goed. Ook voor ons: de EU heeft niet genoeg capaciteit om alle bloemen te controleren maar we hebben wel te maken met oplopende kosten. Voor iedereen zou het beter zijn als de controlepercentages teruggaan naar 5 of 0%. We doen er dan ook alles aan om dat te bereiken.”