Vorig jaar in mei ontdekte slateler Marco de Weerdt dat er in zijn kwekerij een aantal sla-planten uitvielen. De oorzaak was niet direct duidelijk en hij besloot de grond te stomen. "De teelt daarna ging het fantastisch", vertelt de Ridderkerkse teler. "Maar in de tweede teelt ging het helemaal mis." De zaadteelt spinazie en de paksoi-planten hadden nergens last van, maar een aantal kroppen sla droogden helemaal uit.
Uitgedroogde plant
In de loop van de zomer werd duidelijk dat De Weerdt niet de enige teler was met problemen. En dat was ergens toch een opluchting, vertelt hij. "Je gaat op een gegeven moment aan jezelf twijfelen. We hebben normaal een paar procent uitval, maar niet zoveel. In de tweede teelt waren bijna 50% van de kroppen aangetast. Daar word je moedeloos van." Uiteindelijk werd duidelijk dat het om fusarium gaat. Door de schimmel verstoppen de vaatbundels in de wortels, stopt de watertoevoer en verdort de krop. "Het moet met het irrigatiesysteem verspreid zijn. Eerst zat het alleen maar achterin de kas. Toen opeens ook voorin." In Italië speelt fusarium al langer een rol, maar in Nederland is het in sla nog niet eerder voortgekomen. Er zijn vooralsnog dan ook geen resistente rassen en geen middelen tegen bekend.
De Weerdt besloot een kas bij te huren om toch zijn afnemer te kunnen beleveren. In de gehuurde kas zijn geen problemen ontstaan. Pas in de herfst kon De Weerdt in zijn eigen kas weer probleemloos sla telen. Terwijl de temperatuur omlaag ging, verdween ook de fusarium. "Als de grondtemperatuur onder de 15 graden zakt, maakt de plant weer vaatbundels aan. Zelfs als ze al besmet zijn, groeien ze er zo doorheen." Maar nu de temperatuur weer is opgelopen, zit de schimmel in de hele kas. "Alleen in het midden doen de planten het goed", wijst hij. "Daar heeft vorige zomer een zaadteelt spinazie gestaan. Ik denk dat de ziektedruk daar toen laag is gebleven."
Marco de Weerdt in zijn kas. De paksoiplanten doen het prima, maar de sla op de achtergrond moet gefreesd worden.
Meer telers
De problemen die De Weerdt omschrijft, komen bij meerdere telers terug. Robert van Appeldoorn is coördinator glasgroente bij LTO Glaskracht Nederland. "Alle telers waar vorig jaar fusarium bij is geconstateerd, hebben dit jaar ook problemen." De schimmel manifesteert zich in West-Nederland. Buiten Zuid-Holland zijn geen problemen en er zijn dit jaar ook nog geen nieuwe besmettingen bekend geworden. Bij de getroffen telers zijn de problemen wel groter dit jaar. Zeker in combinatie met de wortelduizendpoot. Die tast de wortels aan waardoor de schimmel zich nog makkelijker ontwikkelt.
Over de aantasting is nog veel onduidelijk. Hoe de schimmel in Nederland terecht is gekomen bijvoorbeeld en of de buitenteelten ook last hebben. "De grondtemperatuur stijgt buiten minder hard, maar in juli en augustus zou het kunnen gebeuren." Momenteel worden de problemen in kaart gebracht en wordt gezamenlijk onderzoek gedaan naar een oplossing. Van Appeldoorn benadrukt het belang van open overleg. "We weten dat dit een agressieve vorm van fusarium is, maar verder weten we nog zo weinig. We hebben er meer informatie over nodig." Hij probeert de sector te verenigen - of ze nou wel lid of geen lid zijn van LTO Glaskracht Nederland. "Omdat we er nog zo weinig van weten, weten we ook niet hoe het zich verspreidt. Ook telers die nu geen problemen hebben, kunnen ze nog krijgen. We moeten dit gezamenlijk aanpakken."
In het midden van de kas gaat de teelt goed - maar na deze teelt komt ook hier geen sla meer. Het risico is te groot.
Rasproeven en kofferbakverkopers
Ook bij De Weerdt worden tests gedaan om de fusarium het hoofd te bieden. Veredelaars hebben rasproeven uitgezet. "Maar voor zo'n ras veredeld is, ben je wel tien jaar verder." En er zijn ook minder gewenste bedrijven die interesse hebben in de besmette grond. Kofferbakverkopers, die het perfecte middel toevallig in hun assortiment hebben zitten. Tegen geringe kosten. "Maar een goede referentie of een rapport van een proeftuin hebben ze niet."
In totaal schat De Weerdt dat hij zijn hele areaal, 2 hectare, wel een keer gefreesd heeft. Dat zijn zo'n 300.000 kroppen. Sla komt er bij hem deze zomer dan ook niet meer in. De hele kas met paksoi vol zetten, is echter ook geen optie. "Daar zit onze afnemer niet op te wachten. We willen niet rücksichtslos produceren. Eerst verkopen, dan zetten." Daarom staan er nu bonen in de grond. Net als vroeger, toen zijn vader de kas nog bestierde. "Een last-minute oplossing." Deze winter wil hij wel weer sla zetten. "Dat doen we al jaren. Die hele teelt hebben we onder de knie – dat product ken je het beste. En als de temperatuur zakt, is dit ook geen probleem." Maar volgend jaar, als de grondtemperatuur weer oploopt? Geen sla, in ieder geval. "Niet zolang er geen oplossing is. We gaan geen risico meer lopen."