'Optische illusie zorgt dat mensen op een groot bord meer opscheppen'

Wie vreest dat de kilo's er tijdens de feestdagen zullen aanvliegen, kan daar op een simpele manier wat tegen doen. "Kleine borden en hoge, smalle glazen houden de porties klein", zegt Koert van Ittersum, hoogleraar marketing en consumentenwelzijn aan de Rijksuniversiteit Groningen. Een optische illusie zorgt ervoor dat mensen op een groot bord meer opscheppen en meer drank schenken in brede glazen.

Van Ittersum doet onderzoek naar de factoren die overconsumptie van voedsel, frisdrank, alcohol en medicijnen veroorzaken. Zo heeft hij weten aan te tonen dat de grootte van serviesgoed van invloed is op de hoeveelheid die mensen eten. Het blijkt bijvoorbeeld dat een kleiner bordje de neiging om teveel op te scheppen in toom houdt. "We hebben het laten zien met ijs. Mensen met een twee keer zo grote kom scheppen ongeveer een derde meer op. Krijgen ze daarbij ook nog een grotere opscheplepel, dan is de hoeveelheid ijs ongeveer 60% meer dan bij degenen met een kleinere kom en lepel.

"Het opvallende is dat de 'veel-opscheppers' zich daar niet van bewust zijn", benadrukt Van Ittersum. "Dat komt doordat de grootte van een voorwerp wordt afgemeten aan de omvang van omringende objecten. Mensen schatten de omvang van twee gelijke cirkels bijvoorbeeld anders in wanneer een van beide is omringd door een grotere cirkel. Ook kleur en contrast bepalen hoeveel mensen zichzelf opscheppen. Er wordt meer pasta met een witte saus op een wit bord geschept, dan pasta met een rode saus. Bij de witte saus is weinig contrast met de buitenrand van het bord waardoor de neiging om meer op te scheppen wordt versterkt. Wordt dat witte bord echter op een wit tafelkleed geplaatst, dan dempt dat het effect van het gezichtsbedrog."

"Het effect van de illusie is nogal hardnekkig, aldus Van Ittersum. "Wordt mensen verteld dat ze vanwege hun grotere borden, kommen en lepels meer hebben opgeschept, dan nemen ze korte tijd minder grotere hoeveelheden om vervolgens terug vallen in hun oude gewoonte." Dus wie wil voorkomen dat hij teveel eet, moet het serviesgoed aanpassen, adviseert de hoogleraar. Ook een rustige omgeving helpt om minder te eten. Ook de smaakbeleving is dan sterker." Het verband tussen eetgedrag en serviesgrootte laat zien dat onderbewustzijn een belangrijke rol speelt bij het consumptiegedrag. "Bedrijven maken daar slim gebruik van", zegt Van Ittersum. Hij vindt niet dat ze om die reden als grote boosdoener gezien mogen worden. Mensen hebben ook een eigen verantwoordelijkheid.

bron: Rijksuniversiteit Groningen,