Tholen - Vreeken Bouvardia is de eerste tuinder in het land die zijn bedrijf overgeschakeld heeft op gelijkspanning. Dit al niet meer zo nieuwe nieuwtje heeft meer om het lijf dan Jan met de pet allicht vermoedt – en Jan met de pet heette gisteren Blooming Breeders. Een man of 30 sterk bezocht de club Jaap Vreeken om nu eens helder te krijgen wat hier eigenlijk aan de hand is. Harry Stokman van Direct Current, die het project bij Vreeken mede begeleidt en expert is op het gebied van energievoorziening, deed een dappere poging e.e.a. uit te leggen.
Met de nieuwe inrichting van de elektra zou de kweker, voorzichtig geformuleerd, een voorbeeld kunnen zijn van één van de manieren waarop de energievoorziening van morgen gefaciliteerd zou kunnen worden. Voor de selecte groep mensen die weet wat er schuil gaat achter het stopcontact geen nieuws, voor de grote massa een abracadabra waar je u tegen zegt. Tegelijk verandert die energievoorziening in rap tempo en voel je aan je water, weet je zelfs dat die transitie nog zo vanzelfsprekendheid niet is.
Jaap Vreeken en Harry Stokman, in de kas bij Vreeken Bouvardia
Het heeft alles te maken met de manier waarop de wereldwijde energiewereld sinds eind 19e eeuw georganiseerd is. Toen de grote naamgevers van alles wat met elektra te maken heeft aan het pionieren waren en voor het probleem kwamen te staan hoe energie nu het best verdeeld kon worden, werd gekozen voor wisselstroom. Hiermee kun je, zo bleek, hogere spanning over grotere afstanden transporteren dan middels gelijkspanning, waardoor meer mensen op elektra konden worden aangesloten.
Sinds die tijd heeft de wereld niet stilgestaan. Over de afgelopen 100 jaar heeft die wereld voor duizenden miljarden geïnvesteerd in het aanleggen van het wisselspanningsnet. Met voorbijgaan aan de technische implicaties – die u allicht, en ondergetekende zeker maar zeer ten dele kan volgen – leven we nu in een tijd dat het gas moet worden uitgefaseerd en allerlei duurzame energiebronnen en – initiatieven uit de grond schieten. Dat zorgt voor piekbelasting op het ene en schaarste op het volgende moment, leidt tot hoofdbrekens bij de netbeheerder en frustreert aan de andere kant de innovatie. Zo wilde Tesla onlangs een paar elektropalen plaatsen, maar kreeg nee op het rekest, omdat dit voor onoverkomelijke problemen zou leiden. "Wat nodig is", weet Harry, "is realtime local autonomous control'. Oftewel: een slim net, een 'smart grid'. De techniek daarvoor bestaat en men roept het al jaren, maar toch is er nog niet één zo'n net aangelegd. De simpele reden daarvoor is dat niemand het aandurft, omdat het kwetsbaar is."
Met het aanleggen van een gelijkspanningsnet zou die kwetsbaarheid beter te waarborgen zijn. Daarnaast geeft het het local voor local principe een nieuwe dimensie. "We willen bronnen en gebruikers met elkaar verbinden, en het net aldus tot een soort sociaal netwerk maken. Primair is dan belangrijk dat stroom die hier opgewekt wordt, hier geconsumeerd wordt, en de eventuele rest gedeeld wordt met directe buren. Bovendien is het zaak dat wat je NU opwekt, zoveel mogelijk NU gebruikt wordt. Dat is om allerlei redenen makkelijker gezegd dan gedaan, maar daar zouden we naartoe moeten."
Dergelijk ideeën heeft Harry niet allemaal zelf uitgedokterd, op veel grotere schaal en in tal van hoeken denkt men na over de energievoorziening van morgen. Zaken als netverzwaring – wat concreet meer koper betekent, een kostbare zaak – en de vraag welke bron, welke technologie, wie precies en op welke termijn welk aandeel zal hebben in die transitie, houden een enorm vraagteken in de lucht. "Er is vast niet één heilige graal, waarschijnlijker is dat er een handjevol heilige graaltjes zijn. Maar waarom dit project hier bij Jaap in de tuinbouw van belang is, is omdat hier veel samen komt. In de tuinbouw wordt veel energie gebruikt maar ook geleverd, in elektrotechnisch opzicht zijn het bedrijven die lokaal gezien een belangrijke positie innemen. Bovendien is het een spannende en complexe pilot. Wij willen laten zien dat het kan en dat het efficiënt is, en daarom ben ik, zijn wij Vreeken veel dank verschuldigd."
Minder kWh
Voor Vreeken zelf betekent de proef twee dingen. Ten eerste, vertelt hij, is innoveren an sich belangrijk. De Nederlandse tuinbouw heeft een naam en een positie hoog te houden, en als hij daar door deelname aan deze proef een bijdrage aan kan leveren, is hij de beroerdste niet. Daarnaast is een concrete besparing in kWh gerealiseerd. "Nadat je de stelen gesneden hebt, heb je 'dood hout'. Daarop krijg je nieuwe stelen, maar die hebben, zeker in het begin, weinig licht nodig. Door heel gericht te dimmen – iets dat veel efficiënter gaat met de nieuwe infrastructuur – zijn we een kwart minder elektra gaan gebruiken."Voor meer informatie kan men contact opnemen met Harry Stokman van Direct Current of Jaap Vreeken van Vreeken Bouvardia. Voor meer informatie over (de bijeenkomsten van) Blooming Breeders kunt u hier terecht.