Hoe haal je meer rendement uit je CO2 –dosering? Dat is het onderwerp van het Kas als Energiebron-project waar een team van onderzoekers van Plant Lighting, Plant Dynamics, Inno-Agro en Demokwekerij Westland zich heeft verdiept. Sander Hogewoning presenteerde de resultaten gisteren in de Demokwekerij tijdens een bijeenkomst CO2 van LTO Glaskracht Nederland, Telersvereniging TTO en Demokwekerij Westland in het kader van de Topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen. De bijeenkomst vond plaats in de CO2 faciliteit, een gezamenlijk initiatief van TTO en LTO Glaskracht .
Presentatie Sander Hogewoning, Plant Lighting
Volle zaal in de Demokwekerij
Licht verliezen om CO2 te behouden
Sander Hogewoning liet een analyse zien van de verhoudingen tussen de effecten van licht en CO2 op gewas-fotosynthese in de zomer. De fotosynthese neemt uiteraard af bij minder licht. Het blijkt dat op dagen met veel instraling er in de kas veel meer te winnen valt met iets meer CO2, dan er verloren wordt met een klein lichtverlies.
Als het licht afneemt van 500 naar 400 microMol, kan de fotosynthese gelijk blijven door de concentratie CO2 met 100 ppm te verhogen. Bij een instraling van 1000 mMol is met 100 ppm extra CO2 zelfs een verlies van 300 microMol licht te compenseren. "Voor elke waarde is dit anders – het is zoeken naar de efficiëntste verhouding. In de zomer kan het hierdoor soms interessant zijn om wat licht weg te halen om de ramen dicht te houden, en zo je CO2 in de kas te houden. Hierbij kan je denken aan allerlei maatregelen die de kastemperatuur verlagen, zoals schermen, coaten of daksproeiers"
Uitleg Stefan Persoon en Dennis Medema
Luie bladeren
Een hogere concentratie CO2 heeft echter niet altijd voordelen. Het onderzoeksteam onderzocht het effect van langdurig toedienen van hoge concentraties CO2. Van andere gewassen, als soja en rijst, is bekend dat de opname-efficiëntie van de planten hierdoor afneemt. Hoe zit dat bij glasgroente? De situatie is vooral relevant bij het openen van de ramen na langdurige hoge CO2 concentraties in de winter: de CO2-concentratie daalt dan ook behoorlijk.
Uit het onderzoek blijkt dat paprikabladeren die gevormd zijn bij een concentratie van 1000 ppm CO2, minder CO2 opnemen als ze te maken krijgen met een lagere concentratie CO2. Het enzym Rubisco, verantwoordelijk voor de binding van CO2 en daarmee ook belangrijk in het fotosynthese-proces, lijkt net als in vollegrondsgewassen minder actief in paprikabladeren die langdurig aan hoog CO2 blootgesteld waren. Bij tomaat was geen sprake van dit soort luie bladeren.
Een van de zes CO2-cellen, waarin proeven gedaan kunnen worden
Vervolgonderzoek
Uit het onderzoek blijkt verder bij welke CO2 concentratie sprake is van een maximale CO2-opname van de gewassen. Zo kan Hogewoning zien dat de fotosynthese in paprika nauwelijks toeneemt bij het verhogen van de concentratie CO2 boven 700-800 ppm en bij tomaat boven 600-700 ppm. Ook is te zien dat paprika in de namiddag meer moeite heeft om CO2 op te nemen. Met de bovengrenzen voor CO2 doseren kunnen telers direct aan de gang. "Maar hoe je teeltstrategie af te stemmen op het fenomeen 'luie bladeren' is nog niet zo eenvoudig. Hiervoor hebben we nog teveel vragen die eerst beantwoord moeten worden", constateert Hogewoning. Daarvoor zijn ook betrokken telers nodig – om de gewenste driehoek met ondernemers, onderzoek en overheid op gang te houden. Vanuit de overheid is zeker nog ondersteuning mogelijk, benadrukt Stefan Persoon, die vanuit Inno-Agro werkt voor TTO – maar het initiatief voor dit soort projecten ligt voortaan bij de ondernemers. Hij roept telers dan ook op zich betrokken te tonen bij dit soort projecten, initiatief te tonen en te vragen naar wat er mogelijk is in samenwerking met de Topsectoren.
Kas als Energiebron
Ook dit onderzoek is uitgevoerd op initiatief van een aantal telers en met steun van Kas als Energiebron. "Kas als Energiebron gaat gewoon door", verduidelijkt Dennis Medema, die hier vanuit LTO Glaskracht Nederland bij betrokken is. "De komende vier jaar is er nog 5 miljoen per jaar voor onderzoek, is er nog geld voor subsidies zoals aardwarmtegarantie en de mei." Daarna moet het Energiebesparingssysteem Glastuinbouw zorgen voor financiering. Duidelijk is volgens Medema al dat er draagvlak is bij de leden van LTO voor dit plan. Nu wordt gekeken of zoiets ook bindend gemaakt kan worden voor de sector.
Volgende week meer over kasluchtkwaliteit en de 'snuffelpaal' van EMS
Benieuwd naar de complete resultaten? Op 5 november is er in Asten-Heusden nog een bijeenkomst over CO2 in glasgroenten. Ook komt het rapport over de onderzoeksresultaten beschikbaar bij www.energiek2020.nu.
Arwin Valkenburg en Jaco van den Bosch
Daaf Steentjes en Martin van der Hout
Patrick van der Voort, Corné Stouten
Wilbert van den Bosch, Dennis Medema, Harry Vollering
Sander Noë en Marcel Numan
Christ van Meel en Kees Verhage
Cees Maan en Philip van der Knaap
Voor meer informatie, neem contact op met TTO E-mail: [email protected]
Telefoonnummer: 0174-385600
Website: www.tto.nu